Sądy Pańskie prawdziwe, wszystkie razem są słuszne (...) a słodsze od miodu płynącego z plastra” (Ps 19,10-11), czyli o sądach.
Wielu znakomitych malarzy inspirowało się opisem Sądu Ostatecznego przedstawionym oględnie w Apokalipsie św. Jana. W dziele najbardziej znanym Michał Anioł przedstawił na ścianie Kaplicy Sykstyńskiej niezwykle dynamicznego Jezusa, który niczym charyzmatyczny dyrygent kieruje zbawionych ku Niebu, a potępionych ku Otchłani. Z kolei na gdańskim tryptyku Hansa Memlinga Jezus wydaje wyroki z pozbawionym emocji dostojeństwem. U Nicolasa de Florentino w niemal tanecznej pozie zagarnia potępionych w paszczę wielkiego smoka. Typowa dla tych dzieł jest ogromna liczba nagich postaci, które poddawane są sądowi. Anioł na wadze odmierza zasługi i winy. Część postaci otrzymuje nową szatę i wieczną nagrodę, a część zrzucana jest ku wiecznemu potępieniu.
Czytaj więcej
Oceniać można grzech, ale nie samego grzesznika. Czy więc wbrew słowom proroka Izajasza można okazywać łaskę winowajcy?
Artyści często puszczali wodze fantazji, przedstawiając różnego rodzaju demony wrzucające potępieńców do wieczystych płomieni czy wrzątku. Można się domyślać, że chcieli przestraszyć widza okrucieństwem kary za grzechy. Dziś jednak efekt ich wysiłków częściej śmieszy niż przeraża, a jeśli już przeraża, to bardziej naiwnością ujęcia niż przesłaniem.
Pierwsze pytania prejudycjalne
W Biblii napięcie między sądami Boskimi i ludzkimi najlepiej oddaje ostrzeżenie Jezusa: „Nie sądźcie, a nie będziecie sądzeni” (Łk 6,37). Nie jest to jednak zakaz orzekania, ale przestroga przed pochopnymi wyrokami. Sądy ludzkie w zamyśle mają odzwierciedlać sądy Boskie, dlatego pierwszymi sędziami byli Boży wybrańcy – patriarchowie. Biblia pokazuje jednak niezwykle ciekawą ewolucję – od sądów sprawowanych przez przywódców do decentralizacji. Po wyjściu z Egiptu Mojżesz sprawował sądy nad Izraelem, choć bez wątpienia miał wiele zajęć związanych z rządzeniem Narodem Wybranym. System szybko okazał się niewydolny, skoro zapisano”: „Stał tłum przed Mojżeszem od rana do wieczora” (Wj 18,13). Potrzeba głębokiej reformy stała się oczywista. Z pomocą przyszedł obcokrajowiec, teść Mojżesza, madianicki kapłan Jetro. Doradził, aby Mojżesz ustanowił sędziów różnych szczebli – nad tysiącem, nad setką, nad pięćdziesiątką i nad dziesiątką (Wj 18,21). Jedynie ważniejsze sprawy miały trafiać do Mojżesza, i to za pośrednictwem sędziów (Wj 18,22). Mojżesz skorzystał z rady i skutecznie ją wdrożył. W ten sposób ustanowiony został pierwszy system pytań prejudycjalnych.
