Michał Jackowski, Michał Araszkiewicz: Polski prawnik daleko za światowymi

Sztuczna inteligencja (AI) coraz śmielej wkracza w świat prawników, transformując metody pracy, optymalizując procesy oraz kreując nowe możliwości. W 2023 r. we współpracy z 25 naukowcami z obszaru AI i prawa przygotowaliśmy globalny raport, który dotyczy kilku zagadnień. Zaprosiliśmy do badania 203 firmy z całego świata, od tych najmniejszych zatrudniających od jednego do dziesięciu prawników aż po największe sieciowe firmy zatrudniające ich tysiące. Zapytaliśmy, co wiedzą o sztucznej inteligencji i czy są otwarci na narzędzia oparte na niej; o to, jaka powtarzalna praca w kancelariach może być zastąpiona przez AI i jakimi narzędziami można tego dokonać, o przewidywania prawników, w jaki sposób AI zmieni sposób pracy w branży oraz o wyzwania i ryzyka z tym związane. A także o narzędzia, których dziś prawnicy używają, i kryteria, którymi kierują się, wybierając je. Firmy, które nam odpowiedziały na ankietę, reprezentują łącznie ponad 50 tys. prawników i 100 tys. pracowników. Jest to zatem bardzo reprezentatywna próba.

Wyniki, które uzyskaliśmy, są bardzo interesujące. Aż 51 proc. firm prawniczych używa już narzędzi opartych na AI, a dodatkowo 12 proc. aktywnie ich szuka. W ocenie firm niemal 40 proc. zadań prawników może zastąpić sztuczna inteligencja. Ta liczba jest wyższa wśród firm, których głównym działaniem jest prowadzenie sporów sądowych – one są gotowe zastąpić ludzi algorytmami w ponad połowie zadań.

Czytaj więcej

Rzecz o prawie

Jarosław Gwizdak: Fiński przepis na zupę rybną

Fińskie akta spraw mają postać cyfrową. Coraz częstsze są również zdalne rozprawy, a sędziowie mogą spokojnie pracować z domu lub z chaty nad jeziorem.

Zapytaliśmy też prawników, jak bardzo są otwarci na adaptację sztucznej inteligencji. Ponad 80 proc. ankietowanych uznało, że ona zrewolucjonizuje rynek prawniczy w ciągu trzech lat. Prawnicy nie obawiają się jednak, że zostaną zastąpieni przez roboty i algorytmy. Pełen tekst raportu można pobrać na stronie globalailawreport.com.

Tylko dziesięć procent

Tymczasem najnowsze wyniki z Polski wskazują na znaczące opóźnienie w adaptacji tych technologii w porównaniu z opisanymi trendami światowymi. W kwietniu 2024 r. Wydawnictwo CH Beck wydało Raport Legal Tech. Zapytało 202 prawników pracujących w kancelariach o ich podejście do technologii. I wyniki te różnią się bardzo od globalnych.

Dane z polskiego rynku wskazują, że jedynie 19,8 proc. prawników w Polsce korzysta z AI. Różnice są również widoczne w rodzaju wykorzystywanych narzędzi. Na świecie dominują systemy do automatyzacji dokumentów (34 proc. odpowiedzi), badania stanu prawnego (24 proc.) oraz analizy kontraktów (22 proc.). W Polsce natomiast prawnicy nadal skupiają się na AI w rozrywce (30 proc.) i tłumaczeniach (17 proc.), a tylko 10 proc. korzysta z niej do pracy ściśle prawniczej z dokumentami. Świadczy to o bardzo konserwatywnym podejściu polskich prawników do technologii.

Z naszego globalnego raportu wynikało, że prawnicy na świecie mają sporą wiedzę o sztucznej inteligencji. Aż 68 proc. z nich odpowiedziało, że czerpie ją aktywnie ze swej sieci znajomych, a 59 proc. uczestniczy w eventach, gdzie mówi się o AI. Tymczasem z polskiego raportu wynika, iż tylko 25 proc. ankietowanych uważa, że wie o AI dużo, a prawie połowa nie wie nic lub niemal nic.

Niemal nie widzą

Wspólnym mianownikiem obu raportów są pytania o szanse i wyzwania związane z wykorzystaniem AI w praktyce prawa. Prawnicy na świecie dostrzegają, że sztuczna inteligencja pozwala na poprawę efektywności pracy – tak odpowiedziało aż 87 proc. ankietowanych w globalnym raporcie. Tę samą szansę dostrzega tylko 34 proc. polskich prawników. W naszym raporcie firmy prawnicze dostrzegają również dużą szansę na unikanie błędów – 57 proc. i skalowanie biznesu – 32 proc. za pomocą AI. Prawnicy w Polsce niemal nie widzą innych szans związanych z korzystaniem z robotów czy algorytmów. Tylko 11 proc. mówi o tym, że mogą ułatwić pisanie pism, 9 proc. – że szukanie informacji. Niemal nie dostrzegają korzyści związanych z redukcją kosztów (4 proc.) i poprawą współpracy z klientami (niespełna 2 proc. odpowiedzi). Co ciekawe, polscy ankietowani nie dostrzegają również wielu zagrożeń związanych z implementowaniem sztucznej inteligencji. Tylko 33 proc. obawia się jakości wyników AI, a 21 proc. naruszeń tajemnicy zawodowej. Tymczasem na świecie prawnicy obawiają się przede wszystkim braku regulacji dotyczących AI – aż 80 proc., a ponad 60 proc. wskazuje AI jako wyzwanie dla prywatności i poufności danych, a także dokładności porad prawnych.

Prawników z Polski i świata łączy natomiast brak obawy o bycie zastąpionym przez algorytmy. Tylko 13 proc. polskich i 11 proc. prawników na świecie podnosi tę obawę.

Nowy towarzysz pracy

Wyniki naszego raportu wskazują, że już w najbliższym czasie sztuczna inteligencja będzie towarzyszem codziennej pracy prawnika, a zdolność do zarządzania projektami napędzanymi przez AI oraz biegłość w wykorzystywaniu narzędzi staną się kluczowymi kompetencjami na prawniczym rynku pracy. Firmy, które efektywnie integrują AI, zyskują znaczącą przewagę konkurencyjną, stając się liderami rynku. Zanim jednak to się stanie, polski sektor prawny stoi przed wyzwaniem zwiększenia swojej wiedzy i adaptacji nowych technologii. Inwestycje w szkolenia, zrozumienie możliwości, jakie oferuje AI, oraz śmiałe wdrażanie nowych rozwiązań są najważniejsze dla zwiększenia efektywności i konkurencyjności polskich prawników.

Michał Jackowski jest prof. Uniwersytetu SWPS