Franczyza a ekspansja biznesu na arenie międzynarodowej

Przedsiębiorcy coraz częściej wykorzystują franczyzę, aby rozwinąć działalność na arenie międzynarodowej. Systemy franczyzowe uważane są za skuteczne, a zarazem sprawdzone sposoby na ekspansję biznesu. Jakie mogą one być w praktyce?

Publikacja: 04.12.2015 06:00

Franczyza a ekspansja biznesu na arenie międzynarodowej

Foto: 123RF

Bazując na wieloletnim doświadczeniu, zalecamy, aby każdy przedsiębiorca, który rozważa ekspansję z wykorzystaniem międzynarodowej franczyzy, wcielił w życie kroki, które zabezpieczą jego interesy i zwiększą szanse na sukces.

Chroń swoją markę

Przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu międzynarodowej ekspansji każdy franczyzodawca powinien przeprowadzić audyt własnej marki. Pozwoli to na upewnienie się, że ma ona zapewniony odpowiedni poziom ochrony prawnej. Należy zadbać o kwestie takie jak w szczególności zabezpieczenie interesów firmy stosownymi umowami, zapewnienie ochrony prawnej znakom towarowym oraz prawom własności intelektualnej. Następnym krokiem powinno być wdrożenie kompleksowej strategii międzynarodowej ochrony marki, której elementem jest wiedza na temat regulacji prawnych istniejących w kraju, w którym planujemy biznes. Tytułem przykładu, rejestracja znaków towarowych bez uprzedniego planu w wielu państwach świata jednocześnie będzie z pewnością bardzo kosztowna, a może okazać się niekonieczna. Na tym etapie istotne jest, aby zaciągnąć porady eksperta, który jest specjalistą nie tylko w dziedzinie kreowania marki, ale również posiada wiedzę na temat praktycznych zawiłości franczyzy oraz jej wpływu na biznes.

Wybierz właściwy model

Wybór odpowiedniego modelu franczyzy oraz strategii działania dla potrzeb danego biznesu powinien być bardzo przemyślany. Nie istnieje jeden uniwersalny system franczyzowy, który pasuje do wszystkich rodzajów działalności gospodarczej. A oto popularne modele, z których przedsiębiorcy mogą skorzystać, planując swoją działalność:

Franczyza bezpośrednia

Jest chętnie wybieranym modelem franczyzy (ang. direct franchising). Polega na zawieraniu umowy przez franczyzodawcę z indywidualnymi przedsiębiorcami na rynkach zagranicznych leżących w jego zainteresowaniu. Jest to najprostszy model, w którym franczyzodawca świadczy szereg usług opisanych w umowie, a także sprawuje czynności kontrolne, które umożliwiają prawidłowe funkcjonowanie przedsiębiorstwa, takie jak szkolenie pracowników, działania marketingowe i bieżące doradztwo menedżerom.

Pomimo dużej popularności franczyzy bezpośredniej coraz więcej franczyzodawców wybiera bardziej zaawansowane modele, takie jak masterfranczyza, zwana również subfranczyzą (ang. masterfranchising lub subfranchising) czy model umów rozwojowych, zwanych również franczyzą wielokrotną (ang. development agreemnts lub multiple-unit franchising), aby rozwinąć działalność międzynarodową.

Master franczyza

Masterfranczyza zakłada udzielenie wyłącznego prawa lokalnemu pośrednikowi zwanemu master franczyzobiorcą do zawierania umów subfranczyzy z osobami trzecimi na uzgodnionym terenie. Masterfranczyza wykorzystywana jest najczęściej w celu ekspansji do krajów, w których system prawny różni się znacznie od systemu prawnego kraju franczyzodawcy. Rozwiązanie to jest szczególnie popularne w sektorze fast food.

Franczyza wielokrotna

W modelu franczyzy wielokrotnej franczyzodawca udziela lokalnemu przedsiębiorcy (ang. area developer) wyłącznego prawa do tworzenia na określonym terenie jednostek systemu franczyzowego, bez konieczności zawierania umów subfranczyzy z osobami trzecimi. Franczyzobiorca wielokrotny na podstawie zawartej umowy zobowiązuje się do utworzenia określonej liczby jednostek w danej lokalizacji i w ustalonym umownie terminie. Umowa taka ma charakter ramowy i zwykle nie upoważnia biorcy do korzystania z know-how oraz znaku towarowego franczyzodawcy. Przy takim rozwiązaniu prawa te są nadawane w sposób indywidualny każdej nowo utworzonej jednostce franczyzowej, która należy do sieci utworzonej przez dewelopera. Oczywiście tacy lokalni przedsiębiorcy powinni posiadać odpowiednie zabezpieczenie finansowe, które umożliwi im osiągnięcie wymaganego poziomu oraz tempa rozwoju działalności. Dla porównania, w modelu masterfranczyzy tak duże zabezpieczenie finansowe nie jest konieczne.

Modele hybrydowe

Modelom należącym do tzw. podejścia vanilla, czyli standardowym modelom franczyzy przeciwstawiane są obecnie bardziej kreatywne systemy hybrydowe, takie jak model podporządkowania kapitałowego (ang. sub-ordinated equity) oraz model manczyzy (ang. manchise; utworzone ze słów management i franchise). Spowodowane jest to faktem, że franczyzodawcy coraz częściej szukają nowych, bardziej zróżnicowanych źródeł dochodu oraz są bardziej nastawieni na rozwój długoterminowy na rynkach zagranicznych.

Podporządkowanie kapitałowe

Model podporządkowania kapitałowego posiada cechy wspólne z joint ventures. Jednak jest bardziej złożony i wyszukany. Chociaż, podobnie jak w przypadku wspomnianych joint ventures, właściciel marki bierze udział w działalności partnera zagranicznego, to jednak szereg kwestii dotyczących kontroli oraz podejmowania decyzji przenosi do umowy rozwojowej (ang. development agreement). Franczyzodawca skupia się wówczas na ustaleniu kwestii warunków rozwiązania umowy, wprowadzenia transparentności w relacjach z partnerem biznesowym oraz ograniczeniu własnej odpowiedzialności. Konsekwencją tego są mniej uciążliwe i zazwyczaj korzystniejsze dla właściciela marki ustalenia handlowe.

Manczyza

Ustalenia umowne w modelu manczyzy rozszerzają standardowe umowy „vanilla franchise", co stwarza dla franczyzodawcy szansę na pozyskanie nowych źródeł dochodu, stanowiących dodatek do opłaty za usługę i opłaty licencyjnej (uzyskiwanych na podstawie łączącej strony umowy). Ten typ ustaleń jest odpowiedni dla partnerów lokalnych, którzy przede wszystkim pełnią rolę inwestorów. Umożliwia to właścicielowi marki prowadzenie biznesu, który pod wieloma względami przypomina działalność oddziałów spółki na rynkach zagranicznych, założonych przez partnera lokalnego, z dodatkowymi wpływami z osiągnięć zespołu przy zarządzaniu zagranicznymi jednostkami.

Stwórz profesjonalną dokumentację

Franczyza może przynieść znaczące korzyści ekonomiczne, jednak należy wziąć pod uwagę związane z nią ryzyko. Aby go uniknąć, franczyzodawca powinien postępować w odpowiednio zaplanowany sposób. Profesjonalni doradcy prawni, posiadający udokumentowane portfolio przeprowadzonych transakcji franczyzy międzynarodowej zazwyczaj doradzą swoim klientom trzystopniowy proces postępowania z ryzykiem, o którym poniżej.

Pierwszym krokiem jest identyfikacja istniejącego ryzyka.

Drugim – współpraca z klientem w celu redukcji zidentyfikowanych ryzyk do optymalnego do zaakceptowania poziomu.

Trzecim zaś sporządzenie profesjonalnej dokumentacji oraz zarządzanie ryzykiem, którego nie udało się zupełnie zminimalizować.

Takiej praktycznej wiedzy nie da się nauczyć w teorii, dlatego zalecane jest, aby franczyzodawca, za każdym razem korzystając z pomocy prawnej, upewnił się, że obsługujący go prawnik posiada odpowiednie portfolio przeprowadzonych transakcji franczyzy międzynarodowej.

Znajdź odpowiedni sposób działania

Po upewnieniu się, że marka ma odpowiedni poziom ochrony prawnej, wyborze odpowiedniego modelu franczyzy oraz przygotowaniu całej dokumentacji kolejnym krokiem powinno być zapewnienie, że negocjacje warunków przyszłej współpracy będą prawidłowo przeprowadzone i zabezpieczą interesy franczyzodawcy. Ma to istotne znaczenie w szczególności z tego powodu, że takie kraje, jak: Chiny, Indonezja, Malezja, Wietnam i Australia, posiadają dedykowane regulacje prawne w zakresie franczyzy. Wymagają one ujawnienia określonej dokumentacji jeszcze przed zawarciem właściwej umowy franczyzy i jej rejestrację w agencjach rządowych. Wyznaczone są wiążące ramy czasowe, w których należy dopełnić tych wymagań, a ich niespełnienie może mieć fatalny wpływ na powodzenie planowanego biznesu. Narażając tym samym franczyzodawcę na grzywny i roszczenia odszkodowawcze oraz ułatwiając franczyzobiorcy wykręcenie się z zaplanowanej współpracy bez poniesienia jakichkolwiek konsekwencji (prawnych, finansowych itp.). Inną przeszkodą, którą mogą napotkać franczyzodawcy, jest utrudnianie rozwiązania zawartej już umowy, co jest praktyką stosowaną w Zjednoczonych Emiratach Arabskich.

WNIOSEK

Rozwój franczyzy międzynarodowej oznacza wielką szansę dla franczyzodawców na całym świecie. Aby to wykorzystać, niezbędne jest odpowiednie przygotowanie, analiza rynku oraz zaczerpnięcie porady prawnej eksperta, który pomoże upewnić się, że planowany sposób postępowania jest odpowiedni, zabezpiecza interesy firmy oraz maksymalizuje szansę na powodzenie biznesu.

Maciej Gawroński jest partnerem zarządzającym warszawskiego biura Bird & Bird. Mark Abel jest szefem międzynarodowej praktyki franczyzy w globalnej firmie Bird & Bird

Jak jest u nas

Zdaniem ekspertów polski rynek sieci franczyzowych i dystrybucyjnych osiągnął fazę dojrzałości. Funkcjonuje na nim ponad 1100 różnych modeli franczyzowych, zarówno polskiego, jak i zagranicznego pochodzenia, a liczba placówek franczyzowych sięga 67 tysięcy. Nie oznacza to jednak, że rozwój ten został zahamowany, gdyż nadal istnieją branże, w których franczyza dopiero raczkuje. Najczęściej na polskim rynku spotykamy franczyzy spożywcze (abc, Żabka), gastronomiczne (Telepizza, KFC), odzieżowe (Vistula & Wólczanka, Kappahl) i kosmetyczne (Inglot, Yves Rocher). Dostrzegalna jest zarówno wzrastająca obecność franczyz międzynarodowych w Polsce, jak i osiągnięcia polskich marek eksportowych za granicą. Sztandarowym przykładem sukcesu polskiej franczyzy na arenie międzynarodowej jest firma Inglot, której butiki można znaleźć na wszystkich kontynentach świata, w 74 krajach, m.in. w Dubaju, na Wybrzeżu Kości Słoniowej, w Kazachstanie, Filipinach, Peru, Nepalu czy USA.

Na ekspansję międzynarodową decydują się przede wszystkim te polskie firmy, które dobrze prosperują na rynku krajowym. Liderem pod względem ilości posiadanych zagranicznych punktów sprzedaży wciąż jest LPP Group (właściciel marek Reserved, Cropp, House), pomimo ubiegłorocznego skandalu z unikaniem płacenia podatków w Polsce i przeniesieniem się do rajów podatkowych na Cyprze i w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Równie dobrze w ekspansji na nowych rynkach radzą sobie takie marki jak CCC i Wittchen, których liczba zagranicznych butików ostatnio znacząco wzrosła.

Bazując na wieloletnim doświadczeniu, zalecamy, aby każdy przedsiębiorca, który rozważa ekspansję z wykorzystaniem międzynarodowej franczyzy, wcielił w życie kroki, które zabezpieczą jego interesy i zwiększą szanse na sukces.

Chroń swoją markę

Pozostało 97% artykułu
Prawo karne
Wypadek na Trasie Łazienkowskiej. Nowe, szokujące informacje ws. Łukasza Żaka
Prawo dla Ciebie
Chronili swoje samochody przed powodzią. Policja wzywa ich na komendę. Będą mandaty?
Prawo karne
Ekstradycja Sebastiana M. Pomoże interwencja Radosława Sikorskiego?
Prawo dla Ciebie
Pracodawcy wypłacą pracownikom wynagrodzenie za 10 dni nieobecności
Materiał Promocyjny
Zarządzenie samochodami w firmie to złożony proces
Prawo pracy
Powódź a nieobecność w pracy. Siła wyższa, przestój, czy jest wynagrodzenie