Ordynacja podatkowa w art. 262 mówi, że jeśli strona, jej pełnomocnik, a także świadek lub biegły – mimo prawidłowego wezwania organu podatkowego – nie stawili się osobiście bez uzasadnionej przyczyny (mimo że byli do tego zobowiązani) lub bezzasadnie odmówili złożenia wyjaśnień, zeznań, wydania opinii, okazania przedmiotu oględzin lub udziału w innej czynności, to mogą zostać ukarani kara porządkową. Bezzasadna odmowa to taka, która nie znajduje potwierdzenia w obowiązujących przepisach (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 18 grudnia 2014 r., VI Sa/Wa 1326/14).
Wysokość bez zmian
Kara porządkowa wynosi – tak, jak w ubiegłym roku – 2800 zł (ostatni raz wzrosła w 2013 r. i pozostaje na razie na niezmienionym poziomie, co potwierdza obwieszczenie ministra finansów z 18 sierpnia 2014 r., Monitor Polski z 2014 r., poz. 710).
Strona nie zapłaci za odmowę odpowiedzi
Kara taka może być też zastosowana wobec osób trzecich, które bezzasadnie odmawiają okazania przedmiotu oględzin, a także wobec uczestników rozprawy, którzy poprzez swoje niewłaściwe zachowanie utrudniają jej przeprowadzenie. Kary porządkowej nie stosuje się jednak w przypadku przesłuchania strony w trybie art. 199 ordynacji podatkowej (przepis ten mówi, że organ podatkowy może przesłuchać stronę po wyrażeniu przez nią zgody). Potwierdza to wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z 12 maja 2009 r. (I SA/Kr 369/09). Sąd orzekł, że nie można ukarać strony za odmowę odpowiedzi na pytania oraz za niestawienie się na wezwanie organu podatkowego, choć strona powinna dopełnić tego obowiązku. Jest to logiczne z uwagi na to, że przesłuchanie może się odbyć dopiero po wyrażeniu zgody przez stronę.
Niezłożenie dokumentów bez konsekwencji
Przypadków, gdy nie można nałożyć kary porządkowej, jest więcej. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi orzekł, że z ordynacji podatkowej wyraźnie wynika, iż istotnym warunkiem wymierzenia kary porządkowej jest wykazanie, że wezwanie organu podatkowego, do którego nie zastosowały się wskazane w nim podmioty, było prawidłowe. Niewykonanie wezwania do złożenia dokumentów nie mieści się w katalogu czynów zagrożonych karami porządkowymi określonymi w ordynacji podatkowej, a wezwanie strony do osobistego stawiennictwa wyłącznie w celu ich dostarczenia nie może być uznane za niezbędne dla wyjaśnienia stanu faktycznego lub rozstrzygnięcia sprawy (wyrok z 24 lutego 2009 r., I SA/Łd 1254/08).
Jeśli jednak spełnione są określone w przepisach przesłanki, to fiskus może nałożyć karę. Zdaniem sądów administracyjnych art. 262 ordynacji podatkowej ma na celu zdyscyplinowanie uczestników postępowania podatkowego do określonych zachowań podyktowanych czynnościami organu. Uchylanie się przez stronę od wykonania obowiązków w postępowaniu podatkowym powoduje przedłużanie się postępowania, a niekiedy uniemożliwia w ogóle jego zakończenie (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 18 grudnia 2014 r., I SA/Rz 995/14).