Jacek Piechota: Na Śląsku palono moje kukły

Plus Minus: W grudniu ubiegłego roku zakończył się pana proces lustracyjny oczyszczający pana z zarzutu, że nie ujawnił pan, iż współpracował z SB jako TW Robert?

Jacek Piechota: Proces wcale się nie skończył. Prokurator po raz drugi ostatniego dnia złożył apelację.

To jak się do pana zwracać: Jacek czy Robert?

Nie współpracowałem z SB, co dwukrotnie potwierdził sąd lustracyjny. Ten proces był dla mnie skróconą lekcją historii z przełomu lat 70. i 80. Po studiach odbywałem roczną służbę wojskową, pełniłem obowiązki zastępcy dowódcy batalionu ds. politycznych. Osiem godzin spędzałem w wojsku, a po południu byłem społecznie komendantem harcerskiego hufca. To wtedy zostałem zarejestrowany przez SB jako TW Robert, o czym dowiedziałem się po latach. Niestety, w mojej teczce nie zachowały się żadne materiały na temat rzekomej współpracy.

Dlaczego SB miałaby pana zarejestrować?

Podczas rozprawy w sądzie dowiedziałem się, że służby między sobą konkurowały – prawdopodobnie po to, żeby nie przejął mnie wywiad wojskowy, SB zarejestrowała mnie jako swojego współpracownika. W czasie ostatniej rozprawy został wezwany przed sąd mój zastępca z harcerstwa, który, jak się okazało, też był zarejestrowany przez SB jako TW Waldemar. Jego teczka się zachowała. W 1983 lub 1984 roku SB wezwała go do złożenia wyjaśnień, gdyż jako komendant zimowiska poprowadził młodzież do kościoła na mszę. Złożył wyjaśnienia, ale poproszono go o podpisanie zobowiązania do milczenia i na tej podstawie zarejestrowano go jako tajnego współpracownika, o czym dowiedział się dopiero podczas mojej rozprawy!

Sąd orzekał w pana sprawie w trzyosobowym składzie. Dwóch sędziów było za oczyszczeniem pana z zarzutu kłamstwa lustracyjnego, a jeden nie.

Przewodniczący składu. Podczas tego procesu zachowywał się przedziwnie. Miałem wrażenie, że koniecznie chciał udowodnić, że byłem TW. Podczas pierwszej rozprawy wezwano świadka, harcerza z mojego hufca, którego chciano wyrzucić z ZHP za to, że organizował życie religijne. Ja twardo go broniłem, choć uważałem, że harcerstwo powinno być neutralne pod względem światopoglądowym. Chłopak po pięciu latach sam odszedł z ZHP. W sąsiednim hufcu za to samo, w tym samym czasie wyrzucono innego instruktora. To przewodniczącemu nie wystarczyło. Tak czy inaczej współpracy mi nie udowodniono, a cały ten proces jest wojną o pietruszkę. Nawet gdybym został uznany za kłamcę lustracyjnego, to grozi mi 5-letni zakaz pełnienia funkcji publicznych, a ja już funkcji publicznych długo nie pełniłem i nie mam zamiaru więcej tego robić.

Pana nazwisko znalazło się też na liście Antoniego Macierewicza w 1992 roku. Posłowie odbierali wtedy koperty z informacją, czy znaleźli się na liście. Co pan myślał, idąc po swoją kopertę?

Nie odbierałem swojej koperty, bo akurat leżałem ciężko chory w domu na żółtaczkę wszczepienną. Słynną noc teczek oglądałem w telewizji i do dzisiaj nie mogę tego zapomnieć. O drugiej w nocy zadzwonił do mnie mój poselski asystent i mówi: wiesz, nie przejmuj się, ale jesteś na liście Macierewicza. Całą noc nie spałem, bo nie wiedziałem, o co chodzi, dlaczego znalazłem się na tej liście. Po miesiącu, gdy wróciłem do Sejmu, okazało się, że w mojej teczce niczego nie ma. Później wielokrotnie składałem oświadczenia lustracyjne i nigdy nikt ich nie kwestionował. Ale w 2007 roku zmieniła się ustawa lustracyjna, w postępowaniu IPN wyłączono domniemanie niewinności, a ponieważ były nieścisłości w zeznaniach oficerów, które może rozstrzygnąć tylko sąd, to od paru lat jestem lustrowany.

Na dodatek pana nazwisko przewija się w sprawie tajnych kont lewicy w Szwajcarii. Pan podobno ma na nich 11 mln dolarów.

Wie pani, że ten przewodniczący składu sędziowskiego na moim procesie lustracyjnym przeczytał fragment artykułu z jakiejś prawicowej gazety dokładnie na ten temat i pytał, czy ja z tego powodu nie byłem szantażowany? Potem artykuł włączył do akt sprawy. Powiedziałem: wysoki sądzie, to jest tylko medialne doniesienie. Zostałem gruntownie prześwietlony pod względem majątkowym. Dwoje agentów CBA przez półtora roku zebrało ponad 1700 dokumentów z informacjami o moich kontaktach, jakie miałem dochody, jakie wydatki, czy mam jakiekolwiek udziały lub papiery wartościowe itd. Przeszukano moje mieszkanie, biura, nawet nasz domek letniskowy. Przetrząśnięto dyski komputerowe. W rezultacie otrzymałem solidne świadectwo moralności, że nigdy nie złamałem prawa.

Ale znał pan Petera Vogla, słynnego kasjera lewicy?

W 1995 roku poznałem człowieka, który oficjalnie występował w polskim Sejmie jako przedstawiciel holenderskiego Telekomu. Organizował wyjazd do Holandii dla grupy posłów, którzy zajmowali się prawem telekomunikacyjnym, a ja byłem w tej grupie. Po latach ten człowiek wrócił do Polski jako szwajcarski bankier.

To był właśnie Peter Vogel?

To był Peter Vogel, który przyjaźnił się z wieloma politykami, nie tylko z lewicy. Poznałem go przez polityków Unii Wolności. I wiem na pewno, że jeżeli w ogóle był czyimś kasjerem, to nie lewicy. Przez lata byłem szefem komisji finansowej SdRP i z żadnymi przepływami finansowymi z jego udziałem się nie spotkałem.

Wróćmy do początków pana kariery politycznej. W PRL zasiadał pan w Sejmie IX kadencji i był najmłodszym posłem PZPR. Czy w Sejmie X kadencji, tzw. kontraktowym, nie było panu trochę głupio, że taki młody człowiek jak pan znalazł się w towarzystwie partyjnego betonu?

Byłem pierwszym posłem z PZPR, z którym red. Ewa Milewicz przeprowadziła wywiad dla „Gazety Wyborczej". Adam Michnik spytał mnie wtedy, co z moimi poglądami robiłem w PZPR? Odpowiedziałem mu: „Gdybym się urodził wcześniej, tak jak pan, tobym pewnie należał do opozycji, gdybym się urodził później, tobym nigdy do PZPR nie wstąpił. Ale urodziłem się w konkretnym czasie, działałem w ZHP i dzięki legitymacji PZPR dużo więcej mogłem załatwić dla moich harcerzy".

Mógł pan wystąpić z partii, gdy wybuchła Solidarność. Wielu tak robiło.

Nie chciałem być szczurem uciekającym z tonącego okrętu, ale nigdy nie popierałem konfrontacyjnej linii partii. Pamiętam naradę młodych działaczy PZPR w Hali Oliwii, w 1983 roku, czyli jeszcze w stanie wojennym. Tam przez dwa dni młodzi działacze mówili, że „my teraz damy odpór", „pokażemy, iż najlepsza Solidarność to martwa Solidarność". A ja wystąpiłem z głosem totalnie odwrotnym i to w obecności generała Wojciecha Jaruzelskiego. Mówiłem, że wraca stare, cytowałem w czasach szalejącej cenzury za gazetką NZS, że „cenzura, podobnie jak niewolnictwo, nigdy nie będzie prawem, chociażby istniała tysiące razy w formie ustaw". A gdy w 1985 roku konstruowano listy do Sejmu, Jaruzelski sobie o mnie przypomniał, spytał w Szczecinie, jak tam ten młody harcerz, czy ma jakieś szanse w wyborach, i tak zostałem posłem.

To pewnie był pan zadowolony z tego, że Wojciech Jaruzelski został prezydentem w 1989 roku.

Zdecydowanie tak. Uważałem, że ten wybór gwarantował realizację uzgodnień Okrągłego Stołu. W PZPR był ogromny opór przeciwko tamtemu porozumieniu. To nie było tak, że cała „nasza" strona z ochotą zaakceptowała Okrągły Stół. Nikt nie myślał w kategoriach, że oddajemy władzę i dzięki temu załatwimy sobie stanowiska i spółki nomenklaturowe. Wielu ówczesnych działaczy twardo wypowiadało się przeciwko oddaniu władzy. Sam to słyszałem w klubie poselskim PZPR.

Co z tego, że tak mówili? Przecież było już po wyborach, Solidarność weszła do Sejmu.

Ale PZPR ciągle dysponowała realną siłą – wojsko, milicja, służby. Wybór generała na prezydenta gwarantował, że nie wrócą niedemokratyczne zachowania.

Jednak Jaruzelski był twórcą stanu wojennego. Strona solidarnościowa miała po tym wyborze kaca.

Rozumiałem to doskonale, ale chęć odwetu nie może przekreślać możliwości budowania przyszłości. A przecież lepiej buduje się dzięki porozumieniu niż w totalnej walce. W czasie wyboru Jaruzelskiego przez Zgromadzenie Narodow, siedziałem obok marszałka Sejmu Mikołaja Kozakiewicza, który totalnie gubił się w procedurach. Ja byłem sekretarzem, ale miałem już czteroletnie doświadczenie parlamentarne, dlatego starałem się podpowiadać Kozakiewiczowi, co robić. Ale nie wiedziałem, że profesor nie dosłyszał na jedno ucho – to z mojej strony. A on ciągle się odwracał do mnie drugim uchem i pytał głośno: „co"?, więc ja odpowiadałem głośniej. W jednej z przerw podszedł do mnie Paweł Łączkowski z OKP i mówi: Panie pośle, marszałek Kozakiewicz pana nie słyszy, ale mikrofony świetnie wszystko zbierają. My tu już w klubie mówiliśmy, żeby pan poprowadził zgromadzenie (śmiech).

Miał pan kontakt z Jaruzelskim, gdy został prezydentem?

Tak. Był taki moment w 1990 roku, gdy generał już jako prezydent miał na zamku w Szczecinie spotkanie ze środowiskami opozycyjnymi. Później spotkał się ze mną i widziałem, jak był psychicznie skopany po tym poprzednim spotkaniu. Mówił do mnie per „towarzyszu" i sumitował się, że to do takiej formy jest przyzwyczajony. Pytał mnie, jak oceniam szanse naszej Socjaldemokracji RP. Odpowiedziałem mu wtedy, że najlepszy wiek dla polityka to jest pięćdziesiąt lat, ja mam trzydziestkę, więc jak nadejdą te dobre czasy dla lewicy, to akurat będę w najlepszym wieku. Generał się roześmiał, a dwa lata później, gdy promował swoją książkę, znowu się ze mną spotkał i powiedział: „Towarzysz dwa lata temu ocenił, że trzeba czekać 20 lat na lepsze czasy dla lewicy, a niech towarzysz spojrzy, jak to szybko się zmienia".

W Sejmie II kadencji, kiedy wygraliście wybory, o mało co nie został pan ministrem.

To prawda. Miałem zostać ministrem łączności. Tą tematyką zacząłem się interesować w 1991 roku. Byłem pierwszym posłem, który biegał z pagerem po Sejmie. Po wyborach w 1993 roku poprosił mnie do siebie Aleksander Kwaśniewski i mówi, że uzgodnił z Waldemarem Pawlakiem, iż zostanę ministrem łączności. Po czym na rozmowę zaprosił mnie Pawlak, ale propozycja ministrowania nie padła. To był pierwszy sygnał, że Waldek zaczyna kręcić. Zaoferował mi stanowisko wiceministra, ale odpowiedziałem mu wtedy, że wejście do rządu za wszelką cenę mnie nie interesuje.

Dlaczego nie?

Miałem jeszcze wtedy wiele do zrobienia w moim regionie. Nie pociągała mnie praca urzędnika wykonawczego. Co innego, gdybym mógł realizować swoją wizję rozwoju telekomunikacji. Na to Waldek: to napisz, co chciałbyś zrobić. Później się okazało, że tak kończył każdą rozmowę z kandydatem na ministra i w ten sposób przygotowywał swoje exposé. Ale wówczas tego nie wiedziałem i napisałem program rozwoju łączności dla Pawlaka. Poszedłem też do Kwaśniewskiego, żeby go uprzedzić, że uzgodnienia koalicyjne nie są przez Waldka honorowane. Później sytuacja coraz bardziej się zaogniała.