Nie ma przestępstwa tortur
Zasadniczą kwestią dla SPT jest brak wyodrębnionego przestępstwa tortur w kodeksie karnym. Problemem jest też rozbieżność między przepisami prawa i ich wdrożeniem do praktyki funkcjonowania osób pozbawionych wolności. Praktyka umieszczania różnych kategorii więźniów łącznie budzi poważne zastrzeżenia i nie jest zgodna z tzw. regułami Mandeli. SPT zwrócił uwagę na potrzebę stosowania środków wolnościowych. Wskazał, że jedną z przyczyn nieprawidłowości jest poważny brak kadr i niskie płace funkcjonariuszy.
Zajmując się sytuacją osób pozbawionych wolności, SPT dostrzegł przypadki złego traktowania przez policję. Dlatego ważne jest wdrożenie zabezpieczeń przed torturami osób zatrzymanych – zapewnienie dostępu do informacji o ich prawach, dostępu do prawnika i badań lekarskich, kontaktu z rodziną lub wskazaną osobą oraz pomocy dyplomatycznej. Liczą się warunki, w których przebywają zatrzymani, w tym: dostęp do odpowiedniej diety, nielimitowany dostęp do wody pitnej oraz korzystanie co najmniej godzinę ze spaceru.
SPT zwraca uwagę na przypadki stosowania zbiorowych kar i zdarzeń o charakterze dyskryminacyjnym na tle rasowym i narodowościowym. Wizytujący, słysząc wiele skarg od kobiet osadzonych w Zakładzie Karnym nr 1 we Wrocławiu, wskazali na dyskryminację kobiet.
Coraz dłuższe areszty
Innym problemem są przedłużające się areszty tymczasowe. Należy stosować alternatywne środki. Wiele zastrzeżeń budzą warunki, w jakich przebywają osadzeni. Dotyczy to zwłaszcza powierzchni celi mieszkalnej na osobę, która powinna wynosić 4 mkw. w celach wieloosobowych i 6 mkw. w celach pojedynczych. W Polsce przyjęty standard to 3 mkw. Gruntownych zmian wymaga wyposażenie cel, dostęp do światła, oddzielenie więźniów chorych od palących, podwyższenie jakości i stawki wyżywienia. Uwagę SPT zwraca problem pracy nieodpłatnej oraz zapewnienia, że nikt nie będzie zmuszany do pracy.
Po stwierdzeniu jakichkolwiek uszkodzeń ciała, które mogły być wynikiem tortur czy złego traktowania, niezbędne są odpowiednie działania, podejmowane nawet wobec braku zgody osoby dotkniętej takim traktowaniem. Inne nieprawidłowości dotyczą kontroli osobistych nie tylko u osadzonych, ale również odwiedzających, w tym dzieci.
Poważnym problemem jest praktyka w zakładach karnych ograniczająca dostęp do infolinii rzecznika praw obywatelskich. Możliwość takich rozmów z zachowaniem poufności i bez specjalnej zgody jest ważnym standardem. Kontakt ze światem zewnętrznym jest istotny z punktu widzenia właściwego funkcjonowania osadzonych. Zwrócono uwagę na ograniczanie kontaktów osobistych i telefonicznych osób tymczasowo aresztowanych. SPT uznaje, że tego typu ograniczenia mogą być stosowane jedynie w ściśle określonych przypadkach. Niezbędne jest również zachowanie poufności rozmów z prawnikiem, zarówno telefonicznych, jaki i korespondencyjnych. Państwo powinno znieść istniejące bariery w komunikowaniu się z prawnikiem osób aresztowanych. Potrzebny jest też dostęp do tłumacza oraz pomocy prawnej dla cudzoziemców.
