Jego krzyż szokował. Caspar David Friedrich, drugi niemiecki malarz po Dürerze

„Mnich nad morzem“, „Skały kredowe na Rugii“, „Poranna mgła w górach“ czy dynamiczne „Morze lodu“ to tylko kilka arcydzieł malarza, który na początku XIX w. jako jeden z pierwszych zerwał z tradycją przedstawiania krajobrazów w stylu baroku.

Caspar David Friedrich - pejzażysta

Jego pejzaże nabrały głębi i wyrazu, wyrażały też emocje lub odzwierciedlały emocje widza. Przedstawiają krajobrazy górskie, brzeg morza, ruiny zamków, cmentarze, samotne stare drzewa, a w domyśle melancholię, samotność. Spektakle natury tworzone przez tego malarza i ich autentyczność mają wymiar duchowości. Także wtedy, kiedy pojawia się w nich pojedyncza, przedstawiona od tyłu postać człowieka, podziwiającego krajobraz.

Widz identyfikuje się przez to z bohaterem i sam doświadcza potęgi natury.

Pejzaże były ulubioną formą Caspara Davida Friedricha, urodzonego w 1774 roku w Greifswaldzie. Przypadająca w tym roku 250-ta rocznica urodzin jest powodem nieustannego festiwalu jego sztuki w Niemczech. Po wystawach w rodzinnym Greifswaldzie i Hamburgu trwa pierwsza od ponad 100 lat wielka monograficzna prezentacja dzieł Friedricha w Berlinie w Starej Galeria Narodowej. Od sierpnia obrazy i rysunki malarza prezentowane będą w Dreźnie, a w przyszłym roku - w Metropolitan Museum w Nowym Jorku. Każda z tych wystaw ma własną koncepcję i ukazuje sztukę romantyka z innej perspektywy.

„Friedrich jest do dziś wyjątkowy, jest on prawdopodobnie najsłynniejszym niemieckim malarzem po Albrechcie Dürerze“ - mówi Ralph Gleiss, dyrektor znajdującej się na Wyspie Muzeów Alte Nationalgalerie. „W swoich niekończących się pejzażach łączy on w sposób intelektualny i konceptualny malarską finezję z obserwacją fenomenu światła i powietrza. I choć jego prace opierają się na skrupulatnych studiach graficznych, obrazy nie są przedstawieniem natury, ale właściwie wizjami wielkich filozoficznych zagadnień ludzkiej egzystencji.“

Czytaj więcej

Kultura

Malarski instynkt Sharon Stone

W Hollywood Sharon Stone stała się symbolem „zimnej zmysłowej blondynki“. Aktorka właśnie odkryła nowe artystyczne powołanie. Wystawę jej obrazów można oglądać w Berlinie.

Surowy protestant i obrazobórca Caspar David Friedrich

Już w młodych latach Friedrich, pochodzący z rodziny surowych protestantów, był pod wpływem teologa Ludwiga Gottharda Kosegartena i jego zbliżonych do panteizmu poglądów, że człowiek w obliczu przyrody jest bliżej Boga. On sam twierdził, że „malarz powinien malować nie tylko to, co widzi przed sobą, ale także to, co widzi w sobie“ i te słowa można traktować jako klucz do jego sztuki.

Nie zawsze jednak był zrozumiany. Namalowany w 1808 roku „Krzyż w górach“ zaszokował jego współczesnych „obrazoburstwem“ i odwróceniem ról: na obrazie to przyroda była potężna, a Jezus na krzyżu - maleńki. Wysuwanie pejzażu na pierwszy plan i podporządkowanie mu człowieka było w tym czasie dosyć pionierskim dziełem. Obraz zwrócił uwagę na malarza, a nawet przyniósł mu pewien dochód. Ale ten pierwszy sukces minął dość szybko. Nadzieje artysty na apanaże i tytuły w Dreźnie, gdzie rozkwitał niemiecki romantyzm, a dokąd Friedrich przeniósł się w młodym wieku i gdzie spędził większość życia - nie spełniły się. Nie w Dreźnie, lecz w Berlinie został członkiem Akademii Sztuki i znalazł możnych mecenasów, kupujących jego obrazy, jak książę i późniejszy król Prus, Fryderyk IV, jego siostra Charlotte, późniejsza żona cara Mikołaja I, czy ich zamożni rosyjscy przyjaciele. To dlatego tak wiele eksponatów tego malarza znajduje się do dziś w petersburskim Ermitażu.

Wielki sukces odniósł ikoniczny dziś obraz „Mnich nad morzem“, który zachwycił berlińską bohemę. Filozof Friedrich Schleiermacher, pisarze i poeci Clemens Brentano, Achim von Arnim czy Heinrich von Kleist stali się jego admiratorami. A mimo to artysta był za życia niedoceniony i szybko zapomniany. Jego renesans nastąpił w 1906 roku dzięki słynnej „Wystawie stulecia“ w Galerii Narodowej w Berlinie, zorganizowanej przez jej dyrektora, historyka sztuki, Hugo von Tschudi. I do tej wystawy nawiązuje obecna ekspozycja, na którą składa się 50 rysunków i ponad 60 obrazów olejnych; głównie krajobrazy, ale także portrety i autoportrety. Wiele z nich pochodzi ze zbiorów Galerii, która już od początków istnienia w drugiej połowie XIX wieku kupowała prace Caspara Davida Friedricha.

Czytaj więcej

Kultura

Shirin Neshat i furia Iranek. Wystawa w Fotografiska Berlin

Z okazji Międzynarodowego Dnia Kobiet prestiżowa galeria Fotografiska Berlin prezentuje wystawę Shirin Neshat, laureatki Złotego Lwa, jednej z najważniejszych artystek zajmujących się pozycją kobiet we współczesnych społeczeństwach islamskich.

Dęby i myśliwi nazistów

Po pierwszej wojnie światowej i za czasów nazizmu w Niemczech postrzegano w sztuce Friedricha głównie motywy „patriotyczne“, nawiązujące do germańskich symboli - jak stare dęby czy myśliwi w tradycyjnych niemieckich ubraniach. Dlatego znów długo trwało, zanim po drugiej wojnie światowej jego obrazy weszły ponownie do kanonu sztuki.