„Miasto Zwycięstwa” Salmana Rushdiego. W sukcesie jest zarodek klęski

Rushdie w najnowszej książce postanowił stworzyć summę ludzkości, opisać, jak najszerzej się da, skrajnie różne postawy, poglądy i zachowania. W stylu największych eposów, a jednocześnie z dystansem, jak w oświeceniowej powiastce filozoficznej, w której narrator zachowuje prawo do ingerencji w losy bohaterów i aluzji na swój temat.

Oślepienie autora

Jak na ironię losu, Rushdie główną bohaterkę Pampę Kampanę, mającą ambicje wszechwładnej osoby, która spisała historie zawarte w „Mieście zwycięstwa” – w finale oślepił i uśmiercił, a potem, w zeszłym roku, sam został oślepiony przez muzułmańskiego fundamentalistę.

Czytaj więcej

Literatura

Powieść Rushdiego i sztuka o Helenie

Nowa książka „Victory City” ukaże się w listopadzie – informuje o polskim przekładzie Rebis. Jest już dostępna po angielsku.

W przeciwieństwie do Kampany pisarz jednak żyje i mógł napisać wierszem w jej i swoim imieniu: „Za mego życia powstało i upadło imperium./ Jak się o nich pamięta, o tych królach i królowych?/ Istnieją teraz tylko w słowach/ (…) Jedynymi zwycięzcami są słowa”.

Otrzymaliśmy więc hymn na cześć literatury, opowieści, która trwa przez tysiąclecia, gdy jej największe bohaterki i bohaterowie dokonali żywota. Nawet jeśli byli tak długowieczni jak Pampa Kampana, a żyła przecież dwieście czterdzieści siedem lat. Prawie jak patriarchowie z Biblii, choć Rushdiemu pewnie również z racji pochodzenia bliższe są literackie kolubryny pokroju „Mahabharaty” czy „Ramajany”.

Opowieść jest osadzona w wiekach średnich południowych Indii. Została odkopana po czterystu pięćdziesięciu latach w glinianym naczyniu w ruinach królewskiej metropolii Bisnagi. Rozpisana na dwadzieścia cztery tysiące strof w sanskrycie, zatytułowana „Zwycięstwo i porażka”. Ale zaczyna się jak współczesna feministyczna książka.

Kampana nie dość, że była świadkiem katastrofy państwa rządzonego przez gnuśnego radżdżę, który przegrał wojnę, to jeszcze na swoich oczach straciła matkę. Zgodnie z obyczajami, na znak żałoby, po śmierci mężczyzn dokonała bowiem samospalenia z innymi kobietami, nie zważając na to, że pozostawia bezbronną córeczkę.

Nowy świat

Od tego czasu, mając w pamięci zapach palonego mięsa, Pampa nigdy już żadnego nie tchnęła, żywiąc się warzywami, a miała też szczęście stać się głosem życzliwej bogini, która panując nad czasem, zapewniła jej długowieczność i pozwoliła zbudować nowy świat. Nowe państwo, nowe miasto.

Mądrość Rushdiego polega na tym, że długo już żyjąc na tym świecie, mając doświadczenia zarówno z azjatyckiego, jak i europejskiego kręgu kulturowego, nie stworzył tyle szlachetnej, co naiwnej kobiecej utopii, lecz nasycił opowieść motywami o sile przestróg. Jest w tym sokratejska ostrożność, podszyta refleksją „wiem, że nic nie wiem”. Po to, by nie tworzyć nowego systemu filozoficznego z obawy przed tym, że większą skuteczność mamy krytykując to, co już nieudane, niż tworząc wizję przyszłości, jaką podważą – ileż razy już tak było? – przyszłe pokolenia, przerażone fuszerką poprzedniej generacji. Z tak uformowaną ostrożnością łatwiej sformułować myśl przewodnią wyrażoną w wielu motywach i rozdziałach książki: akcja musi wywoływać reakcję, zwłaszcza jeśli naruszona została równowaga.

Czytaj więcej

Plus Minus

Salman Rushdie. Języki prawdy

Kiedy rozpoczął się lockdown, mnóstwo ludzi mi mówiło: „Dla ciebie taki lockdown to nie pierwszyzna, przechodziłeś to przecież po tym, jak Iran obłożył fatwą »Szatańskie wersety«”.

Dlatego Kampana, doświadczona negatywnie przez męski świat, musi bardzo uważać, by tworząc świat wedle kobiecych reguł, nie powtarzać błędów z przeszłości. Niestety, jak się okazuje, jest to trudne, a czasami wręcz niemożliwe. Również dlatego, że nawet wspomagana przez boskie siły Pampa jest skazana na ludzi, których natura jest obarczona słabościami i sprzecznościami nie do opanowania. I kiedy zakłada królestwo Bisnagi – musi się oprzeć na dwóch braciach. To Hukka i Bukka, którzy choć nieidealni, i tak lepsi są od trzech pozostałych braci, rozpoczynających serię dynastycznych porachunków i wojen. Pomimo tego, że znajdują się pod dyskretną opieką strażniczek, mających pilnować nowego kobiecego ładu, opartego na nowych mitach.