„Stacja Europa Centralna”: Wsiąść do pociągu

Każdy, kto zerknął choć raz na Instagrama czeskiego pisarza, piszącego ostatnio po niemiecku, mógł się przekonać, że wiele czasu spędza w pociągach, głównie między Berlinem a Czechami, gdzie mieszka na zmianę.

To sposób na życie, spotykanie ludzi i przyjaciół (wielu to obsługa wagonów restauracyjnych), smakowanie Europy poprzez serwowane tam, a także w barach i restauracjach dworcowych, kulinaria. Instrukcja spokojnego, odbiegającego od wyścigu szczurów trybu podróżowania samolotami i autami. Od pociągów dużych prędkości Rudiš woli bowiem pociągi na historycznych szlakach, pamiętających początki kolei w XIX w., gdy jej naczelną ideą było pokojowe łączenie państw i narodów Europy.

Wzrok maszynisty

Te fascynacje autora zdradzała już powieść graficzna, którego bohaterem jest Alois Nebl, kolejarz z czesko-polsko-niemieckiego pogranicza, i nagrodzona Angelusem czytelników powieść „Ostatnia podróż Winterberga”. Jej bohaterowie udają się w podróż z wydanym w 1913 r. przewodnikiem „Baedekers Österrreich–Ungarn".

Czytaj więcej

Plus Minus

Rudiš: Dystans do świata na sposób czeski

„Ostatnią podróżą Winterberga" Jaroslav Rudiš po mistrzowsku dialoguje z pisarzami Europy. Podjął temat jej utraconego dziedzictwa. Tak jak Tokarczuk w nagrodzonych Noblem „Księgach Jakubowych", ale w czeskim stylu.

Najnowsza książka jest autobiograficznym esejem, w którym Rudiš akcentuje kolejarskie tradycje rodziny i niespełnione marzenie bycia maszynistą. Wada wzroku umożliwiła kierowanie lokomotywami, ale skierowała do maszyny do pisania i komputera, na którym opisał tysiące kilometrów spędzonych na kolejowym szlaku. Można na niego spojrzeć jak na bohatera „Guzikowców” Petra Zelenki, który sportretował ludzi o najdziwniejszych upodobaniach, jednak o pasji Rudiša lepiej powiedzieć za Szekspirem: w tym szaleństwie jest metoda. Na życie. Na przemyślenia. Na książkę. Nie jedną! I opowieść o Europie.

Sam ironizuje, że jest w świecie psychofanów kolei amatorem, działają w nim bowiem kasty miłośników spektakularnych mostów. Inni wolą tunele bądź dworce, owe katedry komunikacji, spektakularne jak Antwerpen Centraal i dworzec wrocławski (działało tam kiedys kino), albo klimatyczne stacyjki, również związane z ważnymi wydarzeniami. Pisarz spotkał ludzi, którzy w pociągach się poznali, potem wzięli ślub, albo też ostatecznie się rozstali. Inni ryzykują rozwód, zostawiając rodzinę z powodu nałogu podróżowania na ulubionych trasach.

Rudiš oddaje hołd „Pociągom pod specjalnym nadzorem” Bohumila Hrabala zekranizowanej przez Jiriego Menzla i nagrodzonej Oscarem. Bohaterowie Hrabala żyli na dworcu, Rudiš jako kolejowy cywil wybrał swoje pierwsze mieszkanie w Pradze w miejscu, w którym większość z nas nie wytrzymałaby hałasu – tuż przy sanktuarium czeskiego kolejnictwa, czyli Dworcu Głównym. Z okna podziwiał przejeżdżające pociągi – większością z nich pisarz wyruszył potem na kultowe i mniej znane trasy; machał do maszynistów, oglądał w nocy refleksy świateł lokomotywy, słuchał muzyki szyn i lokomotyw. Tak, dla wielbicieli kolei to najpiękniejsza muzyczna harmonia na świecie.

W towarzystwie przyjaciół cieszył się piosenkami opiewającymi kolej. To „Zoo Station” U2, „Jumping Else’s Train” The Cure, „Train Of Love” Neila Younga”, „Mystery Train” rozsławione przez Elvisa Presleya. Z klasyki poleca IX symfonię „Z nowego świata” Antonina Dvořaka, który przyjaźnił się z kolejarzami i stosował dźwięki inspirowane koleją. Dodaję do listy „Wsiąść do pociągu” („Remedium”) i „Balladę wagonową” Maryli Rodowicz.

Książka jest także przeglądem dzieł inspirowanych koleją. To „Austerlitz” Sebalda, „Katastrofa kolejowa” Manna, „Bestia ludzka” Zoli o miłości maszynisty do parowozu, „Anna Karenina” Tołstoja. Przypomnijmy też Paula Theroux i „Wielki bazar kolejowy” o podróży z Londynu do Tokio i z powrotem.

Czytaj więcej

Literatura

Nagroda za polski rewers „Doktora Faustusa”

Literacką Nagrodę Europy Środkowej Angelus (150 tys. zł) fundowaną przez Wrocław otrzymał Edward Pasewicz za powieść „Pulverkopf”.

Filmy to, zaczynając od pierwszego „Wjazd pociągu na stację w La Ciotat” braci Lumière (stacja niedaleko Marsylii), ekranizacje „Morderstwa w Orient-Expressie” według Christie, „Północ, północny zachód” Hitchcocka, „Europa” von Triera, „Wędrowne ptaki” Lichtefelda, którego bohater marzy o Konkursie Znawców Rozkładów Jazdy. Od nas dodaję „Pociąg” Kawalerowicza.