Rząd nie może zawiesić prawa do azylu, ale musi wdrożyć unijny pakt

Wypowiedziane w ostatnią sobotę słowa premiera o zawieszeniu prawa do azylu jako nowym narzędziu polityki imigracyjnej wzburzyły prawników i działaczy na rzecz przestrzegania praw człowieka. Donaldowi Tuskowi wytykano, że Polska musi przestrzegać konwencji genewskiej z 1951 roku dotyczącej praw uchodźców, a także unijnej Karty praw podstawowych, która też gwarantuje udzielanie ochrony międzynarodowej dla osób uciekających przed prześladowaniami w swoim kraju.

We środę w Sejmie premier był już ostrożniejszy. – Nikt nie mówi tu o zawieszaniu praw człowieka czy prawa do azylu. Mówimy o nieprzyjmowaniu wniosków azylowych od osób, które nielegalnie przekroczyły granicę – mówił Tusk.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Ewa Łętowska: Lekcja nieznanego języka – czyli premier o prawie azylowym

Gdybym miała demonstrować studentom na czym polega różnica między dyskursem politycznym i prawnym – przytoczyłabym wypowiedź premiera z 12 października (data nieprzypadkowa!). Zapowiadając opóźnioną strategię migracyjną, Donald Tusk zasygnalizował „terytorialne zawieszenie prawa do azylu i energiczne zabiegi o uznanie w Europie dla tej decyzji”.

Prawa człowieka: konwencję i kartę trudno zmienić

Przyjęty dzień wcześniej rządowy dokument „Odzyskać kontrolę, zapewnić bezpieczeństwo”, definiujący politykę migracyjną na najbliższe pięć lat, nie mówi o łamaniu międzynarodowych porozumień, a raczej o ich modyfikacji jako przestarzałych. „Polska, respektując podstawowe prawa człowieka (…), będzie dążyła do zmiany ogólnego podejścia na poziomie Unii Europejskiej oraz w ramach członkostwa w organizacjach międzynarodowych, na rzecz uzupełnienia go o kwestie bezpieczeństwa” – czytamy w tym dokumencie (a przynajmniej w jego wstępnej wersji, do której dotarła „Rzeczpospolita”, bo oficjalnego tekstu dotychczas nie opublikowano). Zawieszenie prawa do azylu byłoby według rządu jednym z możliwych modyfikacji takich porozumień.

Jednak prawnicy zgodnie uznają, że próby grzebania w międzynarodowych konwencjach to proces czasochłonny i nie zawsze możliwy. – Nie jest realna zmiana ani konwencji genewskiej dotyczącej uchodźców, ani art. 18 Karty praw podstawowych UE gwarantujących prawo do azylu czy ochrony międzynarodowej uchodźców. Zresztą idea ochrony uchodźców wcale nie jest czymś przestarzałym, jak by to sugerował rządowy dokument – zauważa prof. Witold Klaus, kryminolog i badacz migracji w Instytucie Nauk Prawnych Polskiej Akademii Nauk.

Czytaj więcej

Cudzoziemcy

Donald Tusk zatrzyma napływ nielegalnych imigrantów? Poznaliśmy strategię

Polska nie zamierza naruszać międzynarodowych konwencji chroniących migrantów, ale zwiększy uprawnienia służb mundurowych w sprawach ochrony granicy – wynika z wstępnej wersji „Strategii migracyjnej Polski na lata 2025-2030”. Wcześniej, słowa Donalda Tuska o "zawieszeniu prawa do azylu" wywołały burzę.

Pakt na rzecz migracji i azylu do wdrożenia

Polska musi natomiast wdrożyć przepisy unijnego paktu na rzecz migracji i azylu. To zestaw rozporządzeń i dyrektyw, które przyjęto w maju 2024 r. Polska powinna do 12 grudnia przedstawić Komisji Europejskiej plan wdrażania tego paktu, i to w konkretnych dziedzinach prawa.

– Przepisy te przewidują nowe konkretne reguły ochrony granicy, przyjmowania wniosków o azyl czy też zapobiegania nadużyciom na tym tle. Nie zawieszają bynajmniej prawa do azylu, lecz określają na nowo procedury z tym związane – zauważa prof. Witold Klaus. Jego zdaniem premier może oczywiście wspominać, że jakieś części tego paktu mu się nie podobają, ale nie może odmówić jego implementacji. – Opracowany dokument o strategii migracyjnej może być zatem jakąś tam polityczną deklaracją, ale konkretne zadania do wykonania zapisane są w pakcie i to właśnie one powinny być zrealizowane – wskazuje prof. Klaus.

Czytaj więcej

Opinie polityczno - społeczne

Bogusław Chrabota: Jak Tusk ograł opozycję w kwestii migracji

Donald Tusk trudny temat zakrył opowieścią o ochronie polskich granic i ograniczeniem prawa do azylu. Mówiąc krótko, ukradł narrację prawicy i zostawił przeciwnika z rozdziawioną gębą. Bo jak atakować premiera za to, że chce bronić Polskę przed nielegalną migracją i „ograniczyć prawo azylu” dla ludzi podszywających się pod uchodźców politycznych?

W rządowej strategii wskazano, że Polska „wypracuje nowy model udzielania ochrony krajowej i międzynarodowej cudzoziemcom, którzy zasadność swojego wniosku złożą w określonym miejscu oraz na określonych zasadach”. Natomiast w przypadkach, w których zajdą wątpliwości co do zagrożenia, jakie może nieść za sobą pobyt cudzoziemca w Polsce, taka osoba będzie umieszczana w specjalnym ośrodku detencyjnym do rozstrzygnięcia tych wątpliwości.

Według strategii przyspieszone zostaną procedury wydawania decyzji w sprawach o udzielenie ochrony krajowej lub międzynarodowej, aczkolwiek nie będzie rezygnacji z uprzedniej kontroli, kim są starający się o ochronę w Polsce. „Stworzony zostanie efektywny system dobrowolnych i przymusowych powrotów tych cudzoziemców, których wnioski zostaną uznane za niezasadne lub niedopuszczalne. Do momentu opuszczenia terytorium Polski ich pobyt będzie monitorowany” – głosi rządowy dokument.