Kiedy darczyńca odpowiada za szkodę obdarowanego

Co do zasady, darczyńca jest przede wszystkim zobowiązany spełnić na rzecz obdarowanego nieodpłatnie i kosztem swojego majątku świadczenie wynikające z umowy darowizny. Jest to więc zobowiązanie o szczególnym charakterze, jednostronnie przysparzającym dla obdarowanego, bez zobowiązania do świadczenia wzajemnego na rzecz darczyńcy. Mimo nieodpłatnego świadczenia ze strony darczyńcy ponosi on jednak nadal odpowiedzialność wobec obdarowanego za szkodę wynikającą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania oraz odpowiada za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, będącego przedmiotem darowizny. Darczyńca jest odpowiedzialny wobec obdarowanego również za szkodę wyrządzoną z powodu wady rzeczy będącej przedmiotem darowizny. Nieodpłatny charakter omawianego stosunku prawnego powoduje jednak, że odpowiedzialność darczyńcy w sytuacjach opisanych powyżej została znacznie ograniczona przez ustawodawcę w stosunku do ogólnych zasad odpowiedzialności za szkodę, przewidzianych w przepisach kodeksu cywilnego.

W sytuacji, gdy darczyńca nie spełni w ogóle świadczenia z umowy darowizny albo gdy spełni je w sposób nienależyty, wywołując w ten sposób szkodę po stronie obdarowanego, zobowiązany jest do jej naprawienia.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Darowizna to umowa, która ma swoje postanowienia

Konieczne jest złożenie przez strony umowy darowizny zgodnych oświadczeń woli.

Nie wykonanie darowizny

Ustawodawca znacznie ograniczył jednak odpowiedzialność darczyńcy za szkodę wyrządzoną w ten sposób obdarowanemu, jako że darczyńca odpowiada wyłącznie za szkodę wyrządzoną umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa. Wina umyślna oznacza zaś, że osoba odpowiedzialna za jej wyrządzenie celowo chciała zachować się w sposób bezprawny albo przynajmniej godziła się na skutek swojego bezprawnego działania, mimo że nie zmierzała bezpośrednio do jego urzeczywistnienia. W przypadku darowizny mogłoby to być np. zobowiązanie do przekazania obdarowanemu, w określonym terminie, rzeczy niezbędnej do prowadzenia przedsiębiorstwa obdarowanego oraz celowy brak spełnienia tego świadczenia przez darczyńcę, wywołujący szkodę poprzez uniemożliwienie prowadzenia działalności gospodarczej. Rażące niedbalstwo stanowi zaś najwyższy stopień winy nieumyślnej i polega na niezachowaniu należytej staranności choćby w minimalnym zakresie, tj. działaniu przez osobę ze skrajnie lekkomyślnym przypuszczeniem, że dane zachowanie nie wywoła szkody, lub z brakiem świadomości, że może ono spowodować szkodę, mimo że obiektywnie rzecz ujmując, świadomość taką osoba ta powinna w sposób oczywisty posiadać. Przykładem takiej sytuacji w ramach darowizny mogłoby być np. zobowiązanie do podarowania, w określonym terminie, konkretnego urządzenia niezbędnego do prac w gospodarstwie rolnym oraz wywołanie szkody (poprzez wstrzymanie prac w gospodarstwie), poprzez przekazanie obdarowanemu innego urządzenia w sposób oczywisty nienadającego się do założonego celu, co do którego darczyńca naiwnie przypuszczał, że będzie ono w stanie cel ten zrealizować. W przypadku spowodowania szkody po stronie obdarowanego w okolicznościach opisanych powyżej obdarowany może domagać się odszkodowania od darczyńcy, przy czym musi wykazać winę darczyńcy za wyrządzoną szkodę.

Należą się odsetki

Najczęstszym przedmiotem świadczenia w ramach umowy darowizny jest przekazanie obdarowanemu określonej sumy pieniędzy. Darowizna pieniędzy zazwyczaj odbywa się przez jej wykonanie, tj. przekazanie określonej kwoty przez darczyńcę na rzecz obdarowanego gotówką lub przelewem bankowym. Może jednak zdarzyć się, że w zawartej umowie darowizny przewidziano przekazanie środków pieniężnych obdarowanemu dopiero w konkretnym terminie. Jeżeli zaś darczyńca nie wywiązuje się z terminowej realizacji świadczenia pieniężnego, obdarowanemu przysługują z tego tytułu odsetki ustawowe za opóźnienie.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

ABC darowizn: wszystko o umowie i podatku

Powodów wsparcia kogoś w rodzinie może być wiele. Może to być konieczność życiowa związana np. z czyjąś chorobą lub kłopotami finansowymi. Przekazanie komuś darowizny może wynikać również po prostu z chęci podzielenia się swoim majątkiem z najbliższymi. Niezależnie od powodów, jakie stoją za darowizną, trzeba pamiętać o obowiązujących przepisach kodeksu cywilnego oraz ustawy od spadków i darowizn.

Również tutaj, mając na uwadze nieodpłatny charakter świadczenia darczyńcy, ustawodawca mocno złagodził zakres jego odpowiedzialności wobec obdarowanego. Na zasadach ogólnych obdarowany mógłby bowiem żądać odsetek już od momentu wymagalności omawianego świadczenia pieniężnego, tj. od nadejścia przewidzianego terminu jego realizacji, ale w przypadku darowizny odsetki za opóźnienie mogą być naliczane dopiero od dnia wytoczenia przez obdarowanego powództwa o zapłatę darowanej sumy pieniężnej.

Gdy podarowano rzecz wadliwą

Przedmiotem darowizny mogą być różne rzeczy (ruchomości lub nieruchomości), w szczególności zaś rzeczy używane, niekiedy będące już w nie najlepszym stanie technicznym, wadliwe lub niekompletne. W prawie cywilnym przyjmuje się, że rzecz ma wadę fizyczną w szczególności, gdy nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju mieć powinna ze względu na okoliczności lub zapewnienie, nie nadaje się do założonego celu lub jest niekompletna. Podobnie, zdarzyć się może, że darowana rzecz jest niekorzystnie obciążona prawnie z punktu widzenia obdarowanego. W powyższej sytuacji rzecz będąca przedmiotem darowizny może być dotknięta wadą prawną, gdy stanowi własność osoby trzeciej, jest obciążona prawem osoby trzeciej albo ograniczeniem w korzystaniu lub rozporządzaniu wynikającym z decyzji lub orzeczenia właściwego organu. Mimo nieodpłatnego przekazania przedmiotu darowizny darczyńca jest w pewnym zakresie odpowiedzialny wobec obdarowanego za szkodę wywołaną darowaniem rzeczy dotkniętej wadą fizyczną lub wadą prawną. Również w przypadku odpowiedzialności za wady rzeczy darowanej odpowiedzialność darczyńcy została jednak znacznie ograniczona przez ustawodawcę w stosunku do ogólnych zasad odpowiedzialności w omawianej sytuacji. Darczyńca ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą, gdy rzecz będąca przedmiotem darowizny dotknięta jest wadą fizyczną lub wadą prawną, na skutek czego obdarowanemu wyrządzona została szkoda, a darczyńca, wiedząc o wadzie, nie zawiadomił obdarowanego o niej w odpowiednim czasie. Szkoda w omawianym przypadku nie polega jednak na zmniejszeniu wartości darowanej rzeczy, dotkniętej wadą w porównaniu do takiej samej rzeczy wolnej od wad, ale na wywołaniu uszczerbku majątkowego po stronie obdarowanego wynikłego z wady tkwiącej w darowanej rzeczy. Odpowiedzialność odszkodowawcza darczyńcy nie zależy w tym przypadku od tego, czy jest on winny powstania wady darowanej rzeczy, ale od stanu jego wiedzy co do tej wady i poinformowania o niej obdarowanego we właściwym czasie. Ciężar dowodu co do okoliczności, o których mowa powyżej, spoczywa na obdarowanym. Natomiast darczyńca nie będzie w ogóle odpowiedzialny wobec obdarowanego za szkodę wywołaną wadą przedmiotu darowizny, którą obdarowany mógł z łatwością zauważyć. Chcąc uwolnić się od odpowiedzialności na podstawie przesłanki, o której mowa w zdaniu poprzednim, darczyńca zobowiązany jest wykazać w sądzie jej zaistnienie, jako że to na nim spoczywa ciężar dowodu w omawianym zakresie.

PRZYKŁAD

Sytuacją, w której zachodzić będzie odpowiedzialność odszkodowawcza darczyńcy wobec obdarowanego za wyrządzenie szkody poprzez darowanie rzeczy dotkniętej wadą, może być dokonanie darowizny urządzenia elektrycznego, co do którego darczyńca wiedział, że powoduje zwarcia, ale nie poinformował o tym obdarowanego, a obdarowany nie był w stanie w sposób łatwy zauważyć tej wady fizycznej rzeczy, na skutek czego w mieszkaniu obdarowanego wybuchł pożar i zniszczeniu uległa część rzeczy należących do obdarowanego. Co do zasady, w przypadku braku wykazania okoliczności wyłączających odpowiedzialność darczyńcy, będzie on odpowiedzialny za naprawienie szkody wyrządzonej w ten sposób w majątku obdarowanego.