Czy podeszły wiek autora testamentu podważa jego ważność? Jest wyrok Sądu Najwyższego

To sedno najnowszego orzeczenia Sądu Najwyższego, które odnosi się do nierzadkich realiów sporządzania testamentu, a potem sporów na tym tle.

Dwa testamenty z różnych lat

Kwestia ta wynikła w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku po ojcu, po którym zostało pięcioro dzieci i dwa testamenty.

Pierwszy, tzw. testament allograficzny, sporządził on przed sekretarzem gminy w obecności poważnych świadków w 2003 r. Do spadku powołał w nim córkę.

W 2014 r. mężczyzna, który miał już wówczas 87 lat i wyprowadził się od owej córki, sporządził przed notariuszem kolejny testament. Do spadku powołał w nim także drugą córkę i syna, pomijając dwóch innych synów, ale nie mieli oni zastrzeżeń.

Pierwsza córka, wnioskodawczyni w tej sprawie, ów drugi testament kwestionowała. Przed sądami niższych instancji i w skardze kasacyjnej do Sądu Najwyższego zarzucała, że sądy te dały wiarę świadkom i uczestnikom tej sprawy, którzy zeznawali, że ojciec w chwili sporządzenia testamentu notarialnego był świadomy, co czyni, natomiast nie dały wiary jej, jako osobie, która z ojcem miała przez wiele lat stały kontakt.

Pełnomocnik kobiety Szymon Ślósarczyk, radca prawny, podkreślał, że zeznania nie zastąpią opinii biegłego lekarza. Tym bardziej że lekarze w szpitalu, w którym kiedyś przebywał ojciec, informowali o przypadkach, gdy mężczyzna nie miał pełnej świadomości.

Z kolei pełnomocnik drugiej strony, adwokat Magdalena Pawlik, wskazywała, że testamenty często są sporządzane przez osoby starsze i dopiero w przypadku uznania przez sąd, że dana osoba znajduje się w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji, można mówić o nieważności testamentu. Jeżeli jednak z opinii biegłego sądowego, jak w tej sprawie, wynika, że spadkodawca z uwagi na swój wiek i stan zdrowia w sposób świadomy wyrażał wobec notariusza swoją ostatnią wolę, i to na kilka lat przed śmiercią, to nie sposób negować testamentu z tego powodu.

SN przychylił się do tego stanowiska. Nie zgodził się z wnioskodawczynią, że biegła narzuciła sądom niższych instancji kierunek rozstrzygnięcia, co miało wypaczać jej rolę. Biegła weryfikowała zgromadzony w sprawie materiał dokumentacyjny odnoszący się do leczenia spadkodawcy, ale także analizowała relacje świadków na temat społecznego funkcjonowania mężczyzny i jego zachowania w ciągu kilku lat przed sporządzeniem testamentu. Dostrzegła uwarunkowania jego stanu psychicznego, wynikające przede wszystkim z bardzo podeszłego wieku.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Ten testament wywołuje najwięcej sporów. Sąd Najwyższy wydał ważny wyrok

Obecność dodatkowych osób przy sporządzaniu testamentu ustnego nie pozbawia go mocy.

Podeszły wiek a niezdolność do rozporządzeń na wypadek śmierci

W ocenie SN sam podeszły wiek i właściwe mu ograniczenia w postrzeganiu rzeczywistości, w tym także większa podatność na wpływy otoczenia, nie jest czynnikiem przesądzającym o niezdolności do rozporządzeń na wypadek śmierci. Materiał dowodowy nie zawiera informacji o tym, żeby spadkodawca cierpiał na choroby psychiczne, które by znosiły jego zdolność do testowania.

Z kolei stwierdzenia o zamieszkiwaniu spadkodawcy z wnioskodawczynią są pewnym uproszczeniem. Bliskość zamieszkania, w związku tym stały kontakt tych osób, ale także relacja rodzinna ojciec–córka powodowały, że w zasadzie wszyscy członkowie rodziny identyfikowali wnioskodawczynię jako osobę opiekującą się ojcem, który się jednak wyprowadził z zajmowanego wcześniej mieszkania, gdy wziął go do siebie inny członek rodziny – wskazała w konkluzji sędzia Marta Romańska.