Jacek Dubois: Zawsze musimy wybierać

Podobnie wyobrażam sobie wprowadzenie nowych regulacji dotyczących listu żelaznego. W wyniku zabiegów prokuratury biznesmen, by uniknąć zatrzymania, ucieka za granicę, a w tym czasie państwo stara się zagarnąć jego majątek. Jednak biznesmen zamiast siedzieć cicho tam, gdzie jest, i cieszyć się z tego, że go nie zamknięto, występuje o list żelazny, by móc wrócić i dowodzić swojej niewinności, a co gorsza, odzyskać majątek. W ministerstwie nikt nie jest zadowolony z takiego zachowania. Niestety wyeliminowanie z ustawy listu żelaznego wydaje im się rozwiązaniem zbyt radykalnym, dlatego uznają, że idealnym będzie, że list żelazny wprawdzie zostaje, ale sąd go będzie miał prawo wydać tylko wtedy, gdy nie sprzeciwi się temu prokurator.

Sprzeczność nieusunięta

Oczywiście tak opisana droga legislacyjna jest jedynie moją marą senną, ale biorąc pod uwagę jakość tych przepisów, mam podskórne wrażenie, że niewiele się ona różni od rzeczywistości. Problem polega na tym, że gdy niektóre osoby związane z uchwalaniem tych przepisów już są petentami organów ścigania, a pozostali konsultują się z adwokatami, by takiej sytuacji uniknąć, regulacje te nadal obowiązują. A to oznacza, że państwo zmusza obywateli do funkcjonowania w oparciu o przepisy pozostające w sprzeczności z systemem prawnym, a sądy nadal muszą stosować rozproszoną kontrolę konstytucyjną.

Wolność to konstytucyjne prawo, którego człowiek może być pozbawiony poza wyrokiem sądu tylko wyjątkowo, w przypadku zastosowania aresztu tymczasowego. Sąd, orzekając areszt warunkowy, decyduje, że w przypadku wpłaty poręczenia majątkowego areszt ustaje. Zgłoszenie sprzeciwu przez prokuratora powoduje, że prokuratorska wola jest silniejszą od woli sądu, i to w istocie prokurator decyduje o pozbawieniu podejrzanego wolności. Taka konstrukcja to najzwyczajniejsze prawnicze cwaniactwo, które powinno być wyeliminowane z kodeksu. Podobnie z listem żelaznym – konstytucyjną zasadą jest, że sędziowie w swoich decyzjach są niezawiśli.

Sprzecznym z konstytucją jest zatem przepis, w którym sprzeciw prokuratora determinuje decyzje sądu. Jeśli w istocie to prokurator miałby decydować, komu ma być wydany list żelazny, to ustawodawca powinien powierzyć tę kompetencje jemu. To zaś z kolei byłoby prawniczym bezsensem, bo gdyby prokurator chciał kogoś „nie zamknąć”, to wystarczyłoby, że ściganemu uchyli areszt. Instytucja listu żelaznego ma powstrzymać władcze ambicje prokuratora na rzecz dobra wymiaru sprawiedliwości. Dlatego jeśli ustawodawca powierzył tę decyzję sądowi, to znaczy, że to sąd ma o liście żelaznym decydować, a nie prokurator.

Czekanie na zmianę przepisów coraz częściej żartobliwie określaliśmy jako czekanie na Godota, ale z czasem jest nam coraz mniej do śmiechu, a ja powoli przechodzę w nastrój Alberta Camusa i w miarę czekania coraz bardziej przestaję już czekać.

Autor jest adwokatem, sędzią Trybunału Stanu, obrońcą Janusza Palikota w toczącym się postępowaniu karnym