Patryk Skalski: Co dalej z surowymi karami za przestępstwa gospodarcze?

Oczywiste jest, że zapewnienie bezpiecznego i swobodnego obrotu gospodarczego powinno być priorytetem każdego państwa. Podstawowym środkiem do tego celu są rozwiązania legislacyjne w obszarze prawa cywilnego, administracyjnego i karnego, które będą optymalnie chronić procesy zachodzące w stosunkach gospodarczych.

Powyższe nie może jednak uzasadniać radykalnego, a zarazem irracjonalnego zaostrzania kar, jak uczynił to prawodawca w ustawie z 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 1 października 2023 r. Wprowadzone wówczas rozwiązania prawne zrównały kary za najpoważniejsze przestępstwa gospodarcze z karami dotychczas „zarezerwowanymi” dla sprawców najcięższych przestępstw kryminalnych.

Czytaj więcej:

Biznes

Bankructwo pozorne jako narzędzie pokrzywdzenia wierzyciela

Pro

Obecnie rządzący, wśród licznych zmian legislacyjnych, zapowiadają również rewizję polityki karnej. Nie ma jednak deklaracji, które bezpośrednio odnosiłyby się do konieczności wdrożenia procesu naprawczego surowych kar za przestępstwa gospodarcze.

Nie może ujść uwagi, że tak znaczne zaostrzenie odpowiedzialności karnej za omawiany typ przestępstw prowadzi do rażących niespójności na gruncie polskiego ustawodawstwa. Już na etapie opiniowania omawianych zmian legislacyjnych sygnalizowano, że za niektóre z przestępstw gospodarczych grozić będzie wyższa kara niż za zgwałcenie kobiety ciężarnej lub zgwałcenie z użyciem broni palnej (zagrożenie od trzech do dwudziestu lat pozbawienia wolności – art. 197 § 3 k.k.).

Należy raz jeszcze podkreślić, że obowiązujący obecnie przepis art. 306b k.k., ze względu na granice ustawowego zagrożenia, zalicza niektóre z przestępstw gospodarczych do zbrodni. Chodzi tu przykładowo o przestępstwo tzw. łapownictwa menedżerskiego (art. 296a § 1 k.k.); prania brudnych pieniędzy (art. 299 k.k.); nierzetelnego prowadzenia dokumentacji działalności gospodarczej (art. 303 § 1 k.k.). Jeśli sprawca jednego z tych przestępstw będzie działał na szkodę mienia o wartości przekraczającej 5 mln zł, zagrozi mu odpowiedzialność karna od trzech do dwudziestu lat pozbawienia wolności, a jeśli wartość mienia przekroczy 10 mln zł, sprawcy można orzec karę od pięciu do dwudziestu pięciu lat.

Już dziś wielu przedsiębiorców wskazuje, że zagrożenie tak wysokimi karami powoduje strach przed podejmowaniem bardziej ryzykownych przedsięwzięć biznesowych, co może okazać się zjawiskiem wielce niekorzystnym.

Należy zatem zauważyć, że omawiane przepisy nie tylko prowadzą do niespójności w zasadach odpowiedzialności karnej, ale mogą również krępować aktywność podmiotów występujących w obrocie gospodarczym. Oczywiste jest, że przy wielomilionowych projektach dużo łatwiej o błąd, który przez organy ścigania może zostać zdefiniowany choćby jako nierzetelne prowadzenie dokumentacji, o czym mowa w art. 303 § 1 k.k. Wykazanie, iż nieprawidłowości w dokumentacji nie były następstwem zamierzonego działania, może często wymagać kilkuletniego postępowania karnego.

Poza wspomnianymi negatywnymi konsekwencjami omawianej polityki karnej należy również zwrócić uwagę, iż cechuje ją wyłącznie populizm penalny, a omawiane rozwiązania nie mają żadnego racjonalnego uzasadnienia z punktu widzenia zabezpieczenia porządku prawnego. Nie może ujść uwagi, że dla zapewnienia prawidłowego, rzetelnego i uczciwego obrotu gospodarczego nie jest konieczne wprowadzanie surowych regulacji prawnokarnych, natomiast dużo efektywniejsze mogą okazać się przepisy prawnoadministracyjne, prowadzące choćby do usprawnienia systemu kontroli.

Należy zatem liczyć, że wśród zapowiadanych zmian legislacyjnych ustawodawca zwróci uwagę na konieczność wdrożenia procesów naprawczych w omawianym zakresie.

Autor jest adwokatem, członkiem Izby Adwokackiej w Warszawie