Komitet ONZ: areszt nie może być bezterminowy

Areszt nie może być bezterminowy – mówi komitet ONZ.

Aktualizacja: 01.09.2019 07:52 Publikacja: 01.09.2019 06:30

Komitet ONZ: areszt nie może być bezterminowy

Foto: Fotolia.com

Końcowe uwagi Komitetu ONZ Przeciwko Torturom (Committee Against Torture – CAT) doskonale obrazują, jak wiele dzieli polskie ustawodawstwo i praktykę od przyjętych przez nasz kraj zobowiązań międzynarodowych.

Podczas 67. sesji Komitetu rozpatrzono siódme okresowe sprawozdanie Polski z realizacji konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, ratyfikowanej w 1989 r. Wzięto pod uwagę stanowiska polskiego rządu, rzecznika praw obywatelskich i organizacji pozarządowych. Na tej podstawie 9 sierpnia 2019 r. CAT przyjął uwagi końcowe. Jaki obraz Polski wyłania się z tego dokumentu?

Czytaj także: Tymczasowe areszty: coraz więcej, coraz dłużej

CAT docenił m.in. wprowadzenie systemu dozoru elektronicznego oraz przepisów regulujących używanie paralizatorów przez policję. Niestety, ta ostatnia kwestia została uregulowana dopiero po tragicznej śmierci Igora Stachowiaka torturowanego we wrocławskim komisariacie.

Komitet przedstawił ponadto wiele uwag i zastrzeżeń do polskiego ustawodawstwa i praktyki jego funkcjonowania.

Szkolić sędziów i prokuratorów

Przede wszystkim zwrócił uwagę, że mimo powtarzających się od wielu lat zaleceń instytucji międzynarodowych oraz apeli RPO, w polskim kodeksie karnym nie wprowadzono przestępstwa tortur, które obejmowałoby wszystkie elementy zawarte w konwencji. Komitet wskazuje, że sędziowie, prokuratorzy, prawnicy i inni urzędnicy publiczni powinni zostać przeszkoleni ze stosowania konwencji, tak aby mogli w swojej codziennej pracy powoływać się na ten akt i dążyć do jego bezpośredniego stosowania.

CAT zarekomendował także przeprowadzenie szkoleń dla sędziów i prokuratorów dotyczących skutecznego identyfikowania tortur oraz badania zarzutów w sprawie uzyskiwanych w ten sposób zeznań. Ponadto zalecił uchwalenie prawa, które wyraźnie zabroni dopuszczania dowodów zdobytych w wyniku tortur i złego traktowania we wszystkich postępowaniach sądowych, oraz uchylenie art. 168a kodeksu postępowania karnego.

Odnosząc się do kwestii tymczasowego aresztowania, CAT wyraził zaniepokojenie, że polskie prawo nie przewiduje jego maksymalnego czasu trwania. Zalecił nie tylko ustanowienie takiego okresu, ale także podjęcie środków mających ograniczyć nieustanne przedłużanie tymczasowego aresztu.

Zaniepokojenie CAT budzi też, że osoby pozbawione wolności nie mogą w praktyce korzystać z możliwości kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym od pierwszej chwili zatrzymania. Zdaniem Komitetu to funkcjonariusze policji powinni być odpowiedzialni za dostarczenie zatrzymanym listy adwokatów i radców prawnych dostępnych z urzędu. Ponadto zwrócił uwagę, że w niektórych komisariatach nie ma pokoi gwarantujących poufność rozmowy z adwokatem, w związku z czym spotkania odbywają się na korytarzach i w obecności funkcjonariuszy.

Wśród zaleceń CAT wskazano m.in. na konieczność odnotowywania faktu pozbawienia wolności w rejestrze krajowym, który zawierałby informacje o aktualnym miejscu pobytu osoby zatrzymanej, tak aby obrońcy mogli szybko uzyskać dostęp do swoich klientów. Ponadto przepisy kodeksu postępowania karnego, zgodnie z którymi można ograniczyć poufność komunikowania się obrońcy z klientem, powinny zostać przeanalizowane. W opinii CAT kwestię tę należałoby poddać kontroli sądowej.

Komitet zwrócił uwagę, że wiele informacji, na których budował swoje zalecenia, dotyczyło brutalności policji. W opinii CAT, aby przeciwdziałać temu zjawisku, Polska powinna m.in. zapewnić, by wszystkie osoby objęte dochodzeniem w sprawie tortur lub złego traktowania były natychmiast zawieszane w pełnieniu obowiązków na cały czas postępowania. Ponadto należy prowadzić rejestry obrażeń, w których odnotowywano by przypadki złego traktowania. Niezbędne jest także zapewnienie, by wszystkie pokoje przesłuchań były wyposażone w system nagrywania audio-wideo.

Rząd ingeruje w niezależność rzecznika

CAT ocenił także sytuację w polskich więzieniach. Zwrócił uwagę m.in. na konieczność zapewnienia niezależności personelu medycznego. Komitet zalecił, aby działał on w strukturze podległej ministrowi zdrowia, a nie w Służbie Więziennej. CAT wskazał również na potrzebę zatrudnienia dodatkowego wykwalifikowanego personelu medycznego i psychiatrycznego oraz psychologów.

Ponadto zaniepokojenie Komitetu wywołały personalne ataki przeciw RPO, zwłaszcza po jego oświadczeniu w sprawie zatrzymania Jakuba A. w czerwcu 2019 r. Zdaniem CAT ingeruje to w niezależność i bezpieczeństwo rzecznika. Komitet zwrócił też uwagę na niedostateczne finansowanie Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur, co utrudnia skuteczne wykonywanie RPO tego mandatu.

Rząd i parlament powinny wsłuchać się w głos Komitetu i dążyć do skutecznego wyeliminowania dostrzeżonych problemów – a tym samym aktywnie włączyć się w kampanię społeczną „Państwo bez tortur" prowadzoną przez Krajowy Mechanizm Prewencji Tortur działający w Biurze RPO.

Autorka jest starszym radcą Krajowego Mechanizmu Prewencji Tortur w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich

Końcowe uwagi Komitetu ONZ Przeciwko Torturom (Committee Against Torture – CAT) doskonale obrazują, jak wiele dzieli polskie ustawodawstwo i praktykę od przyjętych przez nasz kraj zobowiązań międzynarodowych.

Podczas 67. sesji Komitetu rozpatrzono siódme okresowe sprawozdanie Polski z realizacji konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, ratyfikowanej w 1989 r. Wzięto pod uwagę stanowiska polskiego rządu, rzecznika praw obywatelskich i organizacji pozarządowych. Na tej podstawie 9 sierpnia 2019 r. CAT przyjął uwagi końcowe. Jaki obraz Polski wyłania się z tego dokumentu?

Pozostało 88% artykułu
Sądy i trybunały
Po co psuć świeżą krew, czyli ostatni tegoroczni absolwenci KSSiP wciąż na lodzie
Nieruchomości
Uchwała wspólnoty musi mieć poparcie większości. Ważne rozstrzygnięcie SN
Edukacja i wychowanie
Ferie zimowe 2025 później niż zazwyczaj. Oto terminy dla wszystkich województw
Praca, Emerytury i renty
Ile trzeba zarabiać, żeby na konto trafiło 5000 zł
Materiał Promocyjny
Klimat a portfele: Czy koszty transformacji zniechęcą Europejczyków?
Prawo karne
Śmierć nastolatek w escape roomie. Jest wyrok