Wielki powrót. Izraelski klucz do Strefy Gazy

1.

To jest żydowska ziemia od czasów biblijnych. Gdy przed wiekami mieszkali tu Żydzi, kwitła, potem przekształciła się w pustynię. Gdy wrócili, znowu zaczęła rodzić – mówiła mi w lipcu 2005 r. Rachel Saperstein, nauczycielka angielskiego w liceum dla dziewcząt. Mieszkała w Newe Dekalim, największym osiedlu w Gusz Katif. Powstało w 1983 r. Gdy ją odwiedziłem, liczyło 2600 mieszkańców, czy raczej – tak podawano zaludnienie osiedli żydowskich na terenach okupowanych – 550 rodzin, głównie wielodzietnych. W całej Strefie Gazy było 8600 osadników.

Izraelskie buldożery miały przyjechać za miesiąc, a wraz z nimi tysiące żołnierzy i policjantów, żeby wcielić w życie plan premiera Ariela Szarona, zwanego odłączeniem Gazy od Izraela. Dla osadników szykujących się do stawienia oporu (jego symbolem był kolor pomarańczowy, nosili pomarańczowe koszulki, wieszali pomarańczowe wstążki) nie było to żadnym odłączeniem, lecz wypędzeniem „Żydów przez Żydów”. Ci drudzy, wykonawcy planu Szarona, usłyszeli, że są pogrobowcami Hitlera.

Pod koniec sierpnia 2005 r. Żydów nie było już w Strefie Gazy, chwilę wcześniej w świat poszły zdjęcia osadników chwytanych za ręce i nogi przez izraelskich żołnierzy i wynoszonych do autokarów.

Odwiedziłem Rachel Saperstein także dwa lata później, gdy mieszkała w osadzie Nitzan, między Aszkelonem a Aszdod, 60 kilometrów na północ od Newe Dekalim i 25 kilometrów od granicy Strefy Gazy. Można dodać, że już na terenie Izraela, choć osadnicy z Gazy i wcześniej uznawali, że mieszkają w Izraelu.

W Nitzan urządzono im tymczasowe domy zwane caravillami, choć nie były ani willami, ani przyczepami kempingowymi. Gorsze od pierwszych, lepsze od drugich, nie mogły się jednak równać z przytulnymi otoczonymi ogrodami domami pozostawionymi w Newe Dekalim.

– Gdyby pozwolono na powrót, nie zastanawiałabym się nawet chwili. Potrzebna jest tylko wola polityków – mówiła mi w 2007 r. Rachel Saperstein, a jej koleżanka napisała w gazecie izraelskich radykałów: „Teraz to jest pewnie niemożliwe, ale wrócą tam nasi synowie. W mundurach”.

Czytaj więcej

Plus Minus

„Rzeźnia numer jeden i inne reportaże z Niemiec”: Wyrzucą drzwiami, to zapuka do okna

W reportażach Jerzego Haszczyńskiego z Niemiec jest wszystko, czego potrzeba: ludzkie historie, tło historyczno-społeczne, wrażliwość, humor, ciekawość wersji dwóch stron, a wreszcie doza sceptycyzmu.

2.

Gusz Katif leżało wzdłuż Morza Śródziemnego, oddzielając od niego palestyńskie miasto Chan Junis, do niedawna drugie pod względem liczby ludności po mieście Gaza. Teraz zapewne najludniejsze, bo przede wszystkim tam przeniosły się setki tysięcy uchodźców z odciętej przez Izraelczyków północnej części.

Osiedla przestały istnieć na rozkaz izraelskiego premiera Ariela Szarona, który wcześniej wspierał osadnictwo. Przyłożył się też do wzniesienia Gusz Katif i kiedy był ministrem mieszkalnictwa, wybudował wiele domów. Z kolei jako minister rolnictwa pomagał przekształcać pustynię w plantacje i ogrody. Mieszkał ledwie pół godziny od Gusz Katif, przyjeżdżał wraz z żoną do jego mieszkańców z nieformalnymi wizytami.

Osadnicy uznali Szarona za zdrajcę, wielu nie chciało opuścić domów, musiała ich stamtąd wywieźć armia. Część się odgrażała, że wrócą do Gusz Katif oddanego za nic Palestyńczykom, ale wydawało się to nierealne – historii nie da się odwrócić.

Teraz nie wydaje się to nieprawdopodobne. Hasło powrotu ma coraz więcej zwolenników – wśród prawicowych i skrajnie prawicowych polityków oraz aktywistów izraelskich. Wspierają ich związani ze środowiskiem radykałów i ortodoksów artyści. Piosenkarka posługująca się pseudonimem Narkis pojawiła się na froncie w Gazie, dając chwilę rozrywki i wytchnienia walczącym tam izraelskim żołnierzom. Nie ograniczyła się do śpiewania. Wykrzykiwała też do mikrofonu hasła: „Wykończymy Gazę. Odzyskamy Gusz Katif”.

3.

Nie udało mi się teraz porozmawiać z Rachel Saperstein, ma grubo ponad 80 lat i nie jest w dobrym stanie. Spotkałem się z jej znacznie młodszą przyjaciółką, Debbie Rosen, z którą również rozmawiałem w 2005 r. w Newe Dekalim, gdzie pracowała w miejscowej administracji i była rzeczniczką tamtejszych osadników, oraz w 2007 r. w Nitzan. Podczas tego drugiego spotkania też była zwolenniczką powrotu do Gusz Katif. 21 sierpnia 2005 r. izraelski buldożer rozpoczął szybkie niszczenie jej domu. – W ciągu kwadransa w gruzach legło 20 lat mojego życia. I sprawili to Żydzi – mówiła wtedy.

Teraz Debbie Rosen nie dowierza, że przed kilkunastoma laty chciała wracać do swojego domu i do swojego ukochanego drzewa brzoskwini w ogrodzie. – Byłam rozczarowana, tak wściekła na rząd. Tak się do dzisiaj czuję. Boli mnie, że powiedziano nam: „Nie potrzebujemy was”. Mieliśmy tam piękne życie, choć w otoczeniu terroru. To jak z mieszkańcami wiosek u podnóża czynnego wulkanu, którzy wiedzą, że pewnego dnia wybuchnie i zniszczy ich domy, ale tam żyją, bo mają tam korzenie, to ich miejsce – mówi.

Czytaj więcej

#1500PlusMinus

Mój brat obalił dyktatora

29 STYCZNIA 2011: To wózek skromny nawet jak na najbiedniejszy region Tunezji. Rowerowe koła, pospawane rurki i blaszany blat. Należał do sprzedawcy warzyw i owoców, który nie miał pozwolenia na handel. Od tego wózka zaczęła się rewolucja, która obaliła obracającego miliardami prezydenta Ben Alego.

4.

Debbie Rosen nadal mieszka w caravilli w Nitzan. Kilka dni w tygodniu pracuje w szkole średniej w Aszdod. W pozostałe jest przewodniczką turystów przypływających wielkimi wycieczkowcami. A właściwie była, bo odkąd 7 października terroryści z Hamasu zaatakowali Izrael, statki nie przypływają.

– Pokazywałam turystom największe atrakcje, starą i nową Jerozolimę, do tego Betlejem, w którym ostatnio byłam dwa dni przed atakiem. Ale tam już nigdy nie pojadę, bo Palestyńczycy, tamtejsi i z innych regionów, nic nie powiedzieli o tej brutalnej zbrodni – podkreśla Rosen, z którą spotykam się na plantacji granatów pod Aszkelonem. Wraz z setką innych wolontariuszy z całego kraju przyjechała tam pomagać zbierać owoce, które powinni wcześniej zebrać gastarbeiterzy, ale nie zebrali. Tajlandczycy przerażeni atakiem uciekli, a Palestyńczykom zakazano pracy w Izraelu. Właściciel plantacji, Josi Dafne, też mieszkał w Gusz Katif, był pionierem żydowskiego osadnictwa w Strefie Gazy.

– Ostrzegaliśmy, by naszej ziemi nie oddawać terrorystom. Znaliśmy Hamas, wystrzeliwali rakiety w nasz autobus szkolny, w biedne dzieci. Mówiliśmy, że tak będzie, wiedzieliśmy, że wycofanie nas z Gazy nie oznacza pokoju, że nie powstanie tam, jak zapewniał Szimon Peres [szef MSZ wyróżniony wraz z Jaserem Arafatem Pokojową Nagrodą Nobla za izraelsko-palestyńskie rozmowy pokojowe, dwukrotny premier i na koniec prezydent Izraela – red.], żaden śródziemnomorski Hongkong. Nie powstanie nawet, jak się tam wleje miliardy euro, które Palestyńczycy dostali i nic z tego nie wyniknęło – mówi Debbie Rosen, dodając ze smutkiem: – Ale nie czuję satysfakcji, że mieliśmy rację. Jak mogłabym czuć po takim bestialskim mordzie, po gwałtach, obcinaniu głów, uprowadzeniu staruszków i dzieci.

5.

Z każdym dniem izraelskiej operacji wojskowej w Gazie, z każdym ogłoszonym sukcesem w niszczeniu infrastruktury identyfikowanej z Hamasem, z każdym tysiącem Palestyńczyków, którzy uciekali z kilkoma torbami w ręku z północy, gdzie stracili wszystko, na południe strefy, rosła grupa zwolenników powrotu do Gusz Katif.

„Uczyńmy Gazę znowu Izraelem” – wezwał na początku listopada Michael Freund, który był wicedyrektorem komunikacji i PR w gabinecie premiera, gdy to stanowisko po raz pierwszy zajmował Benjamin Netanjahu, czyli w drugiej połowie lat 90. Freund jest prawicowym aktywistą na rzecz ściągnięcia do Izraela jak największej liczby Żydów, a także tych, co się uważają za Żydów, choć nie spełniają wszystkich warunków izraelskiego prawa do powrotu. Sam urodził się w Stanach Zjednoczonych i dokonał alii, czyli wyemigrował do państwa żydowskiego już jako dorosły człowiek.

Michael Freund tekst nawiązujący tytułem do hasła Donalda Trumpa „Uczyńmy Amerykę znowu wielką” opublikował w dzienniku „The Jerusalem Post”. Jest w nim mowa o emocjach, jakie nie tylko we Freundzie, wywołał krótki film zamieszczony w mediach społecznościowych trzy tygodnie po ataku Hamasu i chwilę po przecięciu przez armię izraelską Strefy Gazy na pół. Na filmie są żołnierze z 52. batalionu 401. brygady zmechanizowanej stojący z izraelską flagą na plaży, do której przebiła się walcząca z Hamasem armia.

To symboliczny powrót państwa żydowskiego do strefy leżącej wzdłuż Morza Śródziemnego – nie ukrywał radości autor.

Czytaj więcej

Plus Minus

Egipt, RPA, Nigeria, Senegal. Jak Afryka walczy z epidemią?

Afryka kojarzyła się z epidemiami. Teraz na całym kontynencie, zamieszkanym przez 1,3 miliarda ludzi, ofiar śmiertelnych koronawirusa jest tyle co w 8-milionowej Szwajcarii, która jak na Europę Zachodnią poradziła sobie z zarazą całkiem nieźle.

6.

Na symbolicznym powrocie nie może się skończyć – uważa Freund. Po pokonaniu Hamasu i uwolnieniu przetrzymywanych przez terrorystów zakładników Izrael musi wrócić naprawdę – odbudować żydowskie osiedla i odtworzyć „obecność żydowskich cywilów” w Gazie. Z prostym przekazem dla Palestyńczyków: im bardziej próbujecie nas wymordować, tym więcej my odbudujemy. „To w Gazie Palestyńczycy stworzyli kulturę śmierci i ciemności, odbudujmy Gazę z pomocą żydowskiego życia i światła, przekształćmy ruiny w miejsce odrodzenia”.

Podobne poglądy głoszą też izraelscy posłowie – z nacjonalistycznej prawicy, ze środowisk osadników z Zachodniego Brzegu Jordanu i ortodoksów religijnych, niektórzy z partii Netanjahu (Likudu). To wszystko wywołuje poważne zaniepokojenie dyplomatów ze wspierających Izrael w wojnie z Hamasem państw zachodnich. Wyrażają je w nieoficjalnych rozmowach, co ujawnił liberalno-lewicowy dziennik „Haarec”, niemal dzień w dzień walczący na swoich łamach z pomysłem powrotu do Gusz Katif i wzywający, by poważnie traktować wyznania osadników sprawiające wrażenie szalonych.

Na razie zachodni dyplomaci pocieszają się, że deklaracje powrotu wygłaszają postacie „stosunkowo marginalne” i nienależące do grona podejmującego decyzje o wojnie. Niektórzy eksperci zastanawiają się jednak, czy to decydujące grono, albo przynajmniej jego część nie ma podobnych celów, tylko nie przedstawia ich otwarcie. Jeżeli zebrać różne wypowiedzi premiera Benjamina Netanjahu i jego współpracowników oraz doniesienia o tajnych dokumentach, które powstały w podległych mu służbach, i przyjrzeć się działaniom izraelskiej armii w strefie, to można nabrać podejrzeń, że tak właśnie jest.

Premier Izraela mówił w wywiadzie dla amerykańskiej telewizji ABC News o przejęciu przez jego kraj całkowitej i nieokreślonej czasowo kontroli nad bezpieczeństwem strefy po zakończeniu wojny, co na Zachodzie, w tym w USA, przyjęto z niechęcią jako zapowiedź ponownej okupacji Gazy.

Czy byłaby to okupacja terenu zamieszkanego przez 2,3 mln Palestyńczyków (tylu ich tam miało być przed rozpoczęciem tej wojny)? Zapewne nie. Już teraz odcięta od reszty przez izraelską armię północna część strefy z miastem Gaza się wyludniła, setki tysięcy cywilów uciekły z ruin czy przyszłych ruin na południe. Gdy Hamas przegra wojnę, miasto Gaza może być puste, bez Palestyńczyków, ale z Izraelczykami. Zwłaszcza że z przecieków do mediów izraelskich wynika, że wywiad zakładał, iż Palestyńczycy, którzy uciekli na południe strefy, nie będą mogli wrócić do siebie na północ.

7.

Tezę o planach uczynienia Gazy znowu Izraelem uwiarygadniają izraelskie pomysły skłonienia sąsiedniego Egiptu, by przyjął setki tysięcy palestyńskich uchodźców ze strefy. Po ataku Hamasu z 7 października o konieczności wygnania stamtąd Palestyńczyków wypowiadali się politycy, w tym Ariel Kallner, poseł Likudu. Ważny generał w stanie spoczynku i były szef Rady Bezpieczeństwa Narodowego Giora Eiland ogłosił, że Izrael nie ma wyjścia, musi ten teren uczynić niemożliwym do życia dla Palestyńczyków („czasowo lub na zawsze”) i zmusić ich, by szukali schronienia w Egipcie albo w państwach Zatoki Perskiej.

Najważniejszy dokument w tej sprawie powstał w ministerstwie wywiadu 13 października. Ujawnił go izraelski antyrządowy portal +972 Magazine, a za nim inne media. Jest w nim propozycja wywiezienia Palestyńczyków ze strefy na należący do Egiptu półwysep Synaj. Mieliby czuć, że „Allah postawił sprawę jasno: utracili to terytorium z powodu działań Hamasu” i nie mają co marzyć o powrocie.

8.

Nie jest jasne, jak podkreślił H.A. Hellyer, ekspert ds. Bliskiego Wschodu z think tanku Carnegie, cytowany przez amerykański tygodnik „Time”, czy ten dokument stał się podstawą polityki władz izraelskich, ale na pewno jego ujawnienie dowiodło, że taka opcja jest rozważana na najwyższych szczeblach rządu. Na dodatek jego istnienie tłumaczy, dlaczego władze Egiptu, z przywódcą Abd al-Fattahem Sisim na czele, powtarzały z uporem, że nie zgodzą się na przymusowe wysiedlenia Palestyńczyków z Gazy na swoje terytorium. Mało też prawdopodobne, by Europa przyjęła 2 mln Palestyńczyków, a takie propozycje padają ze strony izraelskich polityków.

Poseł rządzącego Likudu, były ambasador przy ONZ Danny Danon i poseł opozycyjnego Jesz Atid Ram Ben-Barak napisali nawet w tej sprawie tekst dla amerykańskiego „The Wall Street Journal”, choć litościwie nie wspominali o 2 mln, tylko o „ograniczonej ilości rodzin, które wyrażą życzenie relokacji” (po 10 tys. na kraj). Uznali, że Zachód ma moralny obowiązek, by „okazać współczucie ludziom z Gazy i pomóc im w zbudowaniu lepszej przyszłości”. Zwłaszcza że wcześniej z podobnych powodów przyjmował setki tysięcy uchodźców z Jugosławii, a potem z Syrii.

Zwolenniczką „dobrowolnego” przesiedlenia Palestyńczyków do innych krajów jest też minister wywiadu Gila Gamli'el. Bo, jak napisała, zamiast przelewać pieniądze na odbudowę Gazy, lepiej przeznaczyć je na budowę dla nich nowego życia.