Bogusław Chrabota: Czy państwo zmądrzeje?

Instytut Chemii Przemysłowej przy Rydygiera w Warszawie. Spory teren upstrzony budynkami z różnych epok. Niektóre mają prawie sto lat. Inne zbudowano w latach 60., nowocześniejsze za Gierka. Łączy je wspólna estetyka, są zazwyczaj szare i odrapane. Odpadający tynk pięknie współgra z obłażącymi farbą framugami okien. W części budynków korytarze jakby wyjęte z pisowskiej narracji o Polsce w ruinie. Stare biurka i zdemolowane krzesła utrudniają przejście. Rozwalone szafki z wyprutymi wnętrznościami drzwi pogubiły zapewne w poprzedniej dekadzie. Tu i ówdzie czuć zapach starego lizolu. Ot, wizytówka polskiej nauki.

Czytaj więcej

Plus Minus

Bogusław Chrabota: Pułk Azow ginie za sprawę

Z niecierpliwością czekam na dzień, kiedy będę potrafił uwolnić się od obsesji tej wojny. Na razie to niemożliwe. Zasypiam i budzę się z pytaniem, co wydarzyło się za naszymi granicami. Nawet w środku nocy sięgam nerwowo po telefon i sprawdzam, co nowego. Które demony obudzono, a których jeszcze nie. Jaka wydarzyła się groza. Co nas czeka.

Kompleks jest częścią Sieci Badawczej Łukasiewicz. Sieć należy oczywiście do państwa, a powołano ją ponoć do planowania i koordynowania prac naukowych i rozwojowych. Ma być kuźnią polskiej innowacyjności; kołem zamachowym nowoczesnej gospodarki. Ma być, bo chyba nie jest. Jeśli ma coś wspólnego z kołem, to raczej z piątym kołem u wozu. Niepotrzebnym dodatkiem do fajnych deweloperskich terenów, na których popadają w ruinę coraz bardziej zdewastowane biurowce.

Takie mam wrażenie, spacerując po Instytucie Chemii Przemysłowej przy Rydygiera w Warszawie. Przesadzam? Ależ skąd. Miałem okazję być w CERN-ie pod Genewą, w kilku parkach przemysłowych na świecie. Na kampusach uczelni technicznych. W siedzibach biur badań i rozwoju Novartis czy Roche w Szwajcarii. Wszystko tam nowoczesne. Architektura koresponduje ze sztuką. Ludzie poruszają się po czystych korytarzach. Do transportu służą rowery. Najnowsza technologia kryje się w sterylnych pomieszczeniach. Ktoś tam myśli o tym, by maksymalnie wykorzystać potrzebną przestrzeń i kapitał ludzkiej pracy. A jej efekty mają być wymierne; choćby wykraczały poza żelazne ramki Excela.

Na Rydygiera odwrotnie: jakieś płoty, przerośnięte trawą chodniki i cwaniackie wynajmowanie podniszczonych pomieszczeń maleńkim firmom i instytutom, które tu ciągną tylko dlatego, że jakiś czas temu urzędnicy wyrazili zgodę na prowadzenie w nich doświadczeń naukowych. Na taką zgodę gdzie indziej trzeba czekać latami. Tu można od razu.

Czy na tym klepisku może dziać się coś naprawdę istotnego? Trudno odgadnąć, że owszem, tak. Działa tu na przykład Polbionica, maleńka firma zaawansowana w pracy nad sztuczną, czyli bioniczną trzustką. To Himalaje biotechnologii. Związani z firmą naukowcy nie tylko opracowali technologię, ale też udanie prowadzą już eksperymenty na dużych zwierzętach. Bioniczna trzustka jest drukowana w specjalnej drukarce. Uwaga, efektem kilku godzin „druku” jest żywa tkanka imitująca funkcje trzustki. Narząd o wymiarach 4 x 3 x 2 cm produkuje insulinę i glukagon. To hormony, których znaczenie dla organizmu rozumieją nie tylko chorzy na cukrzycę. Najprościej: odpowiadają za poziom glukozy we krwi oraz jej przenikanie do komórek. Ich nierównowaga, zaburzenia w produkcji oznaczają zwykle jakąś formę cukrzycy.

Jak wiemy, to choroba cywilizacyjna. Chorują na nią dziesiątki, a będą chorowały setki milionów ludzi. Wielu z nas nie da sobie z nią rady. Ale poradzić może sobie bioniczna trzustka, sztucznie wykonany narząd, który dubluje w organizmie rolę wadliwego oryginału. Z zasady jest sztuczny. Nie występuje w przyrodzie. Ale co z tego, skoro weźmie na siebie odpowiedzialność za produkcję śmiertelnie ważnych dla nas hormonów: insuliny i glukagonu.

Zespół prof. Michała Wszoły z firmy Polbionica pierwszą w pełni funkcjonalną trzustkę „wydrukował” już w 2019 r. Od tamtego czasu przeprowadził szereg udanych eksperymentów na zwierzętach. Trwają następne, a prof. Wszoła zapewnia, że już za dwa lata mogłyby się zacząć badania kliniczne z udziałem ludzkich pacjentów. Czy jednak zaczną? Tego nie wiemy, bo placówka profesora finansowo ledwie dyszy. Potrzebne są środki na ludzi, sprzęt, nową siedzibę. Czy potrzeba fortuny? Ano nie; budżet na zamknięcie badań i wprowadzenie ich w kolejną fazę to kilkadziesiąt milionów. Kilkadziesiąt milionów, dzięki którym może powstać technologia, która uratuje miliony cukrzyków i – finalnie – pozwoli wytworzyć w pełni sprawny narząd dla ofiar nowotworów.

Stawka niemała. Podobnie jak wyzwanie. Czy się uda? Dlaczego miałoby się nie udać – krzyknie pewnie z entuzjazmem ten i ów premier Sasin i Morawiecki. Przecież Polska z ich czczych zwykle deklaracji ma być innowacyjna i nowoczesna. Potrafią z cudowną łatwością opowiadać o milionach samochodów elektrycznych i nowoczesnym hubie CPK, tyle że nikt ani tych pierwszych, ani drugiego nie widział. Owszem, to całkiem wielkie pozycje budżetowe; urzędnicy przeżarli już na ich konto miliardy złotych, tyle że zamiast faktów mamy tylko słowa. Tak, ludzie tej ekipy u władzy uwielbiają gigantyzm planów i pięknie szermują hasłami, ale jedyna sztuka, jaką naprawdę opanowali, to rozdawnictwo pieniędzy. Pardon, również twardy fiskalizm. Ale miejsc, gdzie naprawdę należałoby skierować fundusze, by Polska stała się nowoczesna oraz innowacyjna, zwykle nie dostrzegają.

Czytaj więcej

Plus Minus

Bogusław Chrabota: Rosjanie zniknęli z Courchevel

W Courchevel w tym roku pustki. A jeszcze nie tak dawno Rosjanie tu rządzili. Oczywiście, nie przyjeżdżał tu każdy. Głównie ci, których stać na zakup domku na stokach alpejskiej doliny. Ceny nie w kij dmuchał, od kilku do kilkunastu milionów euro.