Komisja Europejska naruszyła unijne zasady. W tle umowy na szczepionki

Reuters zauważa, że drugi co do ważności sąd unijny (wyższą instancją jest Trybunał Sprawiedliwości UE) badał sprawę umów zawartych cztery lata temu dzień przed kluczowym głosowaniem w sprawie ubiegania się o drugą kadencję przez przewodniczącą Komisji Ursulę von der Leyen, która w związku z tą sprawą znalazła się w ogniu krytyki. Niektórzy europosłowie  bardzo krytycznie oceniali  sposób, w jaki Komisja radziła sobie z wielomiliardowymi kontraktami na szczepionki, a w szczególności za nieujawnianie wiadomości tekstowych między von der Leyen a szefem firmy farmaceutycznej Pfizer na temat jednego z kontraktów.  

Czytaj więcej

Zdrowie

Prokuratura UE wszczyna dochodzenie ws. zakupu szczepionek na COVID

Prokuratura Europejska wszczęła śledztwo w sprawie zakupów szczepionek przeciwko koronawirusowi w Unii Europejskiej. Nie sprecyzowała, kogo wzięli pod lupę śledczy, ani które z unijnych kontraktów na szczepionki są badane.

O co chodziło w sprawie umów na szczepionki dla UE

W latach 2020-2021 Komisja Europejska zawarła z firmami farmaceutycznymi umowy zakupu szczepionek przeciwko COVID-19. Szybko odblokowano około 2,7 mld EUR, aby złożyć wiążące zamówienie na ponad miliard dawek szczepionki. W 2021 r. posłowie do Parlamentu Europejskiego i osoby fizyczne zwrócili się, na podstawie rozporządzenia w sprawie dostępu do dokumentów, o udzielenie dostępu do tych umów i niektórych związanych z nimi dokumentów w celu zrozumienia ich warunków oraz upewnienia się, że interes publiczny jest chroniony.

Ponieważ Komisja udzieliła jedynie częściowego dostępu do tych dokumentów, które zostały umieszczone online w okrojonych wersjach, zainteresowani posłowie do Parlamentu Europejskiego i osoby fizyczne wnieśli do Sądu Unii Europejskiej skargę o stwierdzenie nieważności.

Sąd: nieważne decyzje KE

W swoich wyrokach Sąd częściowo uwzględnił obie skargi i stwierdził nieważność decyzji Komisji w zakresie, w jakim zawierają nieprawidłowości.

W odniesieniu do postanowień umownych dotyczących naprawienia szkody wizerunkowej poniesionej przez przedsiębiorstwa farmaceutyczne i przez państwa członkowskie w związku z ewentualnymi odszkodowaniami, które przedsiębiorstwa te musiałyby zapłacić w przypadku wad szczepionek, Sąd podkreślił, że producent jest odpowiedzialny za szkodę spowodowaną wadą swojego produktu, a jego odpowiedzialność nie może zostać ograniczona lub wyłączona wobec poszkodowanego w drodze klauzuli ograniczającej lub wyłączającej odpowiedzialność na mocy dyrektywy 85/3742 .

Wskazał jednak, że żaden przepis dyrektywy 85/374 nie zakazuje, aby osoba trzecia, w tym przypadku państwo członkowskie, zwróciła odszkodowanie wypłacone przez producenta z powodu wadliwości jego produktu. Sąd przypomniał, że powód, dla którego postanowienia dotyczące odszkodowania zostały włączone do umów, mianowicie zrekompensowanie ryzyka ponoszonego przez przedsiębiorstwa farmaceutyczne w związku ze skróceniem terminu opracowania szczepionek, został uznany przez państwa członkowskie i był dostępny do publicznej wiadomości. Stwierdził, że Komisja nie wykazała, iż szerszy dostęp do tych klauzul rzeczywiście zaszkodziłby interesom handlowym tych przedsiębiorstw. Komisja nie przedstawiła również wystarczających wyjaśnień pozwalających ustalić, w jaki sposób dostęp do definicji „umyślnego uchybienia” i „wszelkich możliwych racjonalnych starań” w pewnych umowach oraz do postanowień umownych dotyczących darowizn i odsprzedaży szczepionek mógłby realnie i rzeczywiście naruszyć te interesy handlowe.

Odnosząc się do ochrony prywatności osób, na którą powołuje się Komisja odmawiając dostępu do pełnej treści oświadczeń o braku konfliktu interesów członków zespołu negocjacyjnego w sprawie zakupu szczepionek, Sąd uznał, że zainteresowane osoby fizyczne należycie wykazały określony interes publiczny w ujawnieniu danych osobowych członków tego zespołu. Jedynie mając dostęp do ich nazwisk, imion i ich roli zawodowej lub instytucjonalnej, można sprawdzić, czy członkowie ci nie znajdują się w sytuacji konfliktu interesów. Co więcej, Komisja nie uwzględniła w wystarczającym stopniu wszystkich istotnych okoliczności w celu prawidłowego wyważenia wchodzących w grę interesów związanych z brakiem konfliktu interesów i ryzykiem naruszenia życia prywatnego zainteresowanych osób.

Telefony szefowej KE do Pfizer

Komisja podpisała umowy z dostawcą szczepionek na COVID-19 AstraZeneca, Sanofi, GSK, Johnson & Johnson, otwiera nową kartę, BioNTech, Pfizer i inne w szczytowym momencie pandemii.  Niektórzy europosłowie  poprosili o dostęp do dokumentów, aby zrozumieć warunki i umowy. Jednak Komisja zapewniła tylko częściowy dostęp i zredagowała niektóre dokumenty, twierdząc, że zrobiono to w celu ochrony interesów handlowych i procesu decyzyjnego.

W kwietniu 2021 r. New York Times doniósł o wiadomościach tekstowych, które von der Leyen wymieniała z  dyrektorem generalnym Pfizera Albertem Bourlą w ramach przygotowań do największego zamówienia na szczepionki w UE — do 1,8 miliarda dawek szczepionki BioNTech/Pfizer. Według ujawnionych cen szczepionek , umowa byłaby warta nawet 35 miliardów euro, gdyby została w pełni zrealizowana.

W styczniu 2022 roku rzecznik praw obywatelskich UE zarzucił Komisji niewłaściwe administrowanie z powodu niezrealizowania prośby o ujawnienie tych wiadomości jako informacji publicznej. Komisja nie potwierdziła, że wiadomości istnieją argumentując w swojej odpowiedzi, że „nie przechowuje się krótkotrwałych, efemerycznych dokumentów”.