Jak sądy i sędziowie przetrwają "zamrożenie" i naprawę Krajowej Rady Sądownictwa

Prace obecnej Krajowej Rady Sądownictwa i jej zadania polegające na przeprowadzaniu konkursów na nominacje sędziowskie trzeba zamrozić – mówi „Rzeczpospolitej” Maria Ejchart, wiceminister sprawiedliwości. Nie można bowiem dalej wprowadzać do systemu nowych sędziów, których powołania obarczone są wadą nielegalności organu, jakim jest obecna KRS.

O jakie liczby chodzi? W latach 2019–2022 z sądów odeszło 374 sędziów przed osiągnięciem wieku przejścia w stan spoczynku i ok. 120 w zwykłym trybie (dane na koniec 2022 r.).

– Jeśli przez dwa lata nie będą ogłaszane konkursy do sądów powszechnych, bo tylko te wakaty pozostają w dyspozycji ministra sprawiedliwości, to nieobsadzonych etatów będzie w pewnym momencie ponad 1 tys., i to wedle ostrożnych szacunków – ostrzega w rozmowie z „Rz” Dagmara Pawełczyk-Woicka, obecna przewodnicząca KRS.

Zmorą przewlekłość postępowań

Czy brak tych etatów pogrąży sądy? – Nie pogrąży – zapewniają sędziowie z każdej strony. Bo wymiar sprawiedliwości od lat jest w zapaści. Przewlekłość to główna zmora. Sprawy w sądach od 2019 r. trwają coraz dłużej, średnio o 2 do nawet 12 tygodni.

– Pierwszym krokiem do zamrożenia działania KRS była uchwała Sejmu, która wskazała symboliczny kierunek zmian – zaznacza wiceminister Ejchart. I dodaje, że dlatego potrzebna jest zmiana ustawy o KRS, która pozwoli powołać organ zgodny z konstytucją.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Jak uzdrowić polski system sądownictwa? Jest na to pięć "recept"

Choć 8 lat rządów poprzedniej władzy minęło pod hasłami reform sądownictwa, to pozostaje eufemistycznie stwierdzić, że były one nieudane. Proces sądowy zamiast przyspieszyć, zwolnił, procedury upraszczano poprzez wprowadzanie kolejnych formalizmów, a w sprawach karnych podnoszono kary i zwiększano uprawnienia prokuratorów doprowadzając jedne i drugie niekiedy do absurdu.

– Taki projekt ustawy zostanie przedstawiony już w styczniu. Właśnie nad nim pracujemy – deklaruje Ejchart. Zaznacza, że bazą są trzy projekty przedstawione przez stowarzyszenia sędziowskie i jeden senacki.

– Musimy wybrać optymalne rozwiązania, które będą odpowiadać na wszystkie potrzeby, przede wszystkim potrzeby konstytucyjne. Chodzi o wyłonienie 15 sędziów-członków KRS wybieranych przez sędziów, a nie parlamentarzystów. To pierwszy krok. Drugim będzie weryfikacja dotychczasowych powołań tzw. neo-sędziów. Mówię o tym, bo uważam, że podzielenie tego na dwa etapy daje szansę szybszego wejścia w życie zmian, które uzdrawiają konstytucyjny organ, jakim jest KRS. Wcale nie musi więc to oznaczać, że czekają nas dwa lata bez konkursów w sądach. Może się skończyć na kilku miesiącach, wówczas absolutnie system sobie poradzi i myślę nawet, że nie odczuje tego, że kilkuset sędziów nie zostanie w tym czasie powołanych – uważa wiceminister.

Zbigniew Ziobro czekał dwa lata

O tym, że nie ma żadnego zagrożenia, jest przekonana sędzia Olimpia Barańska-Małuszek ze Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia.

– W latach 2016–2018 minister Zbigniew Ziobro z premedytacją wstrzymał na dwa lata procedury, czekał na uchwalenie ustaw o Sądzie Najwyższym i sądach powszechnych w 2017 r., oddających kontrolę władzy wykonawczej nad sądownictwem i nominacjami, oraz zapewnił z automatu miejsca asesorom po Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury. Chodziło o 500–900 etatów – przypomina sędzia Barańska-Małuszek.

– Wymiar sprawiedliwości jest w permanentnym kryzysie. Nie chodzi tutaj o ostatnie osiem lat, ale praktycznie o cały okres od 1990 r. Reformy, korzystne zmiany, nie nadążają za coraz szybszym obrotem prawnym – ocenia z kolei sędzia Dagmara Pawełczyk-Woicka, przewodnicząca obecnej KRS.