Anastazja Drapata: TSUE i właściwość w sprawie pytań prejudycjalnych

Sąd UE 1 września 2024 r. uzyskał uprawnienia do rozpatrywania spraw prejudycjalnych z zakresu:

1. wspólnego systemu podatku od wartości dodanej;

2. podatku akcyzowego;

3. kodeksu celnego;

4. klasyfikacji taryfowej towarów w nomenklaturze scalonej;

5. odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład lub opóźnienia lub odwołania usług transportowych;

6. systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.

Czytaj więcej

Sądy i trybunały

Reforma w TSUE od września. Sąd UE rozpozna pytania prejudycjalne

1 września wchodzą w życie istotne zmiany w przepisach o postępowaniu przed Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości i Sądem Unii Europejskiej. Najważniejsza: postępowania w trybie prejudycjalnym toczyć się będą także przed Sądem.

Zmiana ta ma odciążyć Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zajmujący się głównie rozpatrywaniem pytań prejudycjalnych, których znaczną część pochłaniały sprawy podatków unijnych i kodeksu celnego. W ten sposób dochodzi do rozdzielenia spraw podatkowych na sprawy pochodzące z VAT i akcyzowych oraz innych podatków, z których pierwsze zostają przekazane do Sądu UE. Sprawy z obszaru kodeksu celnego czy klasyfikacji towarów w nomenklaturze scalonej i sprawy o odszkodowania w przypadku opóźnienia nie miały znacznego udziału we wszystkich sprawach prejudycjalnych, podobnie jak te dotyczące systemu handlu uprawnieniami. Zdaniem służb prasowych TSUE, sprawy te nie miały kluczowego znaczenia dla spójności prawa UE i stanowiły jedynie 20 proc. wszystkich spraw z pytań prejudycjalnych.

Możliwe przekazanie

Sąd UE nadal będzie mógł przekazać sprawę do TSUE, jeżeli dotyczy ona umów międzynarodowych, Karty Praw Podstawowych lub zasad ogólnych. Podobnie jak dotychczas, sprawy będą kierowane do TSUE, który określi właściwość własną lub Sądu UE i w razie potrzeby przekaże mu sprawę, przedstawiając uzasadnienie. Ten będzie opierać się na dotychczasowym orzecznictwie TSUE w tych sprawach, dzięki czemu ma odpowiednią bazę orzeczniczą do przeprowadzania wykładni danych przepisów.

Mimo tej zmiany właściwości sprawy będą notyfikowane także Europejskiemu Bankowi Centralnemu, Radzie Unii Europejskiej oraz Parlamentowi Europejskiemu, aby mogły zająć stanowisko, co może zwiększyć zainteresowanie tych organów rozpoczęciem prac legislacyjnych zmierzających do zmian w prawodawstwie unijnym zgodnie z postulatami orzecznictwa TSUE. Jest to ważne dla Parlamentu i Rady, które są organami władnymi do przeprowadzenia prac legislacyjnych, jednak nie mogą podjąć działań bez inicjatywy Komisji Europejskiej. Zwiększy się zaangażowanie Parlamentu, Rady oraz EBC w postępowania przed TSUE, co będzie miało wpływ na ich długość.

Więcej izb odwoławczych

Do września 2024 r. TSUE rozpatrywał sprawy z odwołań od decyzji izb odwoławczych EUIPO, CPVO, ECHA i EASA. W takich sprawach orzecznictwo skupiało się głównie na własności intelektualnej (ochrona znaków towarowych i wzorów wspólnotowych oraz odmian roślin), regulacji rynku chemikaliów oraz zapewnieniu bezpieczeństwa lotniczego. Najwięcej odwołań pochodziło od izb odwoławczych EUIPO oraz CPVO.

Po zmianach TSUE będzie rozpatrywał sprawy pochodzące od następujących izb odwoławczych:

1. Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO);

2. Wspólnotowego Urzędu Ochrony Odmian Roślin (CPVO; Angers, Francja);

3. Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA; Helsinki, Finlandia);

4. Agencji Unii Europejskiej ds. Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA; Kolonia, Niemcy);

5. Agencji Unii Europejskiej ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER; Lublana, Słowenia);

6. Jednolitej Rady ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRB; Bruksela, Belgia);

7. Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego (EUNB; Paryż, Francja);

8. Europejskiego Urzędu Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA; Paryż, Francja);

9. Europejskiego Urzędu Nadzoru Ubezpieczeń i Pracowniczych Programów Emerytalnych (EIOPA; Frankfurt nad Menem, Niemcy);

10. Agencji Kolejowej Unii Europejskiej (ERA; Valenciennes, Francja).

Zwiększenie liczby izb odwoławczych jest okazją do kontroli sądowej orzeczeń agencji UE, bo umożliwia usunięcie z obrotu prawnego potencjalnie wadliwych prawnie orzeczeń unijnych jednostek. Jest to adekwatne do rosnącej liczby agencji UE posiadających własne organy odwoławcze, a więc także do rozszerzenia kompetencji dzielonych w Unii Europejskiej .

Taka kontrola jest korzystna dla stron postępowań, bo nie muszą akceptować niekorzystnego dla nich lub wadliwego orzeczenia agencji UE bez możliwości skorzystania ze ścieżki odwoławczej. Umożliwia to stronom weryfikację naruszeń prawa procesowego i materialnego popełnionych przez agencje UE, co dotychczas było możliwe jedynie w postępowaniu przed tymi agencjami, a także wywoływało obawy o bezstronność urzędników rozpatrujących odwołania. Sfery działania tych instytucji wkraczają szczególnie w rynek finansowy i upadłości oraz sprawy regulacyjne, co ma znaczny wpływ na gospodarkę UE.

Co ważne, sprawy odwoławcze będą rozpatrywane przez TSUE dla większej liczby izb odwoławczych na dotychczasowych zasadach opisanych w art. 58a statutu TSUE (w tym w sprawach wytoczonych w izbach odwoławczych powołanych po 1 sierpnia 2019 r.).

Jakie skutki wywoła zmiana?

Praktycy prawa i pełnomocnicy będą przejmować reprezentację przed TSUE jak dotychczas, o ile zostaną wezwani do przedstawienia uwag. Reprezentacja ta odbywać się będzie na dotychczasowych zasadach.