Taśmy Tomasza Mraza. Prokurator Skała: ostrożnie z przeciekami do mediów

Śledztwa rządzą się kodeksowymi prawami. Zasady są zawarte w kodeksie postępowania karnego. Strony, pokrzywdzeni, oskarżeni, ich obrońcy muszą milczeć do czasu ujawnienia akt postępowania przygotowawczego. Jest to jedna z podstawowych zasad. Tymczasem w związku z tym, co dzieje się wokół afery dotyczącej Funduszu Sprawiedliwości, media upubliczniają kolejne rozmowy z taśm, które nagrał Tomasz Mraz. Z czym to się wiąże?

Gdy chodzi o możliwość opublikowania informacji uzyskanych w ramach śledztwa dziennikarskiego, to w doktrynie dominuje pogląd, że dziennikarz, bez obawy o narażenie się na odpowiedzialność karną, może publikować informacje o przestępstwie, które dotarły do niego prywatną drogą, pod warunkiem że nie są to przecieki ze śledztwa czy dochodzenia. Dziennikarz poprzez zbieranie i upublicznianie informacji realizuje ciążący na nim – jako przedstawicielu prasy – obowiązek jawności życia publicznego, kontroli i krytyki społecznej. Jest jednak druga strona medalu. Dotyczy ona źródła pozyskanych informacji. W mojej ocenie dziennikarz, który pozyska takie informacje w wyniku własnego śledztwa, a ich źródłem nie będą akta postępowania przygotowawczego, działa legalnie. Jeśli jednak informacja pochodzi z akt i została pozyskana w wyniku przecieku, wchodzimy na płaszczyznę odpowiedzialności prawnokarnej. Wówczas taki dziennikarz odpowiada za przestępstwo z art. 241 kodeksu karnego. Pomimo że przestępstwo ma charakter powszechny i popełnić może je każdy, to w praktyce ujawnić informacje z postępowania przygotowawczego mogą przede wszystkim podmioty, które weszły w posiadanie tych informacji, a więc strony procesowe, ich reprezentanci, a także dziennikarze, w tym ci zajmujący się problematyką śledczą. Dla przyjęcia odpowiedzialności karnej niezbędne jest, aby wiadomość, która została rozpowszechniona, była uprzednio ujawniona w postępowaniu przygotowawczym i aby pochodziła z tego postępowania.

Czytaj więcej

Prawnicy

Barbara Piwnik: Sąd zdecyduje o tzw. taśmach Mraza

Należy sprawdzić oryginalność nagrań w sprawie funkcjonowania Funduszu Sprawiedliwości i zweryfikować, czy nie są np. kompilacją różnych wypowiedzi — mówi Barbara Piwnik, sędzia w stanie spoczynku i b. minister sprawiedliwości.

W praktyce może dochodzić do przecieków ze śledztwa w sprawie Funduszu Sprawiedliwości. Co grozi tym mediom, które je upubliczniają?

Prawo karne opiera się na zasadzie indywidualizacji winy. Na gruncie prawa karnego możemy zatem mówić o odpowiedzialności poszczególnych dziennikarzy, a nie ich redakcji. Oczywiście w śledztwie należałoby zbadać, które konkretnie osoby czynne w danej redakcji brały udział w rozpowszechnianiu informacji pochodzących z postępowania przygotowawczego. Tylko takie osoby mogłyby odpowiadać za przestępstwo z 241 k.k. Jednak gdyby takie rozpowszechnienie informacji doprowadziło do utrudnienia lub udaremnienia tego postępowania, mówilibyśmy dodatkowo o odpowiedzialności karnej za poplecznictwo. Tu sankcja jest znacznie surowsza, bo czyn ten zagrożony jest karą pozbawienia wolności od trzech miesięcy do pięciu lat. Dlatego dziennikarze w tej delikatnej materii muszą zachowywać daleko idącą ostrożność i nie dać się uwieść pokusie pogoni za sensacją. Ale żeby było sprawiedliwie, to trzeba pamiętać, że dziennikarz, jeśli pozyskuje i nielegalnie rozpowszechnia informacje ze śledztwa, to pozyskuje je od kogoś. Może być to nie tylko strona procesowa lub jej obrońca albo pełnomocnik, ale również funkcjonariusz publiczny. W przypadku takiej osoby wchodziłaby w grę jeszcze dodatkowo odpowiedzialność za przekroczenie uprawnień określona w art. 231 kodeksu karnego.

Czytaj więcej

Komentarze

Artur Bartkiewicz: Taśmy Tomasza Mraza. Nie róbmy polityki, wymierzmy sprawiedliwość

Tomasz Mraz nagrywał rozmowy w Ministerstwie Sprawiedliwości, prokuratura dysponuje nimi od kilku miesięcy i nagle ten pilnie strzeżony sekret stał się tajemnicą poliszynela. To powinno niepokoić, tak jak niepokoiło regularne „granie taśmami” zarejestrowanymi przez kelnerów w warszawskich restauracjach.

Jest mowa o taśmach i nagraniach z rozmów wysokich urzędników Ministerstwa Sprawiedliwości. Jak należy je traktować w sensie dowodowym? Czy ważne jest to, w jaki sposób media dotarły do tych taśm?

To skomplikowana materia. Wchodzimy tu w obszar tzw. owoców zatrutego drzewa. Przy czym ta zasada nie jest prawem kodeksowym w Polsce, choć był taki okres przed 2016 r., kiedy znalazła się na krótko w kodeksie. Niektórzy przedstawiciele praktyki stoją jednak na stanowisku, że pomimo braku kodeksowego charakteru w postępowaniu karnym można korzystać z teorii owoców zatrutego drzewa. Takie przypadki się zdarzały. Przypomina się choćby sprawa korupcji w Sądzie Najwyższym. W tej sprawie pomimo braku uregulowań kodeksowych prokurator, umarzając śledztwo, odwołał się właśnie do teorii owoców zatrutego drzewa. Ta decyzja spotkała się wówczas z moją krytyką, ale również ówczesnego prokuratora generalnego Andrzeja Seremeta, który przeniósł śledztwo do innej prokuratury, gdzie było kontynuowane przez następne lata. W sprawie, o której ostatnio głośno w mediach, mogło dojść do pozyskania dowodów w sposób nielegalny. Zaznaczam jednak, że są to jedynie spekulacje. Nagrywanie jednych osób przez drugie bez ich wiedzy jest przestępstwem z art. 267 § 3 kodeksu karnego i grozi za nie dwa lata pozbawienia wolności. Innymi słowy, jest pewne domniemanie pozyskania dowodu w sposób nielegalny. Ale uwaga – mamy obecnie art. 168a k.p.k., zgodnie z którym dowodu nie można uznać za niedopuszczalny wyłącznie na tej podstawie, że został uzyskany z naruszeniem przepisów postępowania lub za pomocą czynu zabronionego. Co ciekawe, zarówno politycy, jak i karniści zapowiadali w mediach – ostatnio dość często – zniesienie tej regulacji. Zobaczymy, jak sprawy dalej się potoczą. Wpływ na tę sytuację może mieć tak naprawdę legislacja i to, czy zniesiony zostanie powyższy przepis i powróci zasada owoców zatrutego drzewa. To pod kątem prawniczym bardzo ciekawe.

Czytaj więcej

Prawo dla Ciebie

Do czego miał służyć Fundusz Sprawiedliwości, a do czego służył za rządów PiS

Za sprawą zeznań Tomasza Mraza znów głośno jest o aferze Funduszu Sprawiedliwości. Miał on służyć pomocy ofiarom przestępstw. Krytycznie wydatkowanie pieniędzy z Funduszu w czasie rządów Zjednoczonej Prawicy oceniła Najwyższa Izba Kontroli. Trwa prokuratorskie śledztwo w tej sprawie.

Czy pełnomocnik b. dyrektora Funduszu Sprawiedliwości Tomasza Mraza może podrzucać takie materiały choćby na posiedzeniu zespołu w sprawach nadużyć za czasów rządu Prawa i Sprawiedliwości?

Ani wymieniony przez panią redaktor podejrzany, ani jego pełnomocnik nie może upubliczniać materiałów zaliczonych w poczet materiału dowodowego śledztwa. Nie zdziwiłbym się, gdyby prokurator w zaistniałej sytuacji rozważał pozbawienie takiej osoby statusu małego świadka koronnego. Oznaczałoby to odstąpienie od wniosku do sądu o nadzwyczajne złagodzenie kary z powodu nielojalności procesowej osoby, która zabiega o skorzystanie z tego dobrodziejstwa. To jest trochę taka sytuacja, w której przychodzi do prokuratora skruszony gangster, prosi o premię w postaci złagodzonej kary w zamian za informacje, a potem wychodzi z prokuratorskiego gabinetu i rusza np. do redakcji „Rzeczpospolitej” albo do Sejmu i opowiada to samo. To jest zachowanie, które powinno rodzić konsekwencje procesowe. Odnieść też można wrażenie, że pan, o którym mowa, został, delikatnie rzecz ujmując, „wypuszczony”, i nie rozumie konsekwencji swojego zachowania.