Masz kryptowaluty? Zamrożą ci majątek. Kontrowersyjny projekt przepisów

Dyskusyjne dla ekspertów są przede wszystkim propozycje przepisów, na mocy których KNF zyska prawo blokowania rachunków na maksymalnie 96 godzin. O możliwości popełniania przestępstwa zawiadomi prokuraturę, która blokadę tę będzie mogła przedłużyć o kolejne sześć miesięcy. W praktyce oznacza to, że „zablokowany” nie będzie mógł w tym czasie dysponować swoją własnością.

Mrożenie majątków. KNF może kazać sprzedać kryptowaluty

Takie rozwiązanie w ocenie Leszka Kieliszewskiego, adwokata specjalizującego się w rynkach finansowych, jest niedopuszczalne. – Problem polega na tym, że obywatel ma zablokowane swoje aktywa, które są takie same, jak pieniądze w banku, ale nie jest podejrzany o żadne przestępstwo, nie zostały mu postawione żadne zarzuty i w zasadzie nie ma środków odwoławczych – wyjaśnia mecenas. - Czyli na podstawie subiektywnej decyzji – najpierw KNF, a potem prokuratury – bez postawionych zarzutów, można zamrozić komuś pieniądze – precyzuje.

Jeśli po pół roku obywatelowi nie zostaną postawione zarzuty w postępowaniu karnym, a blokada środków nie „przekształci” się w zabezpieczenie majątkowe, to odzyska on możliwość zarządzania nimi. Jednak – jak tłumaczył mecenas – skoki cen na rynku są na tyle dynamiczne, że ciężko założyć, iż na pewno nie straci on na tym finansowo.

Leszek Kieliszewski uważa ponadto, że przepisy ustawy mogą naruszać konstytucję, bo dopuszczą sytuację, w której Komisja Nadzoru Finansowego będzie mogła też nakazać obywatelowi sprzedanie jego kryptoaktywów. – Jest to nazwane zmniejszeniem pozycji. A zgodnie z konstytucją nie można obywatela wywłaszczyć – argumentuje prawnik.

Brak możliwości odwołania się do sądu. Ingerencja państwa

W podobnym, krytycznym tonie wypowiada się dr hab. Marcin Górski, prof. Uniwersytetu Łódzkiego i kierownik tamtejszej katedry europejskiego prawa konstytucyjnego. - Jeśli nie istnieje sądowa kontrola nad ingerencją w konstytucyjne prawa i wolności, takie jak choćby prawo własności, to nie ma też mowy o jakiejkolwiek konstytucyjności takich działań. Konstytucja stanowi bowiem, że sądom powierzona została rola kontrolera ich przestrzegania – komentuje ekspert.

Zastrzega jednak, że mrożenie majątków, czyli czasowe odbieranie możliwości dysponowania przedmiotem prawa własności, samo w sobie jest zgodne z konstytucją i dopuszczalne. Oczywiście – jak wskazuje – pod pewnymi warunkami: musi ono odbywać się pod kontrolą sądu, służyć konstytucyjnie legitymowanym celom, a ustawowe przesłanki do takiego działania należy wskazać bardzo precyzyjnie.

Zdaniem prof. Górskiego osobną kwestią jest jednak szerszy problem „ekspansji ingerencyjnych przepisów, z którymi mamy do czynienia coraz częściej”. – Ustawa o kryptoaktywach może stać się kolejną dopuszczającą ingerencję w prawo własności i budzić wątpliwości co do systemowej proporcjonalności takich regulacji – uważa profesor.

W opinii eksperta na podstawie takich regulacji „w prawo własności – z nie do końca precyzyjnie wskazanych przyczyn – zaczynają ingerować różne organy państwa”. – Można powiedzieć, że powoli zaczynamy mieć już do czynienia z czymś, co określić należy mianem państwa policyjnego. A to jest już ogromnie niebezpieczne. Bardzo łatwo przychodzi nam bowiem składanie konstytucyjnie chronionych praw i wolności na ołtarzu np. „bezpieczeństwa państwa” czy „porządku publicznego” – pointuje Górski.

Czytaj więcej

Konsumenci

Kryptowaluty wkrótce pod kontrolą KNF. Kary będą drakońskie

Nowe przepisy to możliwy koniec wolnoamerykanki na rosnącym rynku kryptowalut.

Tylko szybka blokada może być skuteczna 

Emocje wokół sprawy studzi jednak Krzysztof Izdebski, prawnik i ekspert Fundacji Batorego oraz Open Spending EU Coalition. Jak zauważa, choć w projekcie nie ma bezpośredniej możliwości odwołania się od decyzji KNF, znalazł się w nim przepis odsyłający - w sprawach nieuregulowanych - do kodeksu postępowania karnego. - Z tego można próbować wyciągnąć wniosek, że to na jego mocy istniałaby możliwość złożenia zażalenia, ale w projekcie nie jest to wskazane wprost. Wygląda więc na to, że ustawodawca nie przewidział jednak możliwości odwołania się od decyzji o blokadzie założonej przez KNF – komentuje prawnik.

Zauważa jednak, że decyzja KNF również musi zostać sensownie uzasadniona. Zaś na czynności podjęte przez prokuratora zażalenie – i odwołanie do sądu – obywatelowi przysługują już bez wątpienia. - Oczywiście, że dla osoby lub podmiotu, który przez kilka dni nie ma dostępu do swojego rachunku lub możliwości dokonywania transakcji, a jego możliwości prowadzenia działalności gospodarczej zostają ograniczone, jest to problematyczne – przyznaje Krzysztof Izdebski. Jednak dodaje, że — choć w świetle prawa lepiej byłoby, gdyby takie odwołanie zostało przewidziane — nad jego brakiem nie warto rozdzierać szat.

Zdaniem Pawła Filipka z Kancelarii Prawnej Graś i Wspólnicy, celem zaproponowanych regulacji jest zapewnienie możliwości jak najszybszego reagowania na potencjalne nieprawidłowości. Dlatego w projekcie przybrał on postać uprawnienia do błyskawicznego blokowania.

W jego opinii, motywowane było to również charakterem transakcji, których dokonuje się na tym nietypowym rynku. - Jego technologiczna specyfika powoduje, że transakcji i wymiany kryptowalut – jednych na drugie – można dokonywać błyskawicznie; tak samo szybko przenosić można je z jednego rachunku na drugi. Nic więc dziwnego, że ustawodawca postawił na działania, które mogą zostać zastosowane natychmiast – uważa prawnik.

I przypomina, że podobne uregulowania wprowadzone zostały w ustawie o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (AML), której przepisy zostały skonstruowane analogicznie. - Myślę, że fakt, iż one funkcjonują i nie zostały skutecznie podważone na drodze odpowiednich postępowań przed Trybunałem Konstytucyjnym, będzie odpowiedzią na ewentualne wątpliwości konstytucyjne odnośnie przepisów ustawy o kryptoaktywach – pointuje.

Jak precyzuje współpracująca z branżą blockchain i kryptowalut adw. Marcelina Szwed-Ziemichód, fizycznie blokady „adresu rozproszonego rejestru” , „rachunku kryptoaktywów w rozproszonym rejestrze” czy rachunku bankowego ma dokonać zasadniczo podmiot nadzorowany, czyli np. giełda czy kantor kryptowalutowy. Gdyby jednak okazało się to niemożliwe, konieczne byłyby inne działania uniemożliwiające korzystanie z zablokowanych środków. Jakie? 

–  Wydaje się, że w praktyce, w przypadku tzw. adresów niehostowanych (self-hosted wallets), podmioty nadzorowane powinny doprowadzić do wpisania danego adresu portfela na czarną listę. Taki blacklisting jest aktualnie powszechnie stosowany w branży w przypadku oszustw związanych z kryptoaktywami – wyjaśnia ekspertka. 

Czytaj więcej

Finanse

Bitcoin o włos od rekordu

Główna kryptowaluta świata zyskiwała w czwartek. Niewiele dzieliło go od rekordu notowań. Za 1 bitcoina płacono ponad 63 tys. dolarów.