Darowizna wpłacona na konto sprzedawcy mieszkania nie pozbawi obdarowanego ulgi. Ważny wyrok NSA

Nielimitowane zwolnienie w podatku od spadków i darowizn wprowadzone dla przepływu majątku między osobami z najbliższej rodziny to duży bonus podatkowy. Niestety w praktyce wywołuje wiele wątpliwości, a fiskus dwoi się i troi, żeby pod byle pretekstem go ograniczyć. Na szczęście nie zawsze skutecznie. Potwierdza to czwartkowy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA), z którego jasno wynika, że obdarowany nie zawsze musi stracić prawa do zwolnienia przez to, że darowizna nie trafiła bezpośrednio na jego konto.

Darowizna dla członka rodziny, od którego kupujemy nieruchomość. Warunki nielimitowanego zwolnienia

Sprawa co prawda dotyczyła interpretacji indywidualnej, ale mogła mieć poważne skutki dla wnioskodawcy, bo dotyczyła sytuacji, która już się wydarzyła. Podatnik wyjaśnił, że we wrześniu 2020 r. została sporządzona umowa darowizny środków pieniężnych na jego rzecz. Dla darczyńców jest zstępnym (dzieckiem) oraz pasierbem. Obdarowany tłumaczył, że pieniądze z darowizny miały być przeznaczone na zakup mieszkania. Dlatego darczyńcy przekazali wszystkie środki bezpośrednio na rachunek bankowy sprzedającego lokum. Podatnik chciał się upewnić czy wpłata darowizny na konto osoby trzeciej z tytułu ceny nabycia lokalu mieszkalnego nie pozbawia go zwolnienia przewidzianego dla tzw. zerowej grupy podatkowej w podatku od spadków i darowizn. Sam był jednak przekonany, że spełnia warunki do preferencji. W umowie darowizny zostało bowiem zawarte świadczenie w postaci kupna mieszkania. A skoro stał się jego właścicielem to świadczenie zostało spełnione. 

Fiskus jak to fiskus zaczął jednak szukać dziury w całym. Zauważył, że w wyniku darowizny podatnik bezsprzecznie dostał nie mieszkanie a pieniądze. A w przypadku darowizny środków pieniężnych zwolnieniu od podatku od spadków i darowizn podlegają jedynie te, które zostały przekazane na rachunek nabywcy, lub ewentualnie przekazem pocztowym. Jeżeli więc darowane pieniądze zostały przekazane przez darczyńców bezpośrednio na rachunek wierzyciela obdarowanego — w tym przypadku sprzedawcy mieszkania — to zwolnienia z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn nie ma. A skoro tak to zdaniem urzędników podatnik powinien złożyć zeznanie o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych na formularzu SD-3 i wykazać w nim nabycie środków pieniężnych.

Czytaj więcej

Podatki

Ważna uchwała o darowiźnie od najbliżej rodziny. NSA zmienił zdanie

Jeśli obdarowany sam wpłaci na konto gotówkę otrzymaną od najbliższej rodziny, straci nielimitowane zwolnienie.

Darowizna dla osoby trzeciej. Poszedł do NSA i wygrał

Podatnik poszedł do sądu i wygrał. Najpierw suchej nitki na wykładni fiskusa nie zostawił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie. Zgodził się co prawda, że art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn w zakresie, w jakim uzależnia zwolnienie od konieczności udokumentowania otrzymania środków pieniężnych dowodem przekazania na rachunek nabywcy należy interpretować zgodnie z jego treścią. Jednak nie miał też wątpliwości, że jednocześnie trzeba uwzględnić przy tym konstytucyjne standardy m.in. rolę i cel takiego rozwiązania w obrocie prawnym.

A WSA nie znalazł żadnych argumentów za tym, że przekazanie darowanych pieniędzy na rzecz obdarowanego w inny sposób, niż wymieniony przez ustawodawcę, tj. na rachunek jego wierzyciela, ale z fiskalnego punktu widzenia z takim samym rezultatem pozbawia zwolnienia. Sąd zauważył, że w przypadku spornego warunku chodzi wyłącznie o udokumentowanie, że obdarowany rzeczywiście uzyskał możliwość dysponowania darowanymi środkami pieniężnymi od określonej osoby, z określonego źródła. A takie ma miejsce zarówno wówczas, gdy darowane środki wpływają na rachunek bezpośrednio obdarowanego, jak i wówczas, gdy darczyńcy w imieniu i na jego rzecz  przekazują je na rachunek bankowy wierzyciela.

Zdaniem WSA stanowisko fiskusa nosi znamiona nadinterpretacji spornej przesłanki zwolnienia, sprzecznej z jej konstytucyjnym, a więc systemowym kontekstem i funkcją. Dlatego nie może zostać zaakceptowane jako zgodne z prawem.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Darowizny od rodziny zwolnione z podatku

Wsparciem od najbliższych nie trzeba się dzielić z fiskusem. Musimy jednak pamiętać o formalnościach.

NSA: przelew darowizny na inne konto a zwolnienie 

Podobnie do sprawy podszedł NSA. Zauważył, że sam fiskus nie kwestionuje prawa do zwolnienia w przypadkach, gdy pieniędzy od darczyńców trafiają bezpośrednio na konto dewelopera. Wymaga jedynie, żeby było to specjalne subkonto obdarowanego. Ale z orzecznictwa w takich sprawach tem wymóg nie wynika.

A zdaniem NSA sporny warunek dokumentacyjny jest spełniony także wówczas, gdy włata środków jest realizowana na konto wierzyciela obdarowanego. Jak bowiem tłumaczył sędzia NSA Jacek Pruszyński ograniczenie się w tym przypadku jedynie do wykładni literalnej byłoby błędne. 

Co istotne sąd odniósł się też do uchwały z 20 marca 2023 r., którą NSA wykluczył prawo do ulgi przy wpłatach środków z darowizny na własne konto przez samego obdarowanego (III FPS 3/22). Niemniej uznał, że w spornej sprawie nie ma ona zastosowania z uwagi na różnice w stanie faktycznym.