Rafał Chwedoruk: Konfederacja mogłaby nawet nic nie mówić

Plus Minus: Dlaczego Konfederacja rośnie w sondażach jak na drożdżach? Czy przyczyną jest niechęć wyborców do duopolu PiS–PO?

To jest tylko fragment odpowiedzi. Bo gdyby tylko to miało być przyczyną, to porozumienie Szymona Hołowni i PSL pod nazwą Trzecia Droga miałoby się lepiej, podobnie jak – być może – Nowa Lewica, odmienna programowo i od PO, i od PiS. Moim zdaniem główną przyczyną sukcesu Konfederacji są kwestie ekonomiczne.

Co pan ma na myśli?

Dojrzało w Polsce pokolenie socjalizowane po roku 1989, na – mówiąc w pewnym uproszczeniu – lekcjach przedsiębiorczości. Chodzi o generację, która znała tylko jeden świat – kapitalistyczny. Na strukturalne problemy kapitalizmu – a w latach 2008–2009 świat poszedł z torbami – słyszeli jedną odpowiedź, że to nie był prawdziwy kapitalizm. Trochę jak doktor Grünstein w „Przygodach dobrego wojaka Szwejka”, który na każdą dolegliwość znał tylko jedno lekarstwo, czyli dietę, płukanie żołądka i lewatywę.

Leszek Balcerowicz też tak mówił – nie o lewatywie, tylko o kryzysie 2008 roku – że wziął się z tego, iż nie mieliśmy prawdziwie wolnego rynku, bo gdybyśmy mieli, nie byłoby kryzysu.

Właśnie. Kapitalizm – tak, wypaczenia – nie. Widząc rozmaite zjawiska zachodzące od owego kryzysu, kolejne roczniki młodych Polaków w naturalny sposób reagowały ucieczką w ideał dni pierwszych, o których czytały i się uczyły. A ponieważ teraz mamy sytuację, którą większość obywateli identyfikuje jako zjawiska kryzysowe, i po raz pierwszy od dawna zbiednieliśmy, zatem zwrot wyborców ku partii silnie prorynkowej jest oczywisty. A drugą sprawą jest kontekst ukraiński. Cała polska sfera polityczna mówi to samo i tym samym językiem. Kreśli idylliczną wizję stosunków Polski z Ukrainą. Tymczasem, jak pokazują różne badania, od dwudziestu kilku do 40 proc. Polaków nie wierzy w ten przekaz na temat Ukrainy.

Konkretnie, w co nie wierzą?

W to, że nie ma żadnych problemów na linii Polska– –Ukraina. Że nie ma problemów gospodarczych, a kryzys zbożowy to drobne nieporozumienie. Że na niwie polityki historycznej już jesteśmy pojednani, a nasze wydatki na rzecz Ukrainy jako państwa nie mają żadnego wpływu na polską gospodarkę. Wiele osób po prostu w to nie wierzy. W tej sytuacji Konfederacja mogłaby nic nie mówić i już z powodu samego milczenia stałaby się partią protestu.

To, co było jej słabością na początku wojny w Ukrainie, kiedy ewidentnie rozminęła się z proukraińskimi nastrojami społecznymi, teraz jest jej siłą?

Mam satysfakcję, że wielokrotnie mówiłem w 2022 roku, iż pisanie nekrologów tej formacji jest przedwczesne. Zatem te dwa czynniki przesądziły o powodzeniu Konfederacji. Dodam, że w wielu krajach Europy mieliśmy do czynienia z podobnymi zjawiskami – partia mniej zainteresowana polityką zagraniczną, a przyznająca priorytet kwestiom wewnętrznym, w szczególności społeczno-ekonomicznym, zyskiwała. Warto jednocześnie zaznaczyć, że Konfederacja nie jest tworem tak nowym, jak próbuje się ją przedstawiać.

Czytaj więcej

Plus Minus

Łukasz Szumowski: Respiratory? Nawet Izrael ze swoim Mossadem nie dostał wszystkich

Najbardziej naraziłem się politykom, gdy powiedziałem, że w pandemii wybory kopertowe są formą, która gwarantuje największe bezpieczeństwo obywatelom. Moim zdaniem najlepszym rozwiązaniem byłoby przedłużenie kadencji prezydenta - mówi prof. Łukasz Szumowski, szef Instytutu Kardiologii w Aninie, minister zdrowia w latach 2018–2020.

Tylko jakim?

Zaczątki Konfederacji pojawiły się prawie dekadę temu, gdy partia Janusza Korwin-Mikkego wprowadziła przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego. To był faktyczny moment narodzin Konfederacji. Korwin-Mikke, pomijając jego skandalizujące poglądy na inne sprawy, przede wszystkim kojarzy się z apoteozą wolnego rynku, a nie z konserwatyzmem obyczajowym. Tymczasem dogadał się z prawicą m.in. postendecką, zatem zorientowaną po 1989 roku przede wszystkim na konserwatyzm światopoglądowy, która na początku drugiej dekady XXI wieku płynęła na fali buntu części młodego pokolenia skierowanego przeciwko Donaldowi Tuskowi i rządzącej Platformie Obywatelskiej. Paradoks polega też na tym, że Korwin-Mikke, którego trudno nazwać debiutantem na scenie politycznej, wyczuł moment i uruchomił potencjał wyborczy części najmłodszego pokolenia.

A czy Konfederacja jest częścią większej zmiany zachodzącej w Europie? Prawica wygrała wybory we Włoszech, AfD w Niemczech rośnie w siłę. Czy widmo populizmu i nacjonalizmu krąży po Europie?

Nie. To jest jeden z głównych błędów poznawczych popełnianych przez zachodnich obserwatorów polskiej polityki, którzy usiłują wpisać naszą rzeczywistość w ramy koncepcji ukształtowanych na bazie doświadczeń Europy Zachodniej. Konfederacja jest buntem pokoleniowym. Jej sympatykami są młodzi ludzie, którzy mają aspiracje być klasą średnią.

A buntują się, bo nie widzą szansy, żeby doszlusować do tej klasy średniej?

Oczywiście. Natomiast AfD to w dużym stopniu bunt landów wschodnich. Nie było zjednoczenia Niemiec, miała miejsce po prostu inkorporacja landów wschodnich przez RFN i próba odgórnej integracji. Skończyło się katastrofą dla wschodnich Niemiec, w których wiele obszarów podlega degradacji, mimo że zainwestowano w nie wręcz niewyobrażalne pieniądze. Wielu Niemców wschodnich nie odnalazło się w nowej rzeczywistości. Poczuło się zdegradowanymi i przestało wierzyć w obietnice kanclerza Helmuta Kohla. Ci ludzie głosowali często na Die Linke, która wcześniej nazywała się Partią Demokratycznego Socjalizmu (PDS). W Polsce absolutnie tego nie ma. Może głosowanie na Stanisława Tymińskiego w 1990 roku czy na Andrzeja Leppera w XXI wieku miało podobne przyczyny jak oddanie głosu na AfD w Niemczech. Z kolei hiszpańska partia Vox jest po prostu buntem przeciwko polityce migracyjnej. Ta partia rozwinęła się nawet w tradycyjnie lewicowej części Hiszpanii, czyli na południu, w Andaluzji, która z powodu bliskości Afryki jest w naturalny sposób dotknięta kryzysem migracyjnym. Wszystkie te ruchy trudno by było porównać do Konfederacji. Jest jeden kraj, gdzie istnieje podobna partia – nieprzypadkowo miałem skojarzenia ze Szwejkiem.

Czyżby Czechy?

Tak. Tam liderem ruchu Wolność i Demokracja Bezpośrednia – partii określanej mianem prawicowo-populistycznej, otrzymującej głosy wielu młodych ludzi – jest Tomio Okamura, polityk pochodzący z Japonii. Okamura mówi dużo o internecie, deregulacji, ograniczeniu podatków itd. Co ciekawe, tak jak u nas na drugim biegunie poszła do góry Nowa Lewica wśród młodego elektoratu, tak w Czechach wzrosło skokowo poparcie dla ruchu Piratów, którzy są obecni w dużych miastach, szczególnie w Pradze i okolicach. Zatem, gdyby szukać jakiejś analogii, to chyba tylko u naszych czeskich sąsiadów. Tam jak i u nas mamy do czynienia z syntezą młodzieży, wolnego rynku i antysystemowości. Jeżeli coś może zaskakiwać poza tym, że taki nestor polskiej polityki jak Korwin-Mikke potrafi porwać młodzież, to fakt, że politycy narodowo-katolickiej skrajnej prawicy musieli się odnaleźć w realiach libertariańskiego elektoratu. A ten niekoniecznie na wiele rzeczy ma takie samo spojrzenie jak owi politycy.

Ale się odnaleźli.

Dlatego, że generacja Z, która jest głównym elektoratem Konfederacji, wzrastając z technologią cyfrową, otrzymała specyficzną edukację – jest przyzwyczajona, że w sieci wszystko dzieje się szybko, że co chwilę zajmujemy się czymś innym. Nieustannie poszukuje nowych bodźców i nie zawsze chętnie się wgłębia w treść. Z programu Konfederacji ci młodzi ludzie wybierają to, co im akurat pasuje – wątki antyzusowskie i antypodatkowe – a nie szukają np. zakładek związanych z aborcją.

Co jeszcze różni Konfederację od innych partii buntu w Europie?

Fakt, że powstała w innym momencie. Rozwijała się w czasie koniunktury gospodarczej, ale dopiero na fali obecnego kryzysu stała się formacją dwucyfrową w skali poparcia. Jednak prostej symetrii z innymi partiami buntu nie ma. Jeżeli coś z tego wzrostu Konfederacji wynika na dłużej i jest przesłaniem, którego państwo polskie nie powinno lekceważyć, to nie są to ultraprawicowe aspekty. Zlaicyzowanych pokoleń młodych ludzi one nie porwą. W tej generacji polityka historyczna PiS poniosła całkowitą klęskę.

Jak to? 


Młodzi ludzie nie interesują się historią, a jeżeli już, to często a contrario. Natomiast ten komunikat, który uznać można za najważniejszy, dotyczy groźby konfliktu międzypokoleniowego. W dobie globalizacji ucieleśniała się teza, że stoimy przed perspektywą buntu klasy średniej, która nie będzie chciała dzielić się swoim dobrobytem z innymi. W Polsce symbolem zamknięcia klasy średniej były słynne strzeżone osiedla. Wydawało się, że to przemijająca moda w dobie wzrostu powszechnego dobrobytu. Okazuje się jednak, że jest to zjawisko dużo głębsze, skoro w kolejnym pokoleniu też się pojawia, choć poprzez inne kwestie. A szczególną rolę w tych wszystkich zjawiskach może odegrać katastrofa demograficzna. Nagle młodzi ludzie mogą sobie uświadomić, że są niezwykle ważni dla kraju. Jest ich mało, a na nich spoczywać będzie funkcjonowanie gospodarki, równowaga budżetowa i możliwość prowadzenia polityki społecznej. Dodatkowo grozi nam, że będziemy drenowani z młodych przez zamożniejsze kraje i chyba nikt w Polsce nie wie, co z tym zrobić. Gdyby państwo chciało zastosować jakiekolwiek restrykcje, to już teraz naraziłoby się na gniew młodego pokolenia. Zatem Konfederacja bardziej jest objawem niż przyczyną skomplikowanej sytuacji. Są politycy, którzy kształtują historię, i tacy, których historia niesie na swoich barkach.

Rozumiem, że konfederaci należą do tej drugiej grupy?

Ewidentnie. W polityce europejskiej zdarzały się reakcje na zjawiska szokowe, które pewne partie wynosiły, a inne spychały w przepaść. W latach 70., w czasach kryzysu naftowego, społeczeństwa zwróciły się ku lewicy, a gdy się okazało, że socjaldemokracje nie są w stanie przywrócić idylli lat 60., pojawiła się fala neokonserwatywna – Ronald Reagan, Margaret Thatcher, Helmut Kohl. Wtedy też powróciła skrajna prawica – na kanwie niepokojów migracyjnych związanych z kurczącym się rynkiem pracy. Z kolei koniunktura lat 90. nakręcona przez Billa Clintona, sektor cyfrowy i świat finansów też przyniosła falę nieuzasadnionego optymizmu, który poprzedzał kryzysy przełomu wieków oraz potem końca następnej dekady.

A czy zgadza się pan z tezą PiS, że w polityce europejskiej od lat rządzą formacje lewicowo-liberalne, które nie lubią prawicy i dlatego zwalczają rząd PiS?

Takie oceny wynikają z kompletnego intelektualnego nieporozumienia. Gdybyśmy popatrzyli na genealogię integracji europejskiej, to była ona dziełem wielkiego biznesu, Kościoła katolickiego i chrześcijańskich demokratów. Papież, Alcide de Gasperi, Robert Schuman, Konrad Adenauer i wielki kapitał niemiecki, włoski oraz francuski odegrali kluczową rolę w projekcie skierowanym m.in. przeciwko komunizmowi, przeciwko socjaldemokratycznym modelom państwa opiekuńczego, a także przeciwko perspektywom amerykańskiej hegemonii. Europejska Wspólnota Gospodarcza deregulowała rynki wewnętrzne państw. Największe wątpliwości co do integracji miały na początku związki zawodowe. Zatem nie można powiedzieć, że w Europie od lat dominuje lewica. Samo powstanie Unii Europejskiej odbyło się w szczycie rewolucji neokonserwatywnej i tzw. reaganomiki. Wszyscy, którzy w tym uczestniczyli, wskazywali na wolny rynek jako główny instrument integracji, a i Polska zawsze prezentowała bardzo rynkową orientację w wielu kwestiach.

Czytaj więcej

Plus Minus

Dariusz Jemielniak: Ludziom będzie bliżej do szympansów niż do AI

Jeżeli ogólna sztuczna inteligencja powstanie, to będzie na o tyle wyższym poziomie od nas, że możemy co najwyżej liczyć, iż nie będziemy dla niej istotni - mówi prof. Dariusz Jemielniak, badacz internetu.

To skąd takie tezy o dominacji środowisk lewicowo- -liberalnych?

Polska prawica żyje w świecie, którego już nigdzie nie ma. Nie odnosi się do tego, co jest realnym wyzwaniem, i nie prezentuje spójnej wizji. Bo gdybyśmy zadali sobie pytanie, co miałoby zająć miejsce Unii – niewątpliwie nieprzeżywającej dziś rozkwitu – to nie znajdujemy odpowiedzi. Bo Trójmorzem nie da się zastąpić Wspólnoty. Nikt chyba serio nie wierzy, że Litwa z Bułgarią staną się większą potęgą gospodarczą niż nawet chwiejące się obecnie Niemcy. A pojawienie się Konfederacji z jej eurosceptycyzmem jest być może zapowiedzią tego, co może się wydarzyć, choć nie będzie to dotyczyło jej obecnych wyborców, tylko kolejnych roczników. Będą to młodzi ludzie w pełni ukształtowani w Unii Europejskiej jako codzienności, a nie w Unii jako obiekcie wieloletnich marzeń, które dopiero co zostały spełnione.