Festiwal w Salzburgu: mniej gwiazd, więcej polityki

Marina Dawydowa musiała wyjechać z Moskwy 5 marca 2022 roku. Gdy po agresji Rosji na Ukrainę opublikowała petycję przeciwko wojnie, zaczęła być nękana telefonami, w domu, w którym mieszkała, zainstalowano kamery, a na drzwiach do mieszkania nieznani sprawcy namalowali złowrogą literę „Z”.

Jest wybitną krytyczką teatralną, pisuje sztuki, produkuje spektakle. Do wybuchu wojny Marina Dawydowa publikowała zarówno w Rosji, jak i na zachodzie Europy. Organizowała festiwal w Moskwie, a od 2016 roku była kuratorką programu teatralnego na Wiener Festwochen. Od tego roku jest jednym z dyrektorów festiwalu w Salzburgu. Odpowiada za dobór i organizację spektakli dramatycznych.

Festiwal w Salzburgu. Niemieccy aktorzy zaprezentowali listy Aleksieja Nawalnego

– Wielokrotnie pytano mnie, co artyści powinni robić w czasie wojny i jakie są wówczas cele sztuki – mówiła, obejmując dyrektorską funkcję w Salzburgu. – Uważam, że w momentach politycznych i społecznych kataklizmów artyści mogą kształtować opinię publiczną. Ale sztuka nie może być zakładnikiem polityki. Jej cele pozostają niezmienne. Powinna analizować życie w jego wszelkich aspektach – ontologicznych, egzystencjalnych i społecznych.

Czytaj więcej

Teatr

Krytycy z Salzburga zachwyceni „Idiotą” w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego

Po premierze „Idioty” w reżyserii Krzysztofa Warlikowskiego na festiwalu w Salzburgu krytycy absolutnie zgodnie twierdzą, że Polak stworzył ekscytujący teatr muzyczny, zapewniając widzom przeżycie, jakiego doświadcza się raz na wiele lat.

Oczywiście w pierwszym roku dyrektorowania nie stworzyła w pełni autorskiego programu teatralnego. Zaczęła jednak wprowadzać to, co doceniono w jej pracy na Wiener Festwochen, który bardziej otworzył się na świat. W Salzburgu wystawiono więc uwspółcześnioną „Oresteję” opartą na tekstach Ajschylosa, Eurypidesa, Sofoklesa, z wybitną aktorką niemieckiego teatru, a urodzoną w Polsce Patrycją Ziółkowską w roli głównej. Ten spektakl stawia pytanie, czy uniwersalny model demokracji nie zdezaktualizował się w naszych czasach.

Wydarzeniem festiwalu stał się też kameralny wieczór „Cześć, tu mówi Nawalny. Listy wolnego człowieka”. Dwoje niemieckich aktorów prezentowało listy Aleksieja Nawalnego, które pisał od września 2020 roku do lutego 2022 roku. Zestawiono je z zapiskami jego żony Julii.

„Mam swój kraj i przekonania. Nie zrezygnuję z mojego kraju ani z przekonań. I nie mogę zdradzić ani pierwszego, ani drugiego” – napisał Nawalny w jednym z ostatnich listów. Szczególnej wymowy tej inscenizacji dodawał fakt, że do festiwalu dodano ją w grudniu 2023 roku, gdy Nawalny jeszcze żył. Teraz stała się rodzajem jego testamentu.

Czytaj więcej

Opera

Jakub Józef Orliński ze złotym medalem od minister kultury

Bohater otwarcia igrzysk w Paryżu Jakub Józef Orliński otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kultury Gloria Artis” przyznany mu przez minister kultury Hannę Wróblewską. A 23 sierpnia śpiewak wystąpi na finale Męskiego Grania w Warszawie.

Problemami współczesności może zajmować się też sztuka tak mocno osadzona w przeszłości jak opera. Zwłaszcza gdy reżyseruje Peter Sellars, który cztery dekady temu zrewolucjonizował teatr operowy, przenosząc akcje arcydzieł Mozarta w środowisko narkomanów z Bronxu czy do baru na Florydzie. A barokowego „Juliusza Cezara w Egipcie” Händla umieścił w hotelu Hilton w Kairze. Pokazał XX-wieczne stosunki między USA a krajami arabskimi, gdzie z jednej strony mamy siłę, z drugiej zaś polityczną przebiegłość.

Takiemu teatrowi Peter Sellars pozostał wierny, choć dziś jego śladem podążają dziesiątki inscenizatorów na świecie. W tym roku przedstawił w Salzburgu „Gracza”, pierwszą operę, jaką skomponował Sergiusz Prokofiew, a która na radzieckiej scenie mogła pojawić się dopiero po 60 latach od powstania.

Festiwal w Salzburgu. Cenzura i prawda w "Graczu" Petera Sellarsa

– W czasach sowieckich wszystko, co dotyczyło ludzkiej kreatywności, erotyzmu, ale i krytyki ekonomicznej, padało ofiarą cenzury. Dziś można tym wszystkim aspektom dać świeży oddech – mówił przed premierą Peter Sellars. „Gracz” to operowa adaptacja powieści Fiodora Dostojewskiego, w której opisał on uzależnienie – także własne – od hazardu.

W jego inscenizacji bohaterowie „Gracza” są nie tyle niewolnikami gry w ruletkę, co nieustannej walki o pieniądze. Sellars pokazuje świat, który toczy się w zawrotnym pędzie, by dzięki kolejnym mailom czy SMS-om uzyskać kolejny kredyt lub gotówkę. Wśród ludzi, dla których tylko to się liczy, są Polina i Aleksiej, ale dla Sellarsa antysystemowi buntownicy są zdolni jedynie do happeningowego oblania bogaczy pomarańczową farbą.

Czytaj więcej

Teatr

Krystian Lupa i Krzysztof Warlikowski zaproszeni na festiwal do Salzburga

Dwaj najbardziej znani w Europie polscy reżyserzy przedstawią swoje nowe premiery na festiwalu w Salzburgu w 2024 roku.

W tym dynamicznym spektaklu diagnozy reżysera są jednak płytkie. Znacznie głębiej wszedł w materię „Idioty” Krzysztof Warlikowski, czując się w obowiązku wyjaśnienia, dlaczego w czasie wojny w Ukrainie zajął się operą Wajnberga według powieści Dostojewskiego. Uważa, że jego geniusz wywarł ogromny wpływ na literaturę światową. Dziś należy go czytać na nowo „ze świadomością, kim był, ze świadomością jego przekonania o rosyjskiej sile i z nienawiścią, jaką czuł do siebie i którą wyrażał w stosunku do Żydów i Europy”.

W spektaklu Krzysztofa Warlikowskiego, o którym pisaliśmy w „Rz”, jest przejmujący obraz człowieka, który porzucił świat matematycznych zasad i ze Szwajcarii wrócił do Rosji, gdzie wszyscy żyją w zakłamaniu. Myszkin jako jedyny nie obawia się mówić prawdy, więc szybko zyska miano idioty.

Festiwal w Salzburgu. Teodor Currentzis rozpalił namiętności widzów

Od uwikłania w politykę nie może uwolnić się Teodor Currentzis, dyrygent, którego interpretacje wzbudzają skrajne emocje – od zachwytu po całkowite odrzucenie. Jest Grekiem, ale silnie związanym z Rosją, gdzie stworzył własny zespół MusicaAeterna, z którym wiele koncertował w Europie.