Lekcje religii w szkołach. Czy minister potrzebuje zgody biskupów do wydania rozporządzenia?

W ubiegłym tygodniu w „Rzeczpospolitej” ukazał się wywiad z prof. Pawłem Boreckim. Jego główną tezą jest to, że Kościoły i związki wyznaniowe nie powinny tylko opiniować niedawno wydanego rozporządzenia zmieniającego zasady organizowania lekcji religii w szkołach, ale je zaaprobować („organ wydający rozporządzenie musi uzyskać aprobatę innego organu lub innego podmiotu [...]. W tym wypadku są to zainteresowane Kościoły i związki wyznaniowe”). Skoro zaś tak się nie stało, to rozporządzenie jest – jak głosi tytuł wywiadu – „wadliwe i nielegalne”. Z tą tezą pozwalam się nie zgodzić. Zastosowanie przepisu zasad techniki prawodawczej, na który powołuje się profesor, jest bowiem w tej sprawie wyłączone.

Czym jest wydawanie rozporządzenia „w porozumieniu”?

Kością niezgody jest art. 12 ust. 2 ustawy o systemie oświaty z 1991 r. Brzmi on tak: „Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania w porozumieniu z władzami Kościoła Katolickiego i Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego oraz innych kościołów i związków wyznaniowych określa, w drodze rozporządzenia, warunki i sposób wykonywania przez szkoły zadań, o których mowa w ust. 1 [to właśnie zadanie dot. organizowania religii w szkołach]”. Najważniejszy pozostaje zatem zwrot „w porozumieniu z…”. I to na nim się skupimy.

Czytaj więcej

Opinie polityczno - społeczne

Tomasz Krzyżak: Dlaczego nikt dziś nie chce umierać za religię?

Przeciwko wprowadzanym wbrew prawu zmianom w nauczaniu religii protestują tylko biskupi. Politycy siedzą cicho. Sojusz z biskupami przestał się po prostu opłacać.

Zasady techniki prawodawczej przewidują kilka form współuczestniczenia przy wydawaniu rozporządzeń. Jedną z nich jest wydawanie ich właśnie „w porozumieniu”. Można ją zastosować, „jeżeli współuczestniczenie ma polegać na osiągnięciu porozumienia w sprawie treści aktu normatywnego, a następstwem braku porozumienia ma być to, że akt nie dochodzi do skutku” (§ 72 ust. 1 pkt 2 zasad techniki prawodawczej). Czy to w takim razie oznacza, że minister Barbara Nowacka powinna była osiągnąć porozumienie z władzami Kościołów i związków wyznaniowych, a w razie jego braku rozporządzenie nie mogło zostać wydane?

Nie, wręcz przeciwnie. Przywołany paragraf zasad techniki prawodawczej zawiera bowiem jeszcze ust. 2, który mówi, że formę wydania aktu „w porozumieniu” można zastosować tylko „wówczas, gdy współuczestniczącym w wydaniu rozporządzenia jest wyłącznie organ uprawniony do wydawania rozporządzeń”. Takimi organami nie są jednak Kościoły i związki wyznaniowe. W konsekwencji nie mogą one też współuczestniczyć w ich wydawaniu na zasadzie działania „w porozumieniu”, tak jak definiują to zasady techniki prawodawczej.

Trybunał w tej sprawie już orzekł

W tym przypadku trzeba zatem przyjąć inne rozumienie tego wyrażenia. Jakie? Okazuje się, że Trybunał Konstytucyjny ustalił to już 31 lat temu, słusznie podkreślając w wyroku z 20 kwietnia 1993 r. (sygn. akt: U 12/92) fakt, że: „pojęcie »w porozumieniu« użyte w ustawie nie może oznaczać powszechnej zgody wszystkich Kościołów i związków wyznaniowych działających w Polsce. […] W tej sytuacji pojęcie »w porozumieniu« użyte w ustawie o systemie oświaty oznacza dla Ministra Edukacji Narodowej jedynie obowiązek zebrania informacji i wymiany poglądów o stanowiskach wszystkich Kościołów i związków wyznaniowych zainteresowanych nauczaniem religii w szkołach publicznych, aby móc najpełniej uwzględnić ich oczekiwania, pozostając w zgodzie z przepisami Konstytucji i ustawami”.

Czytaj więcej

Oświata

Sprzeciw biskupów wobec zmian proponowanych przez Barbarę Nowacką

Bp Wojciech Osial ostro o planowanych zmianach w zakresie nauczania religii. „To krzywdzące lub wręcz dyskryminujące” – podkreśla.

Trybunał rozstrzygnął sprawę zatem bardzo racjonalnie. Figurujących w rejestrze MSWiA Kościołów i związków wyznaniowych jest przecież prawie 175. Czy zgodnie z tezą prof. P. Boreckiego wszystkie one powinny były wyrazić zgodę na wydanie rozporządzenia? To byłoby niemożliwe, szczególnie że wśród nich też nie ma jednomyślności. Nawet jeśli uznalibyśmy, że zgodę powinny były wyrazić tylko związki wyznaniowe nauczające religii w szkołach, to nadal jest ich ponad 20 i same między sobą niejednokrotnie się spierają, także w tej sprawie.

Czytaj więcej

Kościół

Tomasz Krzyżak: Nie ma sensu wypędzać religii ze szkół

Dyskusje o wyprowadzeniu religii ze szkół są bez sensu. Swego czasu temat podejmował już rząd SLD i ostatecznie uznał, że religii ruszał nie będzie. Ale debata nad religią winna obudzić Kościół, który musi się zastanowić nad jakością katechezy.

Dlatego Trybunał wskazał, że formuła „w porozumieniu” winna być tu rozumiana inaczej, w taki sposób, że wystarczające jest „zebranie informacji i wymiana poglądów”. Czy to zostało dokonane? Tak. Wystarczy wejść na stronę Rządowego Centrum Legislacji. W zakładce projektu, o którym mowa, widnieje szereg plików ze stanowiskami zgłoszonymi przez poszczególne Kościoły i związki wyznaniowe. Obok nich zaś zamieszczone zostały pliki z odpowiedziami na te uwagi podpisane przez minister Lubnauer. Z całą pewnością można zatem powiedzieć, że informacje zostały zebrane (poprzez przyjmowanie uwag w ramach konsultacji publicznych), a następnie poglądy zostały wymienione (poprzez zamieszczenie uwag na stronie RCL-u oraz odniesienie się do nich).

Delegacja ustawowa jest jednak problematyczna

Nie zmienia to natomiast faktu, że sama delegacja do wydania rozporządzenia w ustawie o systemie oświaty jest zbudowana wadliwie. Po pierwsze, brakuje w niej wytycznych od ustawodawcy dla ministra, które powinny były tam się znaleźć na podstawie art. 92 konstytucji. Na to zresztą słusznie zwrócił uwagę prof. Borecki.