Krótka historia zmagań z cukrzycą

Cukrzyca nie jest chorobą nową. Wspomniano o niej już 15 wieków przed Chrystusem w egipskim papirusie Ebersa. Jednak jego autor użył określenia „bardzo rzadka choroba”, w wyniku której pacjent gwałtownie chudł i często oddawał mocz.

Chorzy na marginesie

Dawni lekarze zwrócili uwagę, że choroba rozwija się w różnym tempie u różnych osób. U dzieci jej przebieg był szczególnie ciężki i szybki. Nie rozróżniano insulinozależnej cukrzycy typu pierwszego, choroby o podłożu autoimmunologicznym, od zupełnie innego schorzenia, jakim była cukrzyca typu drugiego, nazywana także cukrzycą insulinoniezależną lub cukrzycą wieku dorosłego.

Czytaj więcej

Technologie

Naukowcy odkryli zaskakujący skutek uboczny. Lek na cukrzycę przedłuża życie

Metformina, powszechnie przepisywany lek na cukrzycę typu 2, nie tylko obniża poziom cukru we krwi, ale także wydłuża życie. Na razie naukowcom udało się udowodnić to działanie leku na nicieniach.

Dzieci chore na cukrzycę były postrzegane jako ogromne utrapienie dla otoczenia. Niekontrolowane moczenie, a co za tym szło, silny acetoniczny odór, nieustanne zmęczenie, utrata wzroku, skrajne wychudzenie, trudne gojenie się ran budziły wstręt otoczenia. Dorośli chorzy na cukrzycę mieli osłabiony system odpornościowy. Łatwiej zapadali na choroby przewlekłe, w tym gruźlicę i infekcje stóp prowadzące do owrzodzeń i gangreny. W społeczeństwie, w którym nie rozumiano przyczyn i przebiegu tej choroby, chorzy na cukrzycę spotykali się z dramatycznym ostracyzmem i niezrozumieniem.

Wyspy Langerhansa

Postęp medycyny w walce z chorobami o podłożu wirusowym i bakteryjnym zmniejszył w XIX wieku selekcję naturalną naszego gatunku. Na początku XX wieku progresywnie rosła skala przeżyć noworodków. Zwiększała się tym samym także populacja chorych na cukrzycę typu pierwszego.

Dzięki wprowadzeniu podstawowej służby zdrowia i badań statystycznych wiemy, że na początku lat 20. ubiegłego stulecia odsetek pacjentów chorych na cukrzycę w państwach uprzemysłowionych wynosił od 0,5 do 2 procent populacji. Nadal jednak „leczono” cukrzyków podawaniem zwiększonej ilości produktów zawierających cukier. Lekarze wychodzili z założenia, że notoryczne zmęczenie i chudnięcie są objawami deficytu węglowodanów.

Czytaj więcej

Technologie

Rewolucja w leczeniu cukrzycy. Zamiast zastrzyków samodotleniający się implant

Inżynierowie z MIT opracowali przełomowe urządzenie do leczenia cukrzycy typu 1, które ma zastąpić codzienne zastrzyki insuliny. Urządzenie zawiera wytwarzające ją komórki oraz produkuje dla nich tlen.

Krokiem milowym w walce z cukrzycą było odkrycie w 1869 roku przez niemieckiego patologa i anatoma Paula Langerhansa skupisk dziwnych komórek w miąższu trzustki. Mimo że inny niemiecki patolog Bernhard Naunyn zwrócił uwagę, że mogą być one odpowiedzialne za rozwój cukrzycy, o wysepkach Langerhansa zapomniano na pół wieku. Przełom nastąpił dopiero w 1919 roku, kiedy wnioskami Naunyna zainteresował się kanadyjski chirurg Frederick Grant Banting. Opinię o kluczowym znaczeniu trzustki w rozwoju cukrzycy podzielali także trzej inni wybitni naukowcy: niemiecki fizjolog Oskar Minkowski, amerykański patolog Eugene Lindsay Opie oraz brytyjski chirurg sir Edward Albert Sharpey-Schafer. Ich badania sugerowały, że cukrzyca wynika z braku hormonu białkowego wydzielanego przez wysepki Langerhansa w trzustce. I to właśnie ten ostatni naukowiec nazwał ów domniemany hormon „insuliną” od łacińskiego słowa „insula” – wyspa.

W poszukiwaniu insuliny

Ale jak można było ten hormon wydobyć ze zdrowej trzustki, żeby podać chorym? Próby ekstrakcji insuliny ze zmielonych komórek trzustki okazały się złym wyborem. Insulina ulegała zniszczeniu przez enzym proteolityczny trzustki. W 1920 roku Frederick Banting przeczytał napisany przez pochodzącego z Rosji amerykańskiego lekarza Mojżesza Barrona artykuł opisujący eksperymentalne zamknięcie przewodu trzustkowego za pomocą podwiązania. Banting uświadomił sobie, że zabieg niszczy komórki wydzielające trypsynę, ale nie samą insulinę. Oznaczało to, że po śmierci komórek wydzielających trypsynę z wysepek Langerhansa można było nadal ekstrahować insulinę.

Czytaj więcej

Diagnostyka i terapie

Leki dla cukrzyków mogą być trudno dostępne. Jest nowa lista antywywozowa

Na ministerialnej liście znalazły się m.in. leki stosowane w leczeniu cukrzycy i zaburzeń metabolicznych oraz preparaty mlekozastępczne dla dzieci.

Banting skontaktował się z Johnem Macleodem, profesorem fizjologii na Uniwersytecie w Toronto, i poprosił go o zaplecze eksperymentalne. Macleod nie tylko się zgodził, ale przydzielił też Bantingowi do pomocy jednego ze swoich uczniów, Charlesa Besta. Z pomocą biochemika Jamesa Collipa rozpoczęli oni produkcję insuliny z psich trzustek.