Kto wykorzysta herb miasta w znaku towarowym

Przedsiębiorcy bardzo często są zainteresowani wykorzystaniem herbu jednostki samorządu terytorialnego dla celów marketingowych. Herb określonej jednostki identyfikuje bowiem z danym regionem czy też społecznością lokalną.

Potrzebna zgoda

Zgodnie z art. 131 ust. 2 pkt 2 prawa własności przemysłowej (dalej p.w.p.) nie udziela się praw ochronnych na oznaczenia, jeżeli (...) zawierają herby polskich województw, miast, miejscowości (...), jeżeli zgłaszający nie wykaże się uprawnieniem, w szczególności zezwoleniem właściwego organu państwa albo zgodą organizacji, na używanie oznaczenia w obrocie. Chociaż art. 131 ust. 2 pkt 2 p.w.p. pomija w definicji herby gmin i powiatów, to przyjmuje się, że nie należy tych jednostek samorządowych wyłączać z tej definicji.

Co do zasady zakazane jest zatem udzielenie prawa ochronnego na oznaczenie zawierające herb. Zakaz udzielenia prawa ochronnego na herb może zostać uchylony na mocy oświadczenia odpowiednich organów. Zezwolenia na zarejestrowanie prawa ochronnego na znak zawierający herb udzielają organy stanowiące jednostki samorządu terytorialnego. Jeśli jednak organ stanowiący, np. rada miasta, w swojej uchwale dotyczącej herbu upoważnił zarząd do udzielania takich zezwoleń, to zezwolenia na zarejestrowanie prawa ochronnego na znak zawierający herb udziela zarząd.

Przykład 1

W uchwale Rady Miasta Częstochowy numer 594/XLVII/01 z 18 czerwca 2001 r. w sprawie zasad i warunków używania herbu miasta Częstochowy wskazano, że „umieszczenie herbu miasta na przedmiotach, w tym przeznaczonych do obrotu handlowego, oraz zamieszczenie w znaku towarowym lub usługowym, również w jego utrwalonych wersjach obcojęzycznych, wymaga zgody zarządu miasta".

Przykład 2

W uchwale nr XII/263/2003 Rady Miejskiej w Dąbrowie Górniczej z 27 sierpnia 2003 r. w sprawie zasad używania herbu, flagi i hejnału miasta Dąbrowa Górnicza wskazano, że: „Używanie bądź rozpowszechnianie wizerunku herbu w celach komercyjnych, w szczególności umieszczanie herbu na przedmiotach, w tym przeznaczonych do obrotu handlowego oraz zamieszczanie w znaku towarowym lub usługowym, wymaga pisemnej zgody prezydenta miasta po zasięgnięciu opinii komisji prawno-organizacyjnej. Zgoda prezydenta stanowi podstawę do zawarcia umowy o wzajemnych prawach wynikających z korzystania z herbu, w szczególności warunki używania bądź komercyjnego rozpowszechniania herbu, czas trwania umowy oraz ewentualne warunki odpłatności".

W jakiej formie

Zgoda na używanie oznaczenia w obrocie nie powinna przyjmować formy decyzji administracyjnej, lecz umowy cywilnoprawnej. W wyroku z 19 maja 2008 roku (III SA/KR 49/08) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie orzekł, że zgoda burmistrza miasta „na używanie herbu jest oświadczeniem woli gminy – osoby prawnej prawa administracyjnego i nie jest konieczna podstawa materialnoprawna do jej wydania".

Z chwilą udzielenia zgody jednostka samorządowa nie traci możliwości wykonywania pozostałych uprawnień do herbu, o ile nie kolidują one z prawami podmiotu uprawnionego z rejestracji znaku towarowego.

Inne podstawy odmowy

Podstawą odmowy zarejestrowania znaku towarowego z wykorzystaniem herbu może być np. sprzeczność z porządkiem publicznym (art. 131 ust. 1 pkt 2 prawa własności przemysłowej), np. brak zgody właściwego organu, a także możliwość wprowadzenia odbiorców w błąd, w szczególności co do charakteru, właściwości lub pochodzenia geograficznego towaru (art. 131 ust. 1 pkt 3 prawa własności przemysłowej). Z ostatnią sytuacją możemy mieć do czynienia w sytuacji, gdy przedsiębiorca zgłosi do rejestracji znak obejmujący herb miejscowości innej niż miejscowość, w której związana jest jego działalność. W takiej sytuacji nawet udzielenie zgody na wykorzystanie herbu w znaku nie będzie wystarczające do rejestracji znaku towarowego zawierającego taki herb.

Rejestracja herbu jako znaku towarowego

W wyroku z 19 maja 2008 r. (III SA/Kr 49/08) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie wskazał, że herb jednostki samorządu terytorialnego może zostać zarejestrowany jako znak towarowy. Prawo własności przemysłowej nie rozstrzyga jednak o możliwości zarejestrowania przez jednostkę samorządu terytorialnego własnego herbu.

Należałoby przyjąć dopuszczalność rejestrowania na rzecz jednostek samorządu terytorialnego (JST) herbów jako znaków towarowych. Jeśli bowiem JST zarejestruje herb jako znak towarowy, to przedsiębiorca będzie mógł uzyskać zgodę na korzystanie z herbu tej jednostki poprzez zawarcie umowy licencyjnej (art. 163 ust. 1 prawa własności przemysłowej). Zgodnie z art. 163 ust. 1 prawa własności przemysłowej uprawniony z prawa ochronnego na znak towarowy może udzielić innej osobie upoważnienia do używania znaku, zawierając z nią umowę licencyjną. Udzielenie przedsiębiorcy licencji na używanie znaku stanowi dobre rozwiązanie problemu związanego z formą wyrażania zgody na korzystanie z herbu. Ponadto udzielenie licencji na używanie herbu, zarejestrowanego jako znak towarowy, stanowi wystarczającą ochronę przed ziszczeniem się przesłanki wygaśnięcia prawa ochronnego, jaką jest nieużywanie zarejestrowanego znaku (art. 169 ust. 1 pkt 1 prawa własności przemysłowej).

Pamiętaj

Herb powinien spełniać generalne wymogi przewidziane przez art. 120 ust. 1 i 2 prawa własności przemysłowej, aby można było mu przyznać prawo ochronne na znak towarowy. Musi być oznaczeniem, które można przedstawić w sposób graficzny oraz nadawać się do odróżniania towarów lub usług jednego przedsiębiorstwa od towarów i usług innych przedsiębiorstw (art. 120 ust. 1 prawa własności przemysłowej). Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna (art. 120 ust. 1 prawa własności przemysłowej).

Wspólny znak towarowy

Istnieje także prawna możliwość uregulowania wspólnego korzystania z oznaczenia zawierającego herb, jeśli zostanie ono zarejestrowane jako wspólne prawo ochronne (art. 122 prawa własności przemysłowej). Wspólne prawo ochronne jest wyjątkiem od zasady wyłączności praw ochronnych na dany znak. Zgodnie z powołanym wyżej przepisem za znak towarowy może zostać uznane oznaczenie przeznaczone do równoczesnego używania przez kilku przedsiębiorców, którzy zgłosili go wspólnie, jeżeli używanie takie nie jest sprzeczne z interesem publicznym i nie ma na celu wprowadzenia odbiorców w błąd, w szczególności co do charakteru, przeznaczenia, jakości, właściwości lub pochodzenia towarów (wspólne prawo ochronne). Zasady używania znaku towarowego na podstawie wspólnego prawa ochronnego określa regulamin znaku przyjęty przez przedsiębiorców (art. 122 prawa własności przemysłowej).

Organizacja posiadająca osobowość prawną, powołana do reprezentowania interesów przedsiębiorców, może uzyskać także prawo ochronne na znak towarowy przeznaczony do używania w obrocie przez tę organizację i przez zrzeszone w niej podmioty  – wspólny znak towarowy (art. 136 prawa własności przemysłowej). Zasady używania w obrocie wspólnego znaku towarowego przez ww. organizację (np. stowarzyszenie lokalnych przedsiębiorców) oraz przez zrzeszone w niej podmioty określa regulamin znaku przyjęty przez tę organizację.

W takiej sytuacji, gdy przedsiębiorcy wspólnie chcą zarejestrować znak towarowy zawierający herb, powinni wcześniej uzyskać zezwolenie na zarejestrowanie prawa do znaku zawierającego herb. Mając jednak na względzie, że jest to wówczas wola co najmniej kilku podmiotów, należy się spodziewać, że uzyskanie takiej zgody na wykorzystanie herbu będzie łatwiejsze. Jednostka samorządu terytorialnego będzie miała z kolei wpływ na treść regulaminu określającego zasady używania znaku. Z reguły będzie to polegało na przeniesieniu zasad wykorzystania herbu w znaku towarowym określonych w przepisach danej jednostki do regulaminu zgłaszanego we wniosku o przyznanie prawa ochronnego.

Z pewnością jednak wspólny znak towarowy i wspólne prawo ochronne zapobiegają wyłączności jednego przedsiębiorcy na oznaczenie określonych towarów lub usług znakiem zawierającym herb określonej jednostki.