Michał Jackowski, Michał Araszkiewicz: Z AI zostaniesz chemikiem i prawnikiem

W 2024 r. Komitet Noblowski przyznał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii trzem osobom – Davidowi Bakerowi za zbudowanie nowych rodzajów białek oraz Demisowi Hassabisowi i Johnowi Jumperowi za przewidywanie struktury białek. Ta nagroda nie tylko podkreśla przełomowe osiągnięcie w rozwiązaniu długoletniego problemu biologicznego. Uwydatnia również ewoluującą relację między ludzką kreatywnością a możliwościami sztucznej inteligencji.

Rewolucja AlphaFold2

Hassabis i Jumper (pierwszy to współzałożyciel, a drugi dyrektor Google DeepMind), opracowali AlphaFold2, model AI, który rozwiązał 50-letni problem w biologii: dokładne przewidywanie trójwymiarowej struktury białek na podstawie ich sekwencji aminokwasów. To osiągnięcie ma ogromny potencjał w przyspieszeniu postępów w różnych dziedzinach, w tym w odkrywaniu leków, projektowaniu enzymów i zrozumieniu mechanizmów chorób. Podejście AlphaFold2 do przewidywania struktury białek jest zarówno innowacyjne, jak i kompleksowe. System rozpoczyna od analizy nieznanej sekwencji aminokwasów, przeszukując bazy danych w poszukiwaniu podobnych sekwencji i znanych struktur. Wykorzystując zaawansowane sieci neuronowe, przewiduje odległości i kąty między aminokwasami, efektywnie mapując trójwymiarową strukturę białka. Uwzględnia czynniki takie jak ładunek, hydrofobowość i potencjalne interakcje między aminokwasami. Następnie poprzez proces iteracyjny AlphaFold2 udoskonala swoje przewidywania, optymalizując hipotetyczną strukturę aż do osiągnięcia wysokiego poziomu pewności, co do jej dokładności.

Czytaj więcej

Rzecz o prawie

Raczkowski, Araszkiewicz: O czym marzą (technologicznie) prawnicy

Nie chcą już pisać i czytać umów ani pism procesowych. Wolą zatrudnić do tej pracy roboty i algorytmy, żeby móc ponownie skupić się na kliencie i jego potrzebach prawnych.

Sukces AlphaFold2 stanowi konwergencję mocy obliczeniowej i wiedzy biologicznej, osiągniętą również dzięki ekspertyzie jej twórców, którzy zaprojektowali i wytrenowali model AI.

W 2024 r. jesteśmy świadkami sporów związanych z kreatywnością AI. Sądy w wielu krajach wypowiadały się, czy może ona być wymieniona we wniosku patentowym jako wynalazca. W większości uznawały, że tylko osoby fizyczne mogą być uznane za wynalazców zgodnie z obowiązującym prawem. Są jednak i decyzje odmienne, które zapadały w RPA i Australii.

AI: narzędzie, partner czy wynalazca?

Stanowisko Komitetu Noblowskiego jest jednoznaczne. Choć AI może wykonywać niezwykłe zadania, to ludzcy twórcy projektują i trenują te systemy oraz interpretują ich wyniki. To kreatywność twórców systemów ma decydujący wpływ na rozwiązywanie złożonych problemów. Werdykt Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk wzmacnia ideę, że AI jest przedłużeniem ludzkich możliwości, a nie niezależnym wynalazcą.

Przyznanie Nagrody Nobla Demisowi Hassabisowi i Johnowi Jumperowi za ich pracę nad AlphaFold2 stanowi jednak przełomowy moment w postrzeganiu roli AI w odkryciach naukowych, a nawet szerzej: w relacji człowiek – maszyna. Decyzja Komitetu Noblowskiego nie jest pierwszą nagrodą, którą otrzymali badacze. Ale poprzednie nagrody, takie jak Nagroda Alberta Laskera w dziedzinie podstawowych badań medycznych w 2023 roku czy Nagroda Breakthrough w dziedzinie nauk przyrodniczych w 2023 roku, były przyznawane za stworzenie AlphaFold jako rewolucyjnej technologii, która poszerza nasze rozumienie biologii. Doceniono maestrię w sferze badań nad sztuczną inteligencją.

Szwedzka Królewska Akademia Nauk idzie krok dalej. Uznaje Hassabisa i Jumpera nie tylko za twórców transformacyjnego narzędzia AI, ale zrównuje ich z największymi chemikami XX i XXI wieku. I tu Komitet Noblowski redefiniuje relację AI – człowiek. Hassabis – znakomity neurobiolog i badacz sztucznej inteligencji, wyposażony w fenomenalne narzędzie AI, staje w kręgu najwybitniejszych chemików w historii. Jesteśmy zatem w sytuacji, w której człowiek, niezależnie od zawodu i doświadczenia, jeśli jest bardzo sprawny technologicznie i wyposażony w narzędzia sztucznej inteligencji, może zostać znamienitym chemikiem, lekarzem lub prawnikiem.

W dziedzinie nauk podstawowych i ścisłych wydaje się, że akceptujemy takie współdziałanie człowieka i maszyny. Natomiast w świecie prawa kierujemy się raczej ku temu, by systemy AI były zawsze nadzorowane, a ich rezultaty weryfikowane przez prawników. W tę stronę zmierzają kodeksy etyczne i wytyczne posługiwania się gen-AI przez prawników. Droga AlphaFold2 i jego twórców ilustruje niezwykłe możliwości na skrzyżowaniu technologii i nauki. Legitymizuje użycie AI jako podstawowej metody w badaniach naukowych, zachęcając naukowców do integracji technologii AI w ich pracy. Podkreśla znaczenie współpracy między informatykami i ekspertami dziedzinowymi dla rozwiązywania złożonych, multidyscyplinarnych problemów.

Stawia jednak wyzwanie, jakim jest ponowne przemyślenie zasad etyki zawodowej i zasad wykonywania zawodów regulowanych. Jak ukształtować podział pracy pomiędzy narzędzia AI a prawników? Wiele pisze się o błędach popełnianych przez aplikacje oparte na dużych modelach językowych, ale przecież prawnicy-ludzie również takie popełniają. Zwłaszcza gdy pracują pod wpływem zmęczenia i stresu. Co więcej, żaden prawnik nie jest już w stanie samodzielnie, w rozsądnym czasie, przeanalizować dostępnego materiału prawnego – orzecznictwa i literatury. Czy zawsze będziemy więc wymagać, aby każda porada prawna była przygotowana od początku do końca przez prawnika? Czy dopuścimy w niektórych dziedzinach bardzo dobry system przygotowany i funkcjonujący pod nadzorem multidyscyplinarnego zespołu, zwłaszcza gdy w testach taki system jest dokładniejszy niż 90 proc. profesjonalnych prawników? Nagroda Nobla z 2024 roku wskazuje, że powinniśmy dopuścić tę drugą opcję, zwłaszcza że jest to prawdopodobnie jedyna realna droga do ograniczenia niezwykłej czasochłonności sporów prawnych.

Michał Jackowski jest prof. Uniwersytetu SWPS