Radwan-Röhrenschef. Strach przed utratą pozycji utrudnia innym rozwój

Tylko dwa lata zostały ci do jubileuszu 30-lecia pracy w Szkole Liderów. Nie chciałeś dociągnąć?

Nie, mieliśmy te roszady zrobić już wcześniej, ale trochę nam przeszkodziła pandemia. Wierzę w potrzebę zmiany w każdej instytucji. I nie żałuję, bo to jest dobry moment – i dla mnie, bo otwierają się przede mną nowe możliwości, i dla fundacji, bo ma stabilne projekty. A tempo obecnych czasów i skala wyzwań jest dziś tak duża, że dobrze się stało, że za stery łapią ludzie ze świeżą głową, mający dużo energii. Choćby z uwagi na wielką niewiadomą przyszłego roku, bo z perspektywy instytucji, która uczy przywództwa, dialogu i jest otwarta na różne środowiska, niezmiernie ciekawe będzie to, co się wydarzy jesienią.

Pewnie kibicujecie w wyborach swoim absolwentom.

Oczywiście, choć są oni po różnych stronach. W wyborach samorządowych dochodziło już do takich sytuacji, że w drugiej turze stawali naprzeciwko siebie. Mamy w tej chwili 30 naszych liderów w parlamencie i około 300 czynnych samorządowców. W najbliższych wyborach wystartuje pewnie rekordowo wielu naszych absolwentów, bo polityka zasysa coraz więcej naszych liderów, z czego się oczywiście cieszę – to jeden z naszych celów. Zawsze chcieliśmy mieszać różne środowiska: polityczne, samorządowe, pozarządowe. I otwierać przedstawicieli trzeciego sektora na perspektywę wejścia do polityki. Bo nie można tylko stać i mówić, jak ta polityka powinna wyglądać. Trzeba zakasać rękawy i samemu ją naprawić.

Czyli ludzie robili sobie fajne rzeczy w trzecim sektorze, a przez was muszą teraz się użerać w polityce, tak?

Tak to czasem wygląda. Dlatego część pozostała i pewnie zawsze będzie w świecie pozarządowym, a jeszcze inni wracają do trzeciego sektora po odbiciu się od polityki, bo ona rzeczywiście potrafi rodzić sporo frustracji. Ale najważniejsze, by ktoś próbował jednak otwierać te silosy. Myślę, że nam to się udaje.

Czytaj więcej

Plus Minus

Pamięć w budowie

To nie jest konferencja naukowa, tylko raczej spotkanie ludzi, którzy pamięcią zajmują się w praktyce – mówią organizatorzy 11. Sympozjum „Pamięć Europy”. Spotkanie przynosi ciekawe zderzenie różnych perspektyw historycznych, a kontekst wojny na wschodzie dodaje dyskusjom dramatyzmu.

Ile miałeś lat, jak trafiłeś do Szkoły Liderów?

Byłem na drugim roku studiów. To zaczęło się trochę przypadkiem, tak jak wiele przygód w latach 90. Skończyłem II Szkołę Młodych Liderów Społecznych i Politycznych – jak to się wtedy nazywało – i prof. Zbigniew Pełczyński zaprosił mnie do współpracy, a potem do współtworzenia tej instytucji. I faktycznie stała się ona trochę takim moim dzieckiem. To był przywilej tych czasów, kiedy każdy rozgarnięty student mógł mierzyć wysoko, a ja miałem jeszcze do tego doświadczenie działalności społecznej, bo byłem wychowawcą w stowarzyszeniu Przymierze Rodzin, które powstało po zawieszeniu działalności Klubu Inteligencji Katolickiej w 1981 r., a jako dzieciak biegałem w 1989 r. z plakatami Jacka Kuronia. I miałem szczęście spotkać na swojej drodze prof. Pełczyńskiego, który przyjechał z Oksfordu i założył w Polsce szkołę, która z jednej strony miała być instytucją pozarządową, ale z drugiej – miała kształcić ludzi, którzy będą wchodzić do polityki i zmieniać ją od środka.

Czyli po prostu spotkałeś na swojej drodze mistrza?

Tak. Szkoła Liderów do dziś pokazuje, że relacja mistrz – uczeń jest nie do przecenienia. Oczywiście pod warunkiem, że opiera się na wzajemnym szacunku. Drugą rzeczą, jaką pokazał mi prof. Pełczyński, było to, jak ważna jest otwartość na ludzi. Profesor miał przecież wyraziste poglądy, ale zapraszał ludzi z bardzo różnych środowisk i naprawdę potrafił czerpać korzyści z takich kontaktów. Dał nam doświadczenie edukacji, jakiej w Polsce brakowało. Czytaliśmy teksty klasyków, mieliśmy warsztaty umiejętności społecznych, debaty oksfordzkie, spotkania z politykami, wykłady – pełen melanż. I na dodatek to wszystko w grupie ludzi, z którymi w naturalnej, bańkowej rzeczywistości zapewne byśmy w ogóle się nie spotkali.

Ciekawe, że prof. Pełczyński był już wtedy na emeryturze.

Apowiedział kiedyś, że to jego najważniejsze osiągnięcie; nie wielka kariera akademicka, tylko właśnie emerycka pasja – stworzenie Szkoły Liderów. Zresztą mówiąc o swoim Oksfordzie, zawsze podkreślał, że ten uniwersytet to przede wszystkim kuźnia liderów, stąd tak wielką wagę odgrywa tam budowanie relacji. A niestety, w tej kwestii w Polsce wciąż mamy trzy poważne braki. Nie umiemy rozmawiać z ludźmi o innych poglądach; brakuje nam komunikacji między centrum a prowincją; i nie dogadujemy się międzypokoleniowo.

Dlaczego?

Bo brakuje nam odpowiednich algorytmów, nie potrafimy korzystać ze wspólnotowych doświadczeń. I prof. Pełczyński ze swoją otwartością na drugiego człowieka świetnie się w te nasze braki wstrzelił, a my tę pracę kontynuujemy.

Jak rozumiesz bycie liderem?

To przede wszystkim zdolność do wychylenia się, wzięcia odpowiedzialności. I powinniśmy taką postawę wspierać w szkole czy na uczelniach. Pomagać tym, którzy chcą np. działać w uczniowskim samorządzie czy zakładać koła naukowe. Bo to są kolejne kroki, poprzez które rozwijamy umiejętność bycia liderem. I byłoby super, gdyby przyszli liderzy otrzymywali na swej drodze wsparcie.

Myślisz, że polska szkoła powinna mocniej skupić się na kształceniu liderów?

W jakimś stopniu na pewno powinna być też szkołą przywództwa, ale powiedzmy sobie szczerze: nie wszyscy będą liderami, natomiast dobrze by było, by większość została świadomymi obywatelami. Szkoła więc powinna się raczej na tym skupić. Dlatego po latach wróciliśmy do programu liderskiego dla licealistów, choć mam wrażenie, że dzisiejsze młode pokolenie bardziej mówi o aktywizmie niż liderskości. Ale ten ich aktywistyczny ruch jest szalenie ważny, bo dla nich to często pierwsze doświadczenie wchodzenia w życie publiczne. I potrzebują w tym wsparcia, choćby w budowaniu relacji ze starszym pokoleniem, żeby nie zostać w żaden sposób wykorzystanym, nie stać się pożytecznym idiotą w nieswojej wojnie. A dla nas to bardzo dobrze, że młodzi wnoszą do debaty publicznej nowe tematy, jak choćby sprawy klimatyczne.

Ale poza szkołą są jednak też inne instytucje, które wzmacniają liderskość, jak choćby harcerstwo.

Ifajnie, jakby takich organizacji było jak najwięcej. Szczególnie że liderskość przychodzi do nas w różnym momencie, więc nie wystarczy pracować tylko z młodzieżą. Jedni odkryją tę potrzebę w szkole podstawowej, inni na studiach, a niektórzy dopiero na emeryturze. Dlatego ludzie potrzebują sporo możliwości wzmocnienia siebie jako lidera. Szkoła, uczelnia czy harcerstwo nie wystarczą, takie organizacje jak nasza zawsze będą potrzebne. Tak jak i potrzebne będą miejsca, w których będzie można wyjść ze swoich baniek i kształcić się w różnorodnym środowisku. By móc spotkać ludzi nie tylko ze swojej szkoły, swojej okolicy, środowiska, partii itd., ale też takich, na jakich w innych warunkach trudno by było nam się natknąć. Oczywiście, to nie działa tak, że jak działacza prawicowego damy do grupy z działaczem lewicowym, to nagle ich światopoglądy się wyrównają (śmiech). Ale pojawi się jednak szansa, by obaj mogli się przekonać, że są być może tematy, w których mogą się dogadać. Albo chociaż zmienią sposób wyrażania swoich poglądów, mówiąc do kogoś spoza swojej bańki. A już samo to jest bardzo cennym doświadczeniem.

I uczłowieczacie „wroga”.

Dokładnie. Może zrozumiemy, o co temu „wrogowi” tak naprawdę chodzi.

Jakbyś mógł podzielić się z przyszłym liderem jedną myślą, taką idée fixe, to co by nią było?

By jego przywództwo było autentyczne, spójne i transparentne. Bo nieważne, że wyjdzie ci z badań, że ludzie czegoś tam oczekują od ciebie jako lidera – to ty sam musisz się w danym stylu sprawowania przywództwa dobrze odnaleźć. To musi być spójne z twoimi wartościami; tym, co myślisz, mówisz i robisz. I to wszystko musi być dla innych też przejrzyste, dostępne. Wszyscy muszą rozumieć, dlaczego tak się zachowujesz i dlaczego podejmujesz takie, a nie inne decyzje. Raz możesz grać bardziej zespołowo, a kiedy indziej mniej, ale to musi być zrozumiałe, dlaczego tak się dzieje.

Właśnie, zespołowość. Polska kultura organizacyjna pozostawia tu chyba wiele do życzenia.

Bo my wciąż próbujemy się ścigać. Już w szkole stawiamy na rywalizację, czerwone paski, dyplomy i nagrody. Mało jest za to ducha zespołowego. A co gorsza, króluje przeświadczenie, że „tisze budiesz, dalsze jedziesz”, czyli „nie wychylaj się, bo będziesz miał z tego tylko problemy”. Bo wystawienie głowy w Polsce rzeczywiście potrafi ściągać na nią gromy. Ludzie podejrzewają od razu, że masz w tym na pewno jakiś ukryty interes…

Czytaj więcej

Plus Minus

Helena Krajewska. Sudan Południowy ma tylko przyszłość

Myślę, że dostrzeżemy w końcu związek między naszymi wyborami konsumpcyjnymi, naszym stylem życia a tym, że ktoś w Sudanie Południowym nie jest w stanie zaplanować, czy dosadzić jeszcze trochę pomidorów - mówi Helena Krajewska z Polskiej Akcji Humanitarnej.

Bo boimy się zmiany?

To, że boimy się zmiany, jest naturalne, ale mamy wciąż za mało treningu pracy zespołowej, by uznać ją za naturalną. Za to siedzą nam w pamięci całe lata doświadczeń, kiedy postawa chowania głowy w piasek była jak najbardziej racjonalna. To problem naszej historii i tożsamości, aczkolwiek pora się z tego w końcu wydźwignąć.

Za granicą jednak często nas chwalą. Na budowach w Anglii mawiają, że gdy nie wiadomo, jak coś zrobić, to trzeba zawołać Polaka – na pewno znajdzie jakiś sposób. Taki spryt też jest efektem naszych historycznych doświadczeń, ale powinien chyba pomagać w sprawowaniu przywództwa.

Bo to jest ta nasza niesamowita zdolność stawiania czoła przeciwnościom losu. Zdolność myślenia, że i tak się może udać, że można coś zmienić. I dlatego też mamy wspaniałą tradycję działalności społecznej, bo mimo wszystko zawsze było wielu Polaków, którzy i tak się wychylali i ryzykowali ściągnięcie na siebie gromów. Stąd przecież cała nasza opozycja demokratyczna w PRL. I to bardzo cenny potencjał, po który ciągle możemy sięgać. W Polsce mamy masę ludzi, którzy nieustannie działają, szukają rozwiązań, podejmują różne wspaniałe inicjatywy. I w sytuacjach kryzysowych daje to nam fantastyczny zasób energii społecznej, jak choćby ostatnio po 24 lutego. I tak jak mówiłeś, że radzimy sobie w sytuacjach niby bez wyjścia, tak też świetnie radzimy sobie z oswajaniem ograniczeń, które narzucane nam są czasem odgórnie przez aparat państwowy. Np. na poziomie szkół, domów kultury, bibliotek, które przecież odczuwają ciągły deficyt finansowy, a w których mimo wszystko ciągle udaje się wykonywać niesamowitą pracę u podstaw.