Mychajło Fedorow: Rosjan czeka technologiczna degradacja

Plus Minus: Po wybuchu wojny sporządzono listę krajów, które najbardziej wspierają Ukrainę. A jak to wygląda, jeżeli chodzi o korporacje cyfrowe?

Trudno kogoś wyróżniać. Ale jako pierwszy z Rosji wycofał się PayPal, firma przestała też obsługiwać rosyjskie karty płatnicze i konta. Jednocześnie weszła na ukraiński rynek. Bardzo szybko zareagowały też Apple i Google. Wycofał się z Rosji i przeprowadził się do nas brytyjski Revolut. Odrębnym tematem są Visa i Mastercard, które całkowicie przestały obsługiwać rosyjskie banki i przyczyniły się do blokady cyfrowej Rosji. Warto też wspomnieć o wycofaniu się Netfliksa z tamtejszego rynku.

Jak panu udało się przekonać Elona Muska do udostępnienia Ukrainie internetu satelitarnego Starlink? Tuż po wybuchu wojny napisał pan na Twitterze, że w czasie, gdy Musk chce kolonizować Marsa, Rosja próbuje okupować Ukrainę. Ale chyba nie chodziło tylko o tego tweeta?

Od kilku lat zasadzaliśmy się na korporację SpaceX, chcieliśmy, by była obecna w Ukrainie. Pisaliśmy, zwracaliśmy się do nich. A kilka dni przed wybuchem wojny wreszcie doszło do komunikacji między nami. Rozmawialiśmy przez Zooma na temat otwarcia przedstawiciel-stwa Starlinka w Ukrainie. Mieliśmy nawet mapę drogową ich wejścia na rynek ukraiński. Wojna wszystko przyspieszyła. Bardzo pomogła nasza ambasador w USA (Oksana Markarowa – red.). Ale akcja na Twitterze również miała znaczenie, wywołaliśmy tam prawdziwą burzę. Mamy już mniej więcej 13 tys. terminali.

Ale ktoś za to musiał zapłacić.

Ministrowie cyfryzacji UE, Polski, Słowacji, Słowenii. Zakupili dla nas 5 tys. sztuk. Z kolei 5 tys. starlinków zakupiono dzięki USAID (Amerykańska Agencja ds. Rozwoju Międzynarodowego). A resztę dostaliśmy już bezpośrednio od SpaceX.

Bez dostępu do internetu satelitarnego na szeroką skalę byłoby znacznie trudniej walczyć?

Cała nasza infrastruktura krytyczna jest podpięta do Starlinka. Jak znika prąd, podłączamy terminal do agregatu i udostępniamy internet. Na terenach okupowanych i tam, gdzie toczą się walki, ukraińscy dostawcy internetu mobilnego podłączają się do satelitów za pośrednictwem Starlinka i udostępniają sieć dalej. Bywa, że cztery, pięć wiosek podłączonych jest do internetu dzięki jednemu terminalowi. Wojskowi również dzięki temu mają internet, kontaktują się z bliskimi.

A jak działa rosyjska broń radioelektroniczna?

Mają mocną broń radioelektroniczną, ale nie jest skuteczna wobec Starlinka. Więc on ma dla nas ogromne znaczenie. Ale nie o wszystkim w czasie wojny możemy powiedzieć.

A co może pan powiedzieć o rosyjskich hakerach? Od lat krążą legendy, że potrafią namieszać nawet w USA.

Kilka miesięcy przed wojną rozpoczęła się prawdziwa agresja, zaatakowali jak nigdy dotąd. Uderzyli w system bankowy, ale też w nasz portal Diia (portal usług państwowych – red.), włamywali się do sieci, komputerów w poszczególnych resortach. Nie można więc ich lekceważyć i twierdzić, że rosyjska cyberarmia jest słaba.

Przed wojną nie byliśmy nastawieni na walkę, lecz na tworzenie nowych produktów. Ale odkąd zaczęła się wojna, zaczęliśmy kontratakować, jednoczyć społeczności cyberspecjalistów. Zaczęliśmy szukać słabych stron Rosjan, przedostawać się do ich systemów informacyjnych. Naszą przewagą jest to, że nie udało się im zniszczyć żadnej z naszych baz danych, funkcjonują rządowe systemy informacyjne, cała infrastruktura krytyczna.

Czytaj więcej

Plus Minus

Kazachstan na nowej drodze

Zmiany w konstytucji mają sprawić, że Kazachstan oddali się od środkowoazjatyckiego wzorca państw rządzonych przez przywódcę narodu. Ale do europejskich demokracji droga jeszcze daleka. Nie ułatwiają jej też silne wpływy Moskwy i Pekinu.

Sporo wiemy o sankcjach gospodarczych, handlowych i finansowych wobec Kremla. A jak skuteczna jest cyfrowa blokada Rosji?

Sporządzamy dane dotyczące wszystkich korporacji, prowadzimy własny wywiad na ten temat. Sprawdzamy, czy na terenie Rosji da się kupić usługi poszczególnych firm. Niedługo uaktualnimy taki rejestr i go upublicznimy. Na liście znajdą się firmy, które wycofały się z terytorium Rosji, oraz takie, które na nim zostały. A także ci przedsiębiorcy, którzy powiedzieli, że się wycofują, i oszukali. Tacy też są.

Rosja z wielu rzeczy zrezygnowała na własne życzenie. Zablokowano tam m.in. Facebooka, Instagrama i Twittera. Mają własne konkurencyjne serwisy?

Tworzą własne, by w jakikolwiek sposób zastąpić tamte. Ale nie wierzę w to, że stworzą produkt na skalę globalną, taki, z którego korzystałby cały świat.

Stracili też dostęp do wielu ważnych technologii z Zachodu. Jak długo Rosja jest w stanie sobie bez nich radzić?

Rosjan czeka technologiczna degradacja, cofną się o wiele lat. Będą przyzwyczajać się do produktów, które się nie rozwijają, nie ewoluują. Zmniejszy się też prędkość przekazywania informacji. Nie będą się liczyć w świecie technologii. Jakieś swoje podstawowe potrzeby zapewnią, ale w perspektywie długoterminowej nie będą się rozwijać.

A jeżeli Chińczycy pomogą Rosji?

Z tego, co widzę, swoje informacyjne produkty Chiny wykorzystują na własnym podwórku. Mają komunikatory i wyszukiwarki, ale nie wierzę w to, że będą przekazywać Rosji swoje doświadczenia technologiczne.

Cofnijmy się w czasie. W 2019 r. w wieku 28 lat został pan najmłodszym ministrem i wicepremierem w najnowszej historii Ukrainy. Pozostawił pan branżę IT i wszedł do polityki. Po co?

Nie uważam, że uprawiamy tu politykę. Jesteśmy jakby obok tego, budujemy państwo cyfrowe. Tworzymy produkty, które zmieniają życie ludzi. Gdyby to był inny kierunek, nie wszedłbym w to. Ale robię to, co lubię.

Zanim wszedłem do rządu, przez cztery miesiące przeprowadzałem analizę tego, jak funkcjonują najbardziej scyfryzowane państwa. Badałem ich drogę rozwoju. Byłem w Estonii, rozmawiałem z ekspertami z całego świata. Wówczas złożyłem swoje propozycje utworzenia ministerstwa oraz poprosiłem o powołanie wiceministrów ds. cyfryzacji w innych resortach. Potrzebowaliśmy wsparcia deputowanych w Radzie Najwyższej, bo trzeba było przyjąć rewolucyjne ustawy. Ale potrzebowaliśmy też wsparcia i woli politycznej, jeżeli chodzi o transformację cyfrową dziedzin, w których korupcja była największa. Musieliśmy oddzielić pewne procesy od urzędników, wyciągnąć ich stamtąd. Jesteśmy ekipą technokratów. Bardziej przypominamy jakąś korporację IT niż tradycyjne ministerstwo.

Ale w branży IT można zarobić więcej niż w ministerstwie.

Mamy na razie wystarczająco dużo środków, przynajmniej jeżeli chodzi o naszych głównych menedżerów, by nie myśleć o tym, za co przeżyć jutrzejszy dzień. Rozwijamy się, realizujemy wielkie projekty. Poza tym nie ma wiecznych ministrów. Jesteśmy na bieżni i kiedy dotrzemy do mety, będziemy mogli wrócić do biznesu.

Na jakich krajach poza Estonią wzoruje się Ukraina, jeżeli chodzi o cyfryzację?

Nowa Zelandia i Singapur. Dla nas nawet ważniejsze jest branie przykładu z biznesu niż z państw. Patrzymy, jak pracują np. Uber czy Booking.com. Patrzymy też na to, jak w naszym kraju pracują korporacje technologiczne.

W bardzo krótkim czasie stworzyliście jeden z najczęściej odwiedzanych portali nad Dnieprem – diia.gov.ua. Przenieśliście najważniejsze usługi do sieci. Jak to wyglądało przed utworzeniem pana resortu?

Były jakieś poszczególne usługi rozrzucone po różnych stronach. Ukraińcy zdążyli znienawidzić biurokrację i kolejki. To wszystko przekładało się na poziom korupcji, bo trzeba było dawać łapówki. Nie chcieliśmy się nazywać „ministerstwem innowacji”, bo wiedzieliśmy, że pierwsze lata nie będą łatwe. Ktoś by sfotografował babcię wypełniającą wniosek w długiej kolejce i hejtowano by nas w sieci. Dlatego nazwaliśmy się resortem transformacji cyfrowej. Udało się nam scyfryzować wiele najbardziej popularnych usług, ale nie zrobiliśmy jeszcze wszystkiego. Co ciekawe, przeprowadzono niedawno sondaż wśród naszych uchodźców w Europie. I okazało się, że większość zderzyła się z europejską rzeczywistością i zrozumiała, jakiego postępu dokonaliśmy w kwestii cyfryzacji.

To chyba jedna z najbardziej widocznych reform, które udały się ekipie Zełenskiego.