Olga i Natalia Pasiecznik: Wojna wyostrza spojrzenia na istotne sprawy

Plus Minus: Kiedy rozmawiam z siostrami, z których jedna jest światowej sławy śpiewaczką, druga znakomitą i cenioną pianistką, muszę zacząć od pytania o tradycje muzyczne w rodzinie.

Natalia Pasiecznik: Pochodzimy z rodziny polsko-ukraińskiej i urodziłyśmy się w Ukrainie, gdzie muzykalność jest zjawiskiem dość powszechnym.

Olga Pasiecznik: Kiedy jeden z członków dalszej rodziny zapytał, co robię po przeniesieniu się do Polski, odpowiedziałam: „Śpiewam". „To wiem – odrzekł – ale pytam, co robisz zawodowo". W naszej rodzinie tradycja wspólnego muzykowania jest czymś naturalnym. Wszyscy albo grają, albo śpiewają.

Panie grają na fortepianie od trzeciego roku życia, więc zakładam, że muzyczny duet sióstr Pasiecznik zaistniał już w dzieciństwie.

N.P.: Zresztą w różnych konfiguracjach. Na początku Olga grała, a ja śpiewałam, potem było odwrotnie, a zdarzało się i tak, że obie grałyśmy, a śpiewała nasza mama.

Urodziły się panie w Ukrainie i tam zaczęły kształcić się muzycznie. Pani Olga przeniosła się potem do Polski, by kontynuować naukę, potem związała się z Warszawską Operą Kameralną, a dziś Polską Operą Królewską. A jak to się stało, że pani Natalia znalazła się w Szwecji?

N.P.: Brzmi to trochę jak opowieść filmowa. Przyjechałam do Szwecji na festiwal fortepianowy, na którym spotkałam swojego przyszłego męża. Zaledwie po dziesięciu dniach znajomości zdecydowaliśmy się wziąć ślub. I tak jesteśmy z sobą już ponad 30 lat.

Od chwili, kiedy Rosja napadła na Ukrainę, bardzo mocno włączyły się panie w pomoc dla tej jednej z dwóch swoich ojczyzn.

N.P.: Nie bardzo wyobrażamy sobie, by mogło być inaczej.

O.P.: Cieszymy się, że należymy do dwóch narodów, które w czasach takich jak dziś wykazują się postawą absolutnie wyjątkową. Z dumą patrzymy, jak Ukraina walczy z taką godnością i taką odwagą, a Polska zdaje egzamin z człowieczeństwa.

Artyści, którzy nie odcinają się od Putina, skazani są na infamię?

O.P.: Nie przyjaźnię się z nimi ani nie spotykam. Dla mnie ten rozłam nastąpił nie teraz, 24 lutego, tylko osiem lat wcześniej. Wtedy straciłam wielu tych, których uważałam za kolegów. Ze wszystkich ludzi, których znałam, a znałam wielu, żaden się nie odezwał. Naraz gdzieś wszyscy zniknęli. No, może nie wszyscy. Jeden rosyjski śpiewak po aneksji napisał do mnie z Australii: „Olga, nie sądź, że wszyscy tak myślimy". To był jedyny głos wsparcia. Od wielu nie mam znaków życia. A były to osoby, z którymi wychodziłam na scenę, razem występowałam i wierzyłam, że najpierw są ludźmi, a potem artystami czy obywatelami swego kraju. Okazało się jednak, że nie. Wojna, która zaczęła się od okupacji Krymu i Donbasu, stała się lakmusem. Ukazała, po której stronie się wypowiadają.

N.P.: Obserwuję też jeszcze inne zjawisko, które można nazwać lansowaniem się na tej wojnie. Rosyjski artysta baletu opowiedział się przeciw wojnie i otrzymał etat w Holandii, a z drugiej strony ukraiński tancerz nigdy już nie zatańczy, bo jak wybuchła wojna, zgłosił się do wojska i zginął w obronie ojczyzny.

Czytaj więcej

Plus Minus

Enrico Letta. Putin już nie fascynuje Włochów

Chcemy, aby Ukraina za dziesięć lat była w Unii Europejskiej. A wcześniej dołączyła do debat politycznych przywódców Wspólnoty. Barbarzyństwo Rosji przeorało postrzeganie świata w Rzymie - mówi Enrico Letta, były premier Włoch, lider Partii Demokratycznej.

Pani Olgo, może się pani poszczycić występami na największych scenach operowych świata. Wojna to zmieniła?

O.P.: Moja kariera zmieniła się od 2014 roku. Ja i Natalia odwołałyśmy wtedy wszystkie nasze występy w Rosji i skończyłyśmy z repertuarem rosyjskim. Bardzo wyraźnie opowiedziałyśmy się też, po jakiej jesteśmy stronie. Wielu naszych zachodnich pracodawców nie mogło pojąć tej decyzji. Dziwili się, jak można rezygnować z tak intratnych propozycji i dalszego rozwoju kariery. Nigdy nie zakładałam, że robienie kariery będzie najważniejszym celem mojego życia. I dzięki temu przynajmniej spokojnie mogę spojrzeć sobie w lustro.

N.P.: W dzisiejszych okolicznościach kariera nie ma znaczenia. Kiedy o niej myślę, pojawiają mi się przed oczami znajomi artyści, którzy już nigdy nie zagrają, a ja mam przynajmniej wciąż taką możliwość.

O.P.: Wojna wyostrza spojrzenie na wiele istotnych spraw. Teraz priorytetem są dla nas koncerty, połączone z dużymi zbiórkami pieniędzy dla Ukrainy. Albo też koncerty promujące muzykę ukraińską. Wtedy zdecydowanie łatwiej robić to razem niż w pojedynkę. A my robimy to od lat. Każda z nas oczywiście ma własne zobowiązania artystyczne i własną drogę artystyczną, ale w miarę możliwości bardzo chętnie występujemy razem .

N.P.: Ktoś słusznie zauważył, że jak występuje Olga, na pewno będzie coś polskiego i coś ukraińskiego. Teraz skupiamy się na muzyce ukraińskiej, bo zdajemy sobie sprawę, że jesteśmy głosem setek tysięcy naszych kolegów muzyków i nie tylko muzyków, którzy nie mają możliwości wyjścia na scenę. Albo nigdy nie będą mieli tej możliwości.

O.P.: Wiemy, że w tych warunkach pracować jest szczególnie ciężko. Ale mamy poczucie, że możemy w ten sposób wspomóc Ukrainę. To nasz obowiązek.

To jest wojna Putina czy wojna Rosji?

O.P.: 80-procentowe poparcie dla decyzji Putina świadczy, że to już nie jest wojna Putina, tylko wojna Rosji. Wystarczy wejść na społeczne media, zobaczyć ich komentarze. Niemoralne jest uznać, że wszystkiemu winien jest Putin, a Rosjanie są niewinni. Ludzie, którzy gwałcą sześcioletnie dziewczynki, a wcześniej na ich oczach torturują i zabijają ich rodziców, a potem ciała rozjeżdżają czołgami, to nie są osoby, które wykonują polecenia Putina, tylko zwyrodnialcy najgorszego sortu.

N.P.: To naród, który nigdy nie odmyje się z tej krwi, którą ma na rękach. Niech pan posłucha rozmów żołnierzy ze swoimi matkami lub żonami i dziećmi: „Synku, a co teraz robicie?". „Idziemy gwałcić Ukrainki". „A to dobrej zabawy".

Rosjanie mają jakąś wyjątkową pogardę do innych narodów słowiańskich. Putin zakwestionował Ukrainę jako suwerenny byt, podobnie jak Mołotow po pierwszej wojnie światowej nazwał Polskę państwem sezonowym.

N.P.: Putin wygłosił dziwną teorię, że Ukraina nie jest suwerennym bytem, i po raz kolejny sfałszował historię. Rosjanie na przestrzeni lat starali się ukraść Ukrainie historię, tożsamość i kulturę. Wielu historyków nie ma wątpliwości, że Ruś Kijowska to początek Ukrainy, a nie Rosji.

O.P.: Caryca Katarzyna musiała wynająć 12 niemieckich historyków, by przepisywali całą historię Rusi Kijowskiej w sposób korzystny dla Rosji. O czymś to świadczy. Myślę, że ten kraj zdaje sobie sprawę z rzeczywistej roli Ukrainy, jej całego kulturowego i historycznego zaplecza. W jaki sposób mają to sobie przywłaszczyć? Jedyna możliwość to zniszczyć ten naród.

Jest w tym jakiś tragiczny paradoks, że dopiero wojna w Ukrainie pokazała innym, jak mało wiedzą o kulturze i historii tego narodu.

O.P.: W największej gazecie szwedzkiej ukazał się niedawno wielki wywiad z Natalią, który zaczęła od pytania, czy jesteście państwo w stanie wymienić choć jednego wielkiego artystę ukraińskiego: muzyka, poetę czy pisarza, kogokolwiek. I usłyszała długie milczenie.

N.P.: Ukraina była mocno nagłaśniana w kontekście Czarnobyla, pomarańczowej rewolucji na Majdanie. Ale przecież mimo tego, że ten kraj nie miał państwowości, miał swój język, swoją kulturę, swoją muzykę, literaturę. Ma bogaty folklor. I fakt, że tak naprawdę niewiele o tym wiemy, jest bardzo smutny. Teraz, paradoksalnie przy okazji tragicznej wojny, mamy dużo więcej możliwości mówienia o Ukrainie, prezentowania jej kultury, jej muzyki i pokazywania, że jest to część kultury europejskiej, a nie jakiś sztuczny twór, co próbuje wmówić Putin i kremlowska propaganda.

O.P.: Rosja przez stulecia dużo pieniędzy wkładała w propagandę swej wielkości kulturalnej, szczególnie w krajach zachodnich, od których teraz tak wiele zależy. Tak było w czasach carskich, sowieckich i epoce Putina.

N.P.: Istniał też inny aspekt. Większość twórców ukraińskich, ale nie tylko ukraińskich, żeby jakkolwiek zaistnieć w przestrzeni kulturalnej, tak naprawdę miała jedyne wyjście.

Czytaj więcej

Plus Minus

Irena Lasota: Ukraina jest pełna mogił ONZ i OBWE

Na terenie całej Ukrainy znajdują się mogiły ONZ i OBWE. Są to mogiły dzieci, staruszek, młodych zdrowych ludzi, mogiły, na których zamiast – nieznanego – nazwiska powieszono tabliczkę rejestracyjną samochodu, w którym znaleziono spopielone zwłoki, mogiły zbiorowe. Jeszcze długo te mogiły będą się mnożyć, a mordercą jest Rosja Putina zasiadająca w Radzie Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych i będąca wciąż pełnoprawnym członkiem Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Politycy, dyplomaci i inni, którzy powinni wiedzieć lepiej, udają, że te organizacje robią więcej dobrego niż złego.