Marcin Mrowicki: Zapomniani asesorzy

Sześć lat czekali na zakomunikowanie przez opieszały Trybunał ich sprawy (Sobczyńska i inni p. Polsce, skarga nr 62765/14). Asesorzy, pozytywnie zaopiniowani przez Krajową Radę Sądownictwa na przełomie 2005 i 2006 r. oczekiwali na prezydencką nominację. Nie doczekali się. Dopiero w styczniu 2008 r. w Dzienniku Ustaw ukazało się postanowienie prezydenta RP w sprawie odmowy powołania na stanowiska. Nie zawierało uzasadnienia. Skarżący bezskutecznie próbowali je podważyć. Odbijali się od kolejnych murów organów niechętnych rozpoznać merytorycznie ich argumenty. Sądy administracyjne uznały się za niewłaściwe.

W międzyczasie Pierwszy Prezes SN zapytał Trybunał Konstytucyjny o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego, jaki zaistniał między prezydentem i Krajową Radą Sądownictwa w zakresie dotyczącym kompetencji do opiniowania kandydatów na stanowisko sędziego. TK umorzył postępowanie ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku (Kpt 1/08) – nie stwierdził sporu kompetencyjnego.

Czytaj też: Asesorzy w sądach - kim są, co robią

Skrócona kadencja KRS

Również nieskuteczna okazała się skarga konstytucyjna o zbadanie zgodności art. 55 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych rozumianego w ten sposób, że dopuszcza możliwość niepowołania sędziego przez Prezydenta, pomimo wniosku KRS, w szczególności na podstawie bliżej nieokreślonych kryteriów oraz bez podania żadnego uzasadnienia z Konstytucją.

TK nie pomógł skarżącym umarzając postępowanie z uwagi na niedopuszczalność skargi, zasłaniając się niespełnieniem wymogu wyczerpania drogi prawnej – postanowienie prezydenta nie zostało uznane za ostateczne, a stwierdzenia sądów administracyjnych o braku kognicji bez odniesienia się NSA za przedwczesne. Skarżący zwrócili się do Trybunału w Strasburgu, który zapytał rząd czy art. 6 Konwencji znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie, a jeśli tak, to czy skarżący mogli skorzystać z prawa do sądu? Czy skarżący mogli skorzystać ze skutecznego środka odwoławczego, o jakim mowa w art. 13 Konwencji?

Badanie praworządności w Strasburgu zyskało nowy wątek. Polskiemu rządowi zakomunikowana została również sprawa sędziego Waldemara Żurka (skarga nr 39650/18) dotycząca skrócenia kadencji członków K RS. Trybunał jest szczególnie zainteresowany tym, czy zdaniem rządu art. 6 Konwencji znajdzie zastosowanie w sprawie, a jeśli tak, to czy sędzia Żurek miał dostęp do sądu celem dochodzenia swoich praw? Trybunał interesuje ewentualne naruszenie art. 10 Konwencji z uwagi na usunięcie skarżącego ze stanowiska rzecznika prasowego Sądu Okręgowego w Krakowie oraz działania CBA, organów podatkowych i prokuratury w stosunku do skarżącego i członków jego rodziny.

Po rumuńsku i węgiersku

Skoro mowa o skracaniu kadencji, Trybunał stwierdził naruszenie art. 6 i 10 Konwencji w przypadku Rumunii (Kövesi p. Rumunii, skarga nr 3594/19) w sprawie zwolnienia szefa narodowej dyrekcji antykorupcyjnej przed końcem drugiej kadencji po tym, jak wyraziła krytykę zmian ustawowych w zakresie korupcji. Zarzucała, że nie mogła odwołać się od tej decyzji do sądu.

Zgodził się z tym Trybunał podkreślając, że jej prawo do wolności wyrażania opinii zostało naruszone z uwagi na to, że została zwolniona za wyrażenie krytyki w ramach wykonywania swoich obowiązków w sprawie o znacznym interesie publicznym. Jednym z jej obowiązków, jako szefa biura antykorupcyjnego, było opiniowanie zmian legislacyjnych, które mogły mieć wpływ na sądownictwo i jego niezależność, a także na walkę z korupcją. Tymczasem jej przedwczesne zwolnienie nie przyczyniło się do utrzymania sądowej niezależności i musiało mieć efekt mrożący na nią i innych prokuratorów i sędziów biorących udział w publicznej debacie o zmianach legislacyjnych.

W innej sprawie Trybunał stwierdził, że zawieszenie akredytacji parlamentarnej dla dziennikarzy naruszyło ich prawo do wolności wyrażania opinii (Mándli i Inni p. Węgrom, skarga nr 63164/16). Trybunał zauważył, że skarżący, dziennikarze pracujący w różnych środkach masowego przekazu, raportowali na tematy dotyczące interesu publicznego – domniemanych nielegalnych płatności związanych z bankiem narodowym. Ich akredytacja do pracy w parlamencie została zawieszona po tym, jak próbowali przeprowadzić wywiad z deputowanymi poza wyznaczonymi do tego miejscami. Trybunał uznał, że skarżący nie mieli żadnego mechanizmu odwoławczego przeciwko zawieszeniu ich akredytacji.

Ważny wyrok zapadł przeciwko Chorwacji. Trybunał podkreślił w nim wagę ochrony życia prywatnego ofiary zgwałcenia w postępowaniu karnym (Mraović p. Chorwacji, skarga nr 30373/13).

Chorwackie sądy wyłączyły jawność rozprawy w postępowaniu o zgwałcenie, co zdaniem Trybunału nie doprowadziło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji. Trybunał uznał, że uzasadnienie sądów krajowych wyłączające jawność rozprawy w celu ochrony życia prywatnego pokrzywdzonej było rozsądne. Podkreślił, że obowiązkiem państwa jest ochrona ofiary przed wtórną wiktymizacją, biorąc pod uwagę delikatny charakter przesłuchania w sądzie, które nieuchronnie prowadzi do ujawnienia informacji o najbardziej intymnych aspektach życia.