Tomasz Kubin: Ukraina w Unii Europejskiej? Jak przygotować na to Polskę i jak na tej akcesji zyskać

Rada Europejska w dniach 14–15 grudnia podjęła decyzję o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Ukrainą. Wejście tego państwa do UE jest dziś bardzo odległe – aby było realne, to przede wszystkim Ukraina musi obronić swoją państwowość i niezależność polityki zagranicznej oraz kontrolować swoje granice (ta z Rosją to ponad 1,5 tys. km). Musiałaby także spełnić wiele szczegółowych warunków akcesji. Oprócz tego, wola rozszerzenia musiałaby być po stronie UE i każdego z 27 państw, co dziś wydaje się bardzo wątpliwe. Zatem decyzję RE należy postrzegać jako element wsparcia politycznego UE dla broniącej się Ukrainy. Wsparcia, które w wymiarze politycznym jest relatywnie ,,tanie” i nie oznacza jeszcze żadnego konkretnego zobowiązania.

Czy wejście Ukrainy do Unii Europejskiej jest zgodne z interesami Polski

Przyjmując jednak założenie, że byłoby to możliwe, warto postawić pytanie, czy wejście Ukrainy do UE jest zgodne z interesami Polski. Mając w pamięci duże protesty rolników czy transportowców (o politycznych środowiskach antyukraińskich nie wspominając), odpowiedź nie dla wszystkich musi być oczywista. Należy jednak rozróżnić interes Polski jako państwa, funkcjonującego w określonych realiach geopolitycznych, oraz interesy różnych grup społecznych czy zawodowych. W tym pierwszym wymiarze – suwerenna, bezpieczna i stabilna Ukraina, będąca w stanie sprostać wymogom członkostwa w UE i zintegrowana z Zachodem, leży w żywotnym interesie Polski. Stanowiłaby swoisty bufor oddzielający Polskę od Rosji, która, niestety, nie zrezygnowała z użycia siły, aby osiągać cele w polityce zagranicznej.

Czytaj więcej

Polityka

Rada Europejska zdecydowała o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z Ukrainą i Mołdawią

Mimo sprzeciwu Węgier Rada Europejska podjęła decyzję o rozpoczęciu negocjacji akcesyjnych z władzami Ukrainy i Mołdawii. Viktor Orbán opuścił salę obrad, aby umożliwić jednomyślną decyzję.

Ale dla przynajmniej kilku grup interesu w Polsce Ukraina w Unii Europejskiej (albo nawet tylko korzystająca z niektórych swobód wspólnego rynku) to bardzo poważne wyzwanie. Dla rolników: Ukraina ma mniej więcej dwukrotnie większą powierzchnię upraw rolnych niż Polska, niezwykle żyzne ziemie, niższe koszty produkcji (cena pracy, nawozów itp.), a gospodarstwa rolne w Ukrainie są przeciętnie znacznie większe niż w Polsce, co sprzyja wysokiej wydajności produkcji rolnej. W pewnym uproszczeniu i pomijając produkcję wyspecjalizowaną, Ukraina sama jest w stanie wyżywić całą UE. Dodatkowo bardzo duża część rolnictwa w Ukrainie jest w rękach oligarchów oraz kapitału zagranicznego, którzy stanowią istotną politycznie grupę interesu.

Trwające już kilka tygodni protesty polskich transportowców to także konsekwencja pewnych przewag konkurencyjnych firm ukraińskich, które mają niższe koszty (m.in. pracy czy paliwa) i nie muszą spełniać takich wymogów, jak firmy z państw UE.

Na tle Unii Europejskiej Ukraina to państwo relatywnie biedne: przed 2022 r. ukraiński PKB na głowę z uwzględnieniem różnic w sile nabywczej stanowił ok. 30 proc. średniej UE. Zatem nawet bez rosnących każdego dnia strat wojennych Ukraina w UE stałaby się największym biorcą unijnych funduszy w ramach polityki spójności. Bez zmiany zasad tej polityki byłoby to w olbrzymim stopniu kosztem Polski. Skutki odczułyby polskie samorządy czy przedsiębiorstwa, a pośrednio – wszyscy Polacy. Przesunięcie transferów dotyczyłoby także wspólnej polityki rolnej i polskich rolników.

Tylko na tych przykładach widać, że wejście Ukrainy do UE w wymiarze gospodarczym byłoby dla Polski mniej więcej tym, czym dla Unii było rozszerzenie w latach 2004–2007, w tym m.in. o Polskę. I tak jak w przynajmniej kilku ,,starych” państwach UE tamto rozszerzenie, delikatnie pisząc, nie wzbudzało entuzjazmu, tak należy liczyć się z tym, że i w Polsce (i nie tylko) może być podobnie z ewentualną akcesją Ukrainy.

Co możemy zrobić, by jak najwięcej zyskać na Ukrainie w Unii Europejskiej

Jednak bezpieczeństwo i jak najstabilniejsza sytuacja polityczna w bezpośrednim sąsiedztwie Polski musi być traktowana jako zdecydowanie ważniejsze niż partykularne interesy danej grupy społecznej czy zawodowej. Ale i te ostatnie nie powinny być ignorowane; należy pamiętać, że świadoma swoich potrzeb, dobrze zorganizowana grupa interesu może wywierać faktycznie znacznie większy wpływ polityczny, niż wynikałoby to z jej liczebności czy też znaczenia dla gospodarki państwa. Poza tym, zawsze znajdą się partie i politycy, którzy zechcą stać się obrońcami polskich… – i tutaj można wstawić nazwę danej grupy interesu.

Zatem, stawiając po raz kolejny klasyczne pytanie: co robić? Po pierwsze, odpowiednio wcześniej identyfikować potencjalne konflikty interesów polskich branż z ich odpowiednikami ze strony ukraińskiej. I to bez czekania na dalsze postępy w integracji Ukrainy z Unią Europejską, bo te sprzeczności już się pojawiają, co jest następstwem dotychczasowej współpracy i wsparcia Unii dla Ukrainy. Po drugie, nie czekać na ,,wybuch” danego konfliktu interesów, ale próbować go ,,rozbroić” – rozwiązać albo przynajmniej załagodzić – odpowiednio wcześniej. Tak, aby partykularne interesy jakiejś branży nie miały zbyt dużego wpływu na decyzje o znaczeniu dla całego państwa.

Czytaj więcej

Publicystyka

Roman Kuźniar: Plan dla Ukrainy

Konieczny jest powrót prymatu polityki nad wojną. Kontynuowanie walk może zagrozić niepodległości Ukrainy – pisze były doradca ds. międzynarodowych prezydenta RP.