Marek Kutarba: Ile naprawdę będą Polskę kosztowały śmigłowce szturmowe AH-64E Apache Guardian

Ile Polska kupi w USA śmigłowców szturmowych AH-64E Apache Guardian? Liczba maszyn będzie „adekwatna do potrzeb naszych Sił Zbrojnych i do zagrożeń, przed którymi stoimy” – powiedział gen. bryg. Artur Kuptel, szef Agencji Uzbrojenia, odnosząc się do dyskusji wokół mającego wkrótce nastąpić zakupu. I dodał, że oficjalne informacje będą upublicznione w dniu podpisania umowy. Tym samym uciekł od potwierdzenia przyjętej już za pewnik liczby 96 kupowanych AH-64E.

Bo w debacie publicznej panuje powszechne przekonanie, że Polska – uzyskawszy offset na poziomie raptem 2,5 proc. wartości potencjalnego zamówienia – zobowiązała się do zamówienia od razu wszystkich 96 śmigłowców AH-64E objętych zgodą Departamentu Stanu USA z 2023 roku. Osobiście nadal nie jestem o tym przekonany. W żadnym oficjalnym stanowisku MON tego nie potwierdził. Dlatego nadal spodziewam się, mimo wszystko, zamówienia mniejszej liczby AH-64E, ale nie zdziwi mnie też wpisanie w kontrakt – z przyczyn ściśle politycznych – opcji na dodatkowe maszyny, tak aby ostateczna liczba, tych zamówionych i tych zapisanych w opcji, dała propagandowe 96 sztuk. Nie to jest jednak w tym miejscu najważniejsze.

Kluczowe koszty eksploatacji śmigłowców AH-64E Apache Guardian

Abstrahując od dywagacji na temat celowości zakupu tak dużej liczby śmigłowców szturmowych, które wyznaczyły główną oś dyskusji w mediach, i tego, ile ich ostatecznie zamówimy, warto zwrócić uwagę na dwie kwestie, które są moim zdaniem albo niedostatecznie wyjaśnione, albo też mylnie interpretowane.

Czytaj więcej

Opinie Ekonomiczne

Maciej Miłosz: Wojsko kupuje śmigłowce AH-64E Apache. Klaszczę, ale się nie cieszę

AH-64E Apache to naprawdę doskonałe statki powietrzne, które mają olbrzymie zdolności bojowe. Problem w tym, że nie potrzebujemy ich aż 96. Gigantomania rządu PiS i brak odwagi rządu Donalda Tuska, będzie nas słono kosztować.

Pierwsza to kwestia związana z podpisaniem umów offsetowych (to sprawa warta osobnego omówienia). Druga to rzeczywisty koszt pozyskania AH-64E przez Polskę. Koszt, który obejmuje nie tylko wydatki na ich zakup, ale także koszty eksploatacji na przestrzeni nawet 40 lat. A wbrew temu, co mogłoby się wydawać, nie jest to okres zatrważająco długi. Zauważmy, że użytkowane obecnie MI-24 są w Wojsku Polskim od lat 70. poprzedniego wieku, a najmłodsze z nich trafiły do służby w latach 90.

Zacznijmy od tego, że funkcjonująca w przekazach medialnych kwota 12 mld dol. to maksymalna cena ewentualnego kontraktu. Cena liczona razem z bogatym pakietem logistycznym (obejmującym także koszty szkolenia), wyposażeniem dodatkowym (m.in. specjalnymi radarami) i niezbędną amunicją. Nawet w tym maksymalnym wariancie kwota ta przy podpisaniu umowy na wszystkie 96 AH-64E i bogaty pakiet „dodatków” byłaby zapewne niższa i oscylowała w granicach nieco ponad 10 mld dol.

Ile może kosztować jeden śmigłowiec szturmowy

W tej kwocie, cena zakupu 96 śmigłowców nie przekroczyłaby zapewne 4 mld dol. Skąd to wiem?

USA podpisały niedawno (w marcu 2023 roku) umowę na przebudowę 115 śmigłowców z wersji D do wersji E za 1,9 mld dol., czyli średnio 16,5 mln dol. za sztukę. Śmigłowce budowane od podstaw są oczywiście droższe. Z dostępnych danych, które nie są jednak oficjalnymi danymi producenta, wynika, że koszt pojedynczego AH-64E wynosił w okolicach 2016 roku od 24,8 do 35,5 mln dol., w zależności od tego, czy maszyna pochodziła z przebudowy, czy produkowana była od podstaw.

Cena pojedynczej maszyny zależy oczywiście także od jej konfiguracji. Im bogatsze i bardziej zaawansowane wyposażenie, tym każdy egzemplarz jest droższy. I tak np. w kontrakcie z Australią koszt pojedynczej maszyny oszacowano początkowo na 34,7 mln dol. (ostateczna cena nie została podana). Nawet zakładając, że w przypadku Polski koszt ten wzrośnie do 40 mln, to po przemnożeniu przez 96 maszyn otrzymujemy wartość 96 AH-64E na poziomie 3,84 mld dol. Na dziś to odpowiednik około 15,4 mld zł. Przy całkowitej wartości (znowu podkreślmy to: przy zakupie maksymalnego możliwego pakietu dodatkowego) całej umowy na poziomie mniej więcej 40–45 mld zł.

Jakie są koszty eksploatacji śmigłowców AH-64E Apache Guardian

Uświadomienie sobie tych liczb jest ważne dla kluczowej dyskusji toczącej się na przestrzeni ostatnich tygodni. Dyskusji dotyczącej całkowitego kosztu związanego nie tylko z zakupem, ale także późniejszą, wieloletnią eksploatacją tak dużej floty AH-64E. Floty, która byłaby drugą co do wielkości zaraz po stanach Zjednoczonych, które użytkują około 800 takich maszyn w różnych wersjach.

Moim zdaniem podawane w tej dyskusji liczby są mocno przesadzone. Co oczywiście nie zmienia faktu, że – jak pokazuje to przykład innych państw użytkowników AH-64 – są to wydatki na tyle duże, że nawet najbogatsze kraje nie utrzymują flot AH-64 przekraczających 48-60 sztuk.

Zacznijmy od tego, że pojawiające się w toczonych obecnie dyskusjach twierdzenie, że koszt zakupu sprzętu wojskowego to raptem 30 proc. kosztów w całym okresie użytkowania, to powszechnie uznawana zasada (tzw. zasada 30/70). 70 proc. całkowitego kosztu cyklu życia przypisane jest do ponoszonych już po zakupie wydatków eksploatacyjnych, kosztów utrzymania, konserwacji i niezbędnych modernizacji.

Czytaj więcej

Opinie Ekonomiczne

Marek Kutarba: Czy Polska na pewno kupiła w USA 96 śmigłowców AH-64E Apache Guardian?

Mimo amerykańskiej zgody na zakup 96 śmigłowców Apache oraz wynoszącej 2 mld dol. pożyczki na finansowanie polskich zakupów w amerykańskich firmach zbrojeniowych, jest mało prawdopodobne, by Polska rzeczywiście kupiła od Amerykanów blisko 100 nowych śmigłowców szturmowych.

Zastanówmy się jednak, od czego tak rozumiane koszty „eksploatacji” powinny być liczone? Od wartości całego zamówienia razem z „dodatkami”, czy tylko od wartości samych maszyn?

Większość komentatorów liczy je oczywiście od wartości kontraktu. Stąd szacowane koszty sięgają nawet 90–100 i więcej mld zł. Nie jest to jednak podejście poprawne. Wydatki te powinno się bowiem liczyć od wartości sprzętu, a nie części zamiennych, wyposażenia dodatkowego i amunicji.

A zatem 30 proc. wydatków, które trzeba będzie ponieść w związku z potencjalnym zakupem 96 AH-64E, to nie 12 mld, a raczej 4 mld dol., czyli obecnie maksymalnie 16 mld zł. Całkowity „koszt życia” tych maszyn wyniesie zaś nie 90–100, ale ok. 40 mld zł (wyliczenie tych kosztów w oparciu o wartość kupowanych maszyn daje wynik na poziomie ok. 9,4 mld dol.). To nadal sporo, ale nie aż tak dużo, jak przekonuje nas o tym spore grono publicystów i cywilnych ekspertów wojskowych.