Czakon, Mazurek: Sztuczna inteligencja w nauce i edukacji

Zaledwie kilka miesięcy temu pojawiło się w otwartym dostępie narzędzie sztucznej inteligencji ChatGPT, które – poza wieloma zastosowaniami programistycznymi, matematycznymi czy biznesowymi – z ogromną siłą oddziałuje na szeroko rozumiany sektor nauki i edukacji. ChatGPT automatycznie pisze poprawne eseje i prace na dowolny temat praktycznie w każdym języku i wykonuje te zadania błyskawicznie.

Narzędzie to – pomimo swojej niedoskonałości – jest wyrazem szerszego trendu związanego z upowszechnieniem dostępu do technologii sztucznej inteligencji (SI). ChatGPT jest jedną z wielu dostępnych dla każdego aplikacji wykorzystującej ową technologię.

Dostrzegamy pilną potrzebę refleksji na temat wpływu sztucznej inteligencji na naukę, komunikację naukową i procesy dydaktyczne, w których dotychczasowe standardy znajdują się pod silną presją etyczną, prawną i pragmatyczną, stwarzaną przez nowe aplikacje i rozwiązania technologiczne. Wprowadzenie ChatGPT wiele zmieniło w szkołach różnych szczebli, jak też w uczelniach w Polsce i na świecie. Dlatego brak zainteresowania sztuczną inteligencją lub negowanie wpływu obserwowanych zjawisk na świat naukowo-dydaktyczny może zaszkodzić zarówno instytucjom, jak i całej społeczności odpowiedzialnej za edukację.

Uważamy, że wykorzystywanie przez środowisko naukowo-dydaktyczne narzędzi sztucznej inteligencji jest oczywiste i konieczne. Jednak stosowanie ich powinno odbywać się w sposób odpowiedzialny, przejrzysty i na podstawie szeregu ustalonych i powszechnie stosowanych zasad.

Proponujemy następujący katalog reguł, które porządkowałyby ten obszar aktywności ludzkiej w ramach akademii:

1.Zastosowanie ChatGPT i innych narzędzi tego typu może mieć pozytywny wymiar, o ile będzie nakierowane na projakościową zmianę w zakresie tworzonej wiedzy oraz będzie oparte na fundamentach uczciwości i transparentności.

2.Technologia SI odpowiada na potrzeby użytkowników – nie zastępuje ludzkiej inteligencji, ale może zapewnić nowe otwarcie dla procesów myślowych, wspierać proces twórczy, rozwijać kreatywność.

3. Użytkownicy systemów SI muszą znać ich ograniczenia, wiedzieć o możliwości popełniania błędów, generowania obraźliwych, nieodpowiednich materiałów i ponosić konsekwencje rozpowszechniania nieprawdziwych treści, podpowiedzianych przez SI.

4. Wspieranie się sztuczną inteligencją w pracy intelektualnej wymaga pozyskiwania różnorodnych danych i korzystania z referencyjnych źródeł wiedzy.

5. Korzystanie z ChatGPT i podobnych narzędzi powinno być nakierowane na zadania kreatywne oraz rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia. Wszędzie, gdzie to możliwe, należy dokonać zmiany form zaliczania przedmiotu poprzez położenie nacisku na projekty indywidualne i grupowe oraz zaliczenia w formie egzaminów ustnych.

6. Korzystanie z technologii ma wspierać samodzielną pracę przez dostarczanie przykładów, pomysłów, źródeł i sprawdzonych zasobów wiedzy. Każdy odbiorca treści dokonuje wyboru inspiracji dostarczonych przez system SI i na tej podstawie sam tworzy własne oryginalne dzieła.