W swojej opinii Rzecznik Praw Obywatelskich skupił się na dwóch istotnych zagadnieniach prawnych: możliwości stosowania testu indywidualnej niezawisłości do sędziów Sądu Najwyższego oraz roli skargi nadzwyczajnej w polskim systemie prawnym.
RPO podkreślił, że jak dotychczas ok. 2500 sędziów zostało powołanych na podstawie uchwały Krajowej Rady Sądownictwa podjętej po 6 marca 2018 r. – czyli po dacie ukonstytuowania się tego organu w nowym składzie, w którym 23 z 25 członków stanowią przedstawiciele władzy ustawodawczej i wykonawczej. Obecny sposób kształtowania składu KRS nie daje wystarczających gwarancji niezależności tego organu od władzy ustawodawczej i wykonawczej.
Jednak RPO wskazał, że sam fakt powołania sędziego po zmianie zasad kształtowania składu KRS nie musi powodować, iż wyrok wydany z udziałem takiego sędziego w każdym przypadku – bez uwzględnienia innych okoliczności odnoszących się zarówno do samej sprawy, jak też konkretnego sędziego – przesądza o naruszeniu prawa do niezależnego sądu ustanowionego ustawą w rozumieniu art. 6 EKPC. Odnosi się to również do orzeczeń Sądu Najwyższego.
Jak czytamy, RPO dostrzega potrzebę uwzględnienia przez ETPC podejścia wypracowanego w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, wskazującego na potrzebę indywidualnej oceny niezawisłości sędziego powołanego od 2018 r.
Odnosząc się do drugiego zagadnienia, Rzecznik Praw Obywatelskich przestrzegł przed postrzeganiem instytucji skargi nadzwyczajnej przez pryzmat jednej konkretnej sprawy, jaka zawisła przed Trybunałem. Skarga nadzwyczajna stanowi bowiem narzędzie, które pozwoliło Rzecznikowi udzielić pomocy wielu obywatelom poszkodowanym przez niezgodne z prawem orzeczenia sądowe, których nie dałoby się zaskarżyć w drodze innych środków.
