Resort Ziobry: nagrywania przesłuchań nie będzie

Możliwość nagrywania jest przewidziana w art. 147 § 1 Kodeksu postępowania karnego, a przypadki bezwzględnie obligatoryjnego nagrywania wskazuje art. 147 § 2 i 2a k.p.k. Kodeks wskazuje także przypadek względnej obligatoryjności sporządzenia nagrania z art. 147 § 2b k.p.k.

RPO: prawa procesowe wzmocnione obrazem i dźwiękiem

Od 2017 r. Rzecznik Praw Obywatelskich zwracał się kilkakrotnie do ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry o rozważenie poszerzenia obowiązku nagrywania toku czynności protokołowanych w postępowaniu karnym (w tym rozpraw i posiedzeń). Wskazywał m.in., że wprowadzenie obligatoryjności nagrywania umożliwiałoby odtworzenie pełnych wypowiedzi świadków i innych dowodów na dalszym etapie postępowania karnego, gdyby zaistniała taka potrzeba. Pozwoliłoby to na ograniczenie ryzyka naruszania praw procesowych osób przesłuchiwanych (zwłaszcza występujących bez obrońcy), w tym poprzez znaczne ograniczenie możliwości wywierania na nie niedozwolonego wpływu. Wyższy byłby też poziom ochrony policjantów czy prokuratorów przed pomówieniami o nadużycie uprawnień lub niedochowanie obowiązków.

Z kolei nagrywanie rozpraw apelacyjnych i kasacyjnych (kiedy co do zasady nie prowadzi się postępowania dowodowego) pozwoliłoby na wierne odtworzenie treści wypowiedzi, stanowisk i wniosków stron. Choć art. 147 § 2b k.p.k. przewiduje, że zasadą jest nagrywanie rozprawy, szeroko zakreślony wyjątek od tej zasady („chyba że jest to niemożliwe ze względów technicznych") powoduje, że często nagrywanie nie jest prowadzone. W Sądzie Najwyższym brak nagrywania rozpraw przyjął wręcz formę zasady - w 2018 r. żadna rozprawa kasacyjna nie była rejestrowana.

RPO Marcin Wiącek zaznaczył w swoim wystąpieniu, że nie jest jego intencją zastąpienie w postępowaniu karnym protokołu „tradycyjnego" protokołem elektronicznym na wzór postępowania cywilnego, czy też wykroczeniowego.

- Nagranie dźwięku stanowiłoby jedynie załącznik do protokołu pozwalający na rozwianie ewentualnych wątpliwości co do jego zgodności z faktycznym tokiem czynności procesowej - wyjaśnia RPO.

MS: postępowania trwałyby za długo

Niedawno RPO doczekał się odpowiedzi z MS. Udzielił jej Marcin Warchoł, sekretarz stanu w resorcie. Jak wyjaśnił, okolicznością warunkującą dopełnienie obowiązku utrwalenia przebiegu rozprawy w sądzie są wyłącznie względy techniczne - jeżeli dany sąd nie ma odpowiedniego sprzętu, nie zrobi tego.

Dalej wiceminister zauważa, że "obowiązujące rozwiązania prawne nie ograniczają gwarancji procesowych osoby biorącej udział w czynności protokołowanej". Może ona weryfikować treść protokołu i żądać zamieszczenia w protokole z pełną dokładnością wszystkiego, co dotyczy jej praw lub interesów. Osoba ta ma również prawo żądać odczytania fragmentów swoich wypowiedzi wciągniętych do protokołu. Przed podpisaniem protokołu przez osoby biorące udział w czynności należy go odczytać i uczynić o tym wzmiankę w jego treści. Osoba biorąca udział w czynności może także zgłosić zarzuty co do jego treści. Zdaniem wiceministra, "gwarancje dla osób biorących udział w protokołowanych czynnościach procesowych, w zakresie kontrolowania jego treści, pozostają na stosunkowo wysokim poziomie" i "nie zachodzi potrzeba, aby każda czynność procesowa, bez względu na jej znaczenie dla prowadzonego postępowania karnego, musiała być rejestrowana za pośrednictwem obrazu lub dźwięku."

Czytaj więcej

Prawo karne

Śmierć Igora Stachowiaka: brakuje przestępstwa tortur w polskim kodeksie karnym

15 maja mijają 3 lata od śmierci Igora Stachowiaka. Trzydzieści sześć miesięcy szansy, by resorty Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Sprawiedliwości, wyciągnęły z tej tragedii wnioski na przyszłość, tworząc spójny i funkcjonalny system skutecznej ochrony obywateli przed torturami.

Marcin Warchoł podkreśla, że mimo to prokuratorzy niejednokrotnie korzystają z tego uprawnienia w najpoważniejszych postępowaniach i utrwalają przebieg czynności protokołowanych za pomocą urządzeń rejestrujących obraz i/lub dźwięk.

- Postulaty dotyczące objęcia obowiązkiem wszystkich czynności protokołowanych w postępowaniu przygotowawczym nie uwzględniają nie tylko specyfiki (w tym dynamiki tego etapu postępowania karnego i części spośród realizowanych w jego toku czynności) ale także ogromnej liczby tych czynności przeprowadzanych każdego dnia tak przez prokuratorów, jak i przez Policję oraz inne uprawnione do ich wykonywania organy - napisał w odpowiedzi dla RPO przedstawiciel MS.

Jego zdaniem, nagrywanie wszystkich czynności wcale nie chroniłoby policjantów czy prokuratorów przed pomówieniami o nadużycie uprawnień, gdyż przesłuchiwani próbowaliby kwestionować autentyczność i kompletność nagrań tak, jak obecnie kwestionują prawdziwość podpisanych protokołów.