Jak zauważa Rzecznik Praw Obywatelskich, oskarżonemu w postępowaniu przyspieszonym zostało przyznane prawo do wyboru obrońcy jedynie spośród adwokatów pełniących dyżur co trudno uznać za dokonanie swobodnego wyboru. - Przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie może budzić poważne wątpliwości co do jego konstytucyjności. Ze względu na to, że stosunek obrończy jest stosunkiem szczególnego zaufania pomiędzy oskarżonym a jego obrońcą, w sytuacji gdy oskarżony oświadczy, iż nie ma zaufania do żadnego z adwokatów lub radców prawnych z okazanej mu listy obrońców pełniących dyżur, sąd ma do wyboru jedną z dwóch wspomnianych już możliwości, tj. albo wyznaczyć oskarżonemu termin na ustanowienie obrońcy z wyboru, który jednak z uwagi na szybkość procedowania w trybie przyspieszonym nie może być zbyt odległy i nie zawsze może okazać się wystarczający do ustanowienia pożądanego przez oskarżonego obrońcę z wyboru albo stwierdzić, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w trybie przyspieszonym, i rozpoznać ją w trybie zwyczajnym, ewentualnie przekazać sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego na zasadach ogólnych - wyjaśnia RPO.
W sytuacji, gdy podejrzany nie ma obrońcy, organ prowadzący postępowanie przygotowawcze, pouczając oskarżonego o uprawnieniu do korzystania z pomocy obrońcy, udostępnia mu listę adwokatów i radców prawnych pełniących dyżur. Przy braku pouczenia o możliwości wyboru obrońcy spoza listy sugerować to może podejrzanemu, że wybór obrońcy ograniczony jest jedynie do adwokatów lub radców prawnych wskazanych w udostępnionej mu liście. - Dalekie jest to od zagwarantowanego przez Konstytucję standardu związanego z prawem oskarżonego do swobodnego wyboru obrońcy - podkreśla prof. Marcin Wiącek.
Jego zdaniem, sąd nie powinien oddalić wniosku oskarżonego zmierzającego do wyznaczenia innego adwokata lub radcy prawnego obecnego na miejscu, czy też mogącego przybyć do sądu w krótkim czasie. Uwzględnienie takiego wniosku nie godzi bowiem w szybkość postępowania. Jeżeli skorzystanie z pomocy innego adwokata byłoby na tym samym posiedzeniu niemożliwe, to wszelkie oświadczenia oskarżonego zmierzające do udzielenia pełnomocnictwa innemu adwokatowi muszą być przez sąd wnikliwie rozważone.
Wątpliwości RPO budzi brak pouczenia o możliwości wyboru obrońcy spoza listy, co może sugerować podejrzanemu, że wybór obrońcy ograniczony jest jedynie do adwokatów lub radców prawnych wskazanych w udostępnionej mu liście. Rzecznik rekomenduje zmianę rozporządzenia poprzez wskazanie możliwości pouczenia podejrzanego o możliwości ustanowienia obrońcy z wyboru także spoza przedstawionej listy - czytamy w wystąpieniu generalnym do ministra Zbigniewa Ziobry.
