SN o wycenie schedy: darowiznę szacujemy według dnia darowania

To sedno najnowszego wyroku Sądu Najwyższego wyjaśniającego jedną z trudniejszych kwestii spadkowych.

Zgodnie z art. 1039 § 1 kodeksu cywilnego, w dziedziczeniu ustawowym i dzieleniu spadku między zstępnymi (dzieci, wnuki) albo między zstępnymi i małżonkiem, są oni wzajemnie zobowiązani do zaliczenia do schedy spadkowej otrzymanych od spadkodawcy darowizn, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem od zaliczenia.

Darowizna przy spadku. Darowali ziemię rolną, potem odrolnili

Jak jednak wyceniać te darowizny po latach? Trudność takich rozliczeń obrazuje sprawa, w której sąd rejonowy dokonał działu spadku po małżonkach zmarłych prawie pół wieku temu z odstępem ok. 15 lat, którzy mieli grunty po gospodarstwie rolnym. Jeszcze za życia jedną działkę (budowlaną) darowali córce, a drugiej córce przekazali pieniądze, za które w części sfinansowała dla siebie inną działkę. Synowi zostawili prawie hektar ziemi rolnej, na której potem został wraz z żoną uwłaszczony, a później odziedziczyło ją dwoje ich dzieci, uczestników tej sprawy.

Nie było sporu o skład spadku, ale o wartość tego majątku oraz owych darowizn zaliczanych do schedy. Wartość darowizn sąd rejonowy obliczył według stanu z chwili ich dokonania, ale na podstawie cen z momentu działu spadku.

Czytaj więcej

Podatki

Prezent za życia może uchronić spadkobierców przed PIT

Nierozliczone darowizny sprzed śmierci spadkodawcy liczą się do masy spadkowej i mogą pozwolić uniknąć daniny.

Z kolei Sąd Okręgowy w Ostrołęce nie podzielił wyrażonego w apelacji poglądu dwojga wnuków-uczestników sprawy, że przeznaczenie gruntu jest cechą stanu nieruchomości, i dla jej wyceny powinno być brane pod uwagę przeznaczenie z daty darowizny. SO zaznaczył, że wnuki (które weszły do dziedziczenia, a tym samym do rozliczenia spadku w miejsce zmarłego ojca) nie akceptowały skutków zmian w przeznaczeniu nieruchomości, czyli odrolnienia.

Za sprawą ich skargi kasacyjnej sprawa trafiła do Sądu Najwyższego, który nakazał SO ponowne rozpoznanie sprawy.

Stan darowanej rzeczy i jej wycena

SN w składzie: sędziowie Paweł Grzegorczyk, Agnieszka Piotrowska i Władysław Pawlak, wskazał, że przy zaliczaniu darowizn na schedę spadkową zasadnicze znaczenie ma ustalenie ich wartości, co utrudnia nierzadko długi czas dzielący dokonanie darowizny i jej rozliczenie między współspadkobiercami. Charakterystyczne dla tych rozliczeń jest rozróżnienie stanu przedmiotu darowizny i cen decydujących o jego wartości. O ile oszacowanie powinno uwzględniać ceny z chwili dokonania podziału spadku, co zmierza do możliwie najpełniejszego uwzględnienia wahań wartości pieniądza, o tyle przez stan przedmiotu darowizny ustawodawca rozumie stan z chwili jej dokonania (darowania).

To oznacza, że przy szacowaniu wartości darowizny nie mają znaczenia następcze zmiany, takie jak zużycie, zniszczenie albo ulepszenie. Rozwiązanie to ma uwzględniać domniemaną intencję spadkodawcy (darczyńcy).

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Darowała co miała wnuczce. Czy syn ma prawo do zachowku

Czy darowizna sprzed 10 lat dla dalszego krewnego podlega rozliczeniu spadkowemu z bliższym krewnym, który nie dostał nic w spadku?

– Z materiału sprawy wynikało jednoznacznie, że nieruchomość nieformalnie darowana ojcu skarżących miała charakter rolny, co pozwoliło na późniejsze objęcie jej uwłaszczeniem i obligowało do zaliczenia jej na schedę spadkową Taki stan przedmiotu darowizny powinien stanowić podłoże ustalenia jej wartości, z uwzględnieniem jednak cen obowiązujących w chwili działu spadku. Niezbędne jest więc skorzystanie z wiedzy eksperta w celu oszacowania nieruchomości z uwzględnieniem jej przeznaczenia w chwili darowizny, nie zaś przeznaczenia, które uzyskała ona na skutek następczych zmian planistycznych – to puenta orzeczenia SN.