Na ile zapisy testamentowe mogą uszczuplać spadek - pytanie prawne do Sądu Najwyższego

Sąd Najwyższy ma przesądzić, czy zapisy testamentowe, które spadkobiercy mają wypłacić zapisobiorcom, będą realne.

Publikacja: 13.05.2021 07:36

Testament

Testament

Foto: Adobe Stock

Kiedy spadkodawca pominie najbliższych krewnych, należy się im połowa ich udziału spadkowego (z ustawy), a jeżeli są trwale niezdolni do pracy albo małoletni – dwie trzecie. To jest zachowek.

Spadkodawca może też zobowiązać spadkobierców do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby – i to jest zapis (art. 968 § 1 k.c.).

Z tej możliwości skorzystała Jadwiga S., która w testamencie nieduże mieszkanie w Warszawie zapisała wnuczce. Sąd Rejonowy uznał ów testament za ważny, ale stwierdził, że nie wskazuje spadkobierców, tylko zapis, i orzeczenie to się uprawomocniło. Spadek odziedziczyły po połowie córki zmarłej, w tym matka wnuczki.

Czytaj także:

Zapisu można domagać się dopiero po ogłoszenia testamentu

Wnuczka wystąpiła więc z pozwem, aby przeniosły na nią własność lokalu nieodpłatnie. Cały spadek został wyceniony na 482 tys. zł, więc każdej z sióstr przypadło po 241 tys. zł. Tymczasem mieszkanie warte jest 336 tys. zł.

Sąd Okręgowy jej żądanie oddalił, uznając, że sprzeciwia się temu art. 998 k.c., który stanowi, że spadkobierca uprawniony też do zachowku (jak obie córki) ponosi odpowiedzialność za zapisy tylko ponad udział spadkowy, tutaj ponad 241 tys. zł, więc nie ma nadwyżki.

Jest jednak inna koncepcja, że ową nadwyżkę należy liczyć od kwoty zachowku i wtedy wnuczce od matki i ciotki przypadałoby po ok. 120 tys. zł.

Rozpatrując apelację wnuczki, warszawski SA (sędziowie Ewa Kaniok, Ewa Jończyk i Bogdan Świerczakowski, sprawozdawca), wystąpił z tymi wątpliwościami w pytaniu prawnym do SN. Sędziowie wskazali, że po przyjęciu pierwszego stanowiska zapis testamentowy dla najbliższych krewnych byłby praktycznie nieściągalny. Jest też słabiej chroniony niż prawo do spadku, w tym do zachowku dla najbliższych krewnych.

A to komentarz prof. Bogudara Kordasiewicza, radcy prawnego:

– W mojej ocenie testatorka nie uczyniła na rzecz wnuczki zapisu, ale ustanowiła ją spadkobiercą. Błędna kwalifikacja testamentu postawiła sądy przed dylematem w kolejnych postępowaniach. Przecież w razie przyjęcia pierwszej ewentualności wnuczka nie otrzyma niczego. Taka wykładnia w najbardziej typowych sytuacjach ruguje zapis z systemu prawnego. A nie jest to kompetencja interpretatorów prawa. Należy o tym pamiętać przy rozstrzyganiu problemów prawnych.

Kiedy spadkodawca pominie najbliższych krewnych, należy się im połowa ich udziału spadkowego (z ustawy), a jeżeli są trwale niezdolni do pracy albo małoletni – dwie trzecie. To jest zachowek.

Spadkodawca może też zobowiązać spadkobierców do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby – i to jest zapis (art. 968 § 1 k.c.).

Pozostało 85% artykułu
Podatki
Skarbówka zażądała 240 tys. zł podatku od odwołanej darowizny. Jest wyrok NSA
Prawo w Polsce
Jest apel do premiera Tuska o usunięcie "pomnika rządów populistycznej władzy"
Edukacja i wychowanie
Ferie zimowe 2025 później niż zazwyczaj. Oto terminy dla wszystkich województw
Praca, Emerytury i renty
Ile trzeba zarabiać, żeby na konto trafiło 5000 zł
Materiał Promocyjny
Klimat a portfele: Czy koszty transformacji zniechęcą Europejczyków?
Prawo karne
Rząd zmniejsza liczbę więźniów. Będzie 20 tys. wakatów w celach