Lustracyjne tsunami w administracji rządowej

Członków korpusu służby cywilnej oraz urzędników państwowych czeka lustracja. Ci, którzy tego jeszcze nie zrobili, będą musieli złożyć oświadczenia lustracyjne. Każdy, kto urodził się przed 1 sierpnia 1972 r. i pracował lub współpracował z organami bezpieczeństwa do 1990 r., straci pracę niemal z dnia na dzień. Nie ma znaczenia to, czym dokładnie się zajmował w przeszłości. Nie pomoże też przyznanie się do współpracy. Takie regulacje zawiera nowelizacja ustawy o służbie cywilnej, która zyskała aprobatę posłów. Odrzucili oni senackie weto.

Wbrew konstytucji

Ustawa w pierwotnym założeniu miała usprawnić nabory w służbie cywilnej i uelastycznić godziny pracy. Za sprawą rządowej autopoprawki, wprowadzonej jeszcze przed złożeniem projektu do Sejmu, może doprowadzić do natychmiastowego zwolnienia starszych urzędników.

Czytaj więcej

Samorząd i administracja

Prof. Izdebski: Kryzys kadrowy w służbie cywilnej może się pogłębić

Pozbawienie dostępu do służby cywilnej, konstytucyjnie zawsze wątpliwe, należy starannie uzasadnić – mówi prof. Hubert Izdebski.

Członkowie korpusu służby cywilnej oraz pracownicy urzędów państwowych, którzy złożyli oświadczenie lustracyjne potwierdzające pracę lub służbę w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracę z tymi organami, stracą automatycznie zatrudnienie po upływie 15 dni od dnia złożenia oświadczenia.

Z pracą pożegnają się też ci, którzy już wcześniej przyznali się do współpracy.

Zdaniem ekspertów takie rozwiązania mogą być niezgodne z konstytucją. Negatywne stanowisko wyraziła Naczelna Rada Adwokacka.

– Wygaszenie stosunków pracy ma następować bez jakiejkolwiek indywidualnej oceny poszczególnych przypadków, nie będzie też podlegać sądowej kontroli – zauważył w uchwale Przemysław Rosati, prezes NRA.

Zdaniem adwokatów ustawa narusza w szczególności art. 24 konstytucji poprzez wprowadzenie odpowiedzialności zbiorowej w stosunkach pracy, art. 31 ust. 3 poprzez naruszenie zasady proporcjonalności w ograniczeniu praw i wolności, art. 45 poprzez pozbawienie obywateli prawa do sądowej kontroli arbitralnej decyzji ustawodawcy oraz art. 60 i 65 poprzez wprowadzenie ograniczeń w dostępie do służby publicznej i w zakresie wolności wyboru zawodu i miejsca pracy.

Czytaj więcej

Samorząd i administracja

Wielka lustracja urzędników. O co chodziło Macierewiczowi?

Wiceprzewodniczący PiS Antoni Macierewicz zapowiedział ustawę lustracyjną dotyczącą całej administracji. To może oznaczać weryfikację prawie 450 tys. osób zatrudnionych w administracji publicznej, zarówno państwowej, jak i samorządowej.

Również rzecznik praw obywatelskich zmiany uważa za niezgodne z konstytucją.

– Niedopuszczalne jest w demokratycznym państwie prawnym przyznanie ustawodawcy prawa do tego, aby tworzył rozwiązania prowadzące do przekreślenia dorobku życiowego i zawodowego tych pracowników, którzy nie naruszyli prawa – podkreśla prof. Marcin Wiącek w opinii do projektu.

Walka z przeszłością

– Po ponad trzech dekadach od upadku komunizmu kolejna lustracja nie ma innego celu niż polityczny – ocenia dr hab. Grzegorz Makowski z Fundacji Batorego. I dodaje, że trwa kryzys kadrowy w służbie cywilnej. Osoby z doświadczeniem odchodzą, młodzi do pracy w administracji się nie garną.

– Nowe przepisy nie poprawią atmosfery w administracji rządowej. Nie zwiększą atrakcyjności zatrudnienia w służbie cywilnej. Raczej wywołają kolejną falę odejść doświadczonych urzędników, których nie ma kim zastąpić – uważa dr hab. Makowski.

Jak wynika z uzasadnienia do projektu, motywem wprowadzenia zmian jest konieczność zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, szczególnie w sytuacji podwyższonego zagrożenia w związku z trwającym konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy.

– Uzasadnienie jest absurdalne. Rosjanie prędzej zwerbują kogoś młodszego, mniej podejrzanego. Nie będą eksploatować jakiegoś hipotetycznego „weterana”, który współpracował z PRL-owskimi służbami blisko czterdzieści lat temu – uważa dr hab. Makowski.

Z uzasadnienia do projektu wynika, że czynności sprawdzające przeprowadzane przez prezesa IPN mogą dotyczyć nawet ok. 40 tys. osób zatrudnionych w urzędach (ok. 22 tys. członków korpusu służby cywilnej oraz ok. 18 tys. urzędników państwowych i innych pracowników urzędów państwowych).

W nowelizacji jest też zmiana ustawy o Radzie Ministrów. Pozwoli, aby w ministerstwie był więcej niż jeden sekretarz stanu, którym może być poseł. Obecnie jest to dopuszczalne tylko, jeśli kolejny wiceminister w tej randze jest jednocześnie pełnomocnikiem rządu. Nowela zniesie ten wymóg.