Piotr Stankiewicz: Suma wszystkich stresów

Plus Minus: Na jak długie urlopy jeździsz?

Ostatnio to trochę się pozmieniało, ale wcześniej starałem się, żebyśmy mieli z rodziną zawsze dwa tygodnie wyjazdu. Taki mocny blok urlopowy. I tak to planowaliśmy przez szereg lat.

Dwa tygodnie to dużo?

Zawsze wydawało się nam to dobrym kompromisem. To tyle, na ile można sobie w dzisiejszych czasach pozwolić, a zarazem tyle, ile potrzeba, by się porządnie zresetować.

Psycholodzy twierdzą, że to muszą być co najmniej trzy tygodnie. Przez pierwszy tydzień podobno odcinamy się od roboty, a przez ostatni tydzień powoli już do tej pracy wracamy myślami, więc prawdziwy odpoczynek to tak naprawdę dopiero czas między tymi dwoma tygodniami.

Jednak realia są takie, że niewiele osób może sobie pozwolić na dłuższy urlop. Te dwa tygodnie w dzisiejszych firmach to często standard, do którego wszyscy są przyzwyczajeni. Na pewno jesteśmy dziś przepracowani i wręcz przytłoczeni pracą. Przynajmniej ludzie w naszym wieku, bo młodsi mają może nieco inne podejście. I jeśli chodzi o podejście do urlopu, to generalnie są dwie szkoły. Pierwsza rzeczywiście mówi: im dłużej, tym lepiej. To koniecznie muszą być długie wyjazdy: jadę, znikam, odłączam się całkowicie. Mam znajomych, którzy wyjeżdżają nawet na pięć tygodni.

A druga szkoła?

Ona z kolei zwraca uwagę, że w obecnych realiach najważniejsza jest umiejętność resetowania się również w dużo krótszych okresach. I to jest coś, czego się właśnie uczę. Żeby nie dać się zagonić, przytłoczyć pracą. Bo dziś często z tej pracy myślami właściwie nie wychodzimy. A może warto wyskoczyć poza ten rytm, że tylko pracujemy i pracujemy, jesteśmy coraz bardziej zmęczeni i padnięci. I dopiero, kiedy już zupełnie padamy na pysk, to jedziemy na wakacje – zresetować się. I potem znowu to samo. A może warto by nauczyć się żyć w ten sposób, by ten urlop nie był nam tak rozpaczliwie potrzebny. Nauczyć się zachowywać równowagę również bez trzytygodniowego wywczasu. Bo umówmy się, na takie wakacje naprawdę mało kto może sobie dziś pozwolić.

Nawet jest takie powiedzenie w warszawskich korporacjach, że jeśli firma poradzi sobie bez ciebie przez więcej niż dwa tygodnie, to znaczy, że nie jesteś jej niezbędny.

No, widzisz, takie mamy realia. Ale to może wprowadźmy trzydniowy weekend? Pojawiają się takie propozycje. Pierwszy dzień to byłaby dekompresja. Drugi moglibyśmy poświęcić na robienie tego, co tylko chcemy – generalnie na odpoczynek i przyjemności. A trzeci na obowiązki domowe i inne ważne sprawy, na które nie mamy czasu w tygodniu. I chyba właśnie w tę stronę idziemy. Może nie jest to kwestia najbliższych kilku lat, ale kiedyś chyba ten trzydniowy weekend nas czeka. Czyli inaczej mówiąc – czterodniowy tydzień pracy. Bo higiena pracy jest jednak coraz lepiej rozumianą koniecznością.

Przez kogo?

Choćby przez młodych. Dwudziestolatkowie dużo bardziej asertywnie potrafią stawiać granice w pracy i walczą o zachowanie równowagi w życiu. Ich podejście jest już inne od naszego, wyuczonego w pierwszych dekadach kapitalizmu, gdy królowała u nas tzw. kultura „zapieprzu”, i to takiego mocno bezrefleksyjnego. Ona na szczęście powoli odchodzi już do lamusa.

Wierzysz w to, że będąc tak mocno zaangażowani w pracę, jesteśmy w ogóle w stanie od niej odpocząć?

To oczywiście bardzo trudne, bo praca mocno rozlewa nam się na życie, co generalnie jest poważnym problemem cywilizacyjnym. Najlepiej się o tym przekonaliśmy podczas pandemii i lockdownów, kiedy u wielu z nas mocno zaburzyły się wszystkie granice między pracą a życiem. Ten proces bardzo przyspieszył w ostatnich dwóch dekadach, a przyczyniły się do tego oczywiście zmiany technologiczne. Najpierw spopularyzowanie poczty elektronicznej, a potem pojawienie się smartfonów. Przez to wielu z nas jest cały czas dostępnych. Niby wychodzimy z pracy, ale tak właściwie w jakiejś części zawsze w niej pozostajemy.

Czytaj więcej

Cywilizacja

Nieoczekiwane skutki rosyjskiej agresji

Władimir Putin doprowadził do tego, że cały świat musiał się opowiedzieć po którejś ze stron wojny, która toczy się w Ukrainie. Wszyscy kalkulują, jakie skutki w przyszłości rosyjska agresja przyniesie dla ich państw. To pociągnęło za sobą wymyślane nowych strategii ekonomicznych i wojskowych. O tym, jak świat radzi sobie ze skutkami wojny w Ukrainie z Mariuszem Janikiem, dziennikarzem działu ekonomicznego „Rzeczpospolitej” rozmawia Michał Płociński.

Przychodzi ważny mail o godz. 22, telefon automatycznie daje nam o tym znać – i co robić, odpuścić sobie odpisywanie na niego?

Tylko czy zawsze możemy odpuścić? To bardzo skomplikowane dylematy. Kiedyś tak nie było. Jeżeli fizycznie wychodziłeś z pracy, to ta praca nie miała nad tobą żadnej kontroli. A teraz masz tzw. fakap w robocie i masz poczucie, że jeśli o tej 22 nie zajmiesz się nim od razu, to tylko sam sobie zrobisz jeszcze większy problem. Utraciliśmy jasne granice i trudno nam zachować równowagę, ten tzw. work-life balance.

I co proponujesz jako stoik?

Warto, byśmy pamiętali, że to jednak od nas zależy, jak bardzo chcemy się dać zużyć temu, co robimy. Tym wszystkim stresom, fakapom, całej tej presji. To jest w naszej głowie. I jeżeli odpowiednio tego wszystkiego sobie w niej nie poukładamy, to zje nas każda praca, niezależnie jak obiektywnie stresująca. Sam zresztą cały czas się z tym zmagam, bo pisząc książki, muszę ciągle się ścierać w różnych kwestiach z redaktorami i wydawcami, co ma potencjał mocno stresujący. Oczywiście, nie jest to robota asystenta prezydenta Trumpa, gdy kompletnie nie wiesz, co się za chwilę wydarzy (śmiech). Ale to praca z założenia rwana, nieokreślona, pozbawiona jakichś naturalnych granic, nie siedzi się w niej przy biurku od 9 do 17. A wtedy na tobie spoczywa cała odpowiedzialność za zachowanie życiowej równowagi. Musisz samemu ułożyć sobie wszystko w głowie. I to jest coś, czego cały czas się uczę.

Czasem jednak trzeba poharować. Wiesz, raty kredytów idą w górę, ktoś w rodzinie zachoruje…

Jasne, jeżeli musisz przegiąć, by utrzymać się na powierzchni, to musisz, i tyle. Ale często to jednak sami zakładamy, że tak musimy, choć obiektywne czynniki wcale nam takiej konieczności nie narzucają. Elementarne założenie stoicyzmu mówi, że to, jak się czujemy, jest funkcją tego, jak myślimy. Jeśli świadomie czy podświadomie zakładamy, że jesteśmy pracoholikami i chcemy się zajechać, to się zajedziemy. Jeśli jednak nie chcemy, to musimy zacząć to wszystko odpowiednio sobie układać w głowie. Bo zewnętrzne okoliczności są oczywiście ważne, ale tak samo ważne są własne założenia.

Czyli musimy się samoograniczać?

To nie jest dobre słowo. Bo w dzisiejszym świecie sami często rzeczywiście nie możemy już sobie przywrócić granic znanych z poprzedniej epoki. I nie zawsze to miałoby w ogóle sens. Bardziej chodzi o to, jak mocno będziemy swoją pracę przeżywać, jak będziemy dawać się jej zjadać. Jak łatwo te stresy przyjmiemy do siebie i uznamy za swoje. Jeżeli sobie nie powiemy, że nie możemy dać się tym stresom zjeść, to nic nam nie pomoże.

Klasyczny stoicyzm mówi, że rzeczy zewnętrzne – wszystkie wydarzenia, fakty – nie mają wartości obiektywnej, czyli nie mają własnej miary. Nie są ani dobre, ani złe, po prostu są. A dopiero my je czynimy dobrymi albo złymi. I ortodoksyjny stoik by powiedział, że taką zewnętrzną rzeczą jest właśnie fakap w pracy – to od nas zależy, na ile uznamy go za stresujący, a na ile nie.

Spoko, czyli wybucha pożar w robocie, a my mamy stać z kawą przy kserokopiarce i uśmiechać się do biegających współpracowników, bo przecież nie damy się zjeść stresom wywołanym przez wydarzenia niezależne od nas?

Oczywiście masz rację, że stresogenność różnych wydarzeń, nie tylko pożaru, ale i mniejszych fakapów pracowych, jest często czynnikiem obiektywnym, niezależnym zbytnio od naszego nastawienia. Ten stres naprawdę istnieje. Dlatego ja też z tym ortodoksyjnym stoicyzmem dużo polemizuję. Natomiast inną kwestią jest, na ile damy temu stresowi nami zawładnąć, jeżeli to nie pożar, ale jakiś mniejszy fakap.

Ciągle mówisz poukładać w głowie, powiedzieć sobie… Wybacz, ale kompletnie nie wiem, co i jak tak naprawdę mam zrobić.

Bo to nie jest tak, że możesz ot tak coś po prostu zmienić w swoim życiu i nagle będzie już wszystko super. To jest długotrwały proces. Musisz wypracować sobie pewną postawę, a ją budujemy przez praktykę – ona nie pojawi się w nas z dnia na dzień.

I jak się buduje taką postawę?

Trzeba wziąć książki stoickie i zacząć je czytać (śmiech).

Wspaniała autopromocja. A coś więcej?

Elementarz stoicki mówi, że wszystko, co się dzieje, dzieli się na to, co od nas zależy w całości, i na całą resztę. I musimy się skupić na tych pierwszych rzeczach. Ale nie chodzi o to, byśmy stali się obojętni na to, co od nas nie zależy, tylko odwrotnie – mamy się właśnie aktywnie skoncentrować na tym, co od nas zależy, żebyśmy na te inne rzeczy nie mieli już czasu. Musimy budować sobie dobre nawyki, a także wyznaczać własne rytmy, bo każdy człowiek jest inny. I to jest proces w tym sensie, że to nie dzieje się na zasadzie jakiegoś oświecenia, objawienia, że bum, spada na nas ta wiedza z kosmosu, jak wierzyło wielu starożytnych stoików, i już raz na zawsze jesteśmy oświeceni – tylko musimy codziennie się w tym ćwiczyć, codziennie to wyszarpywać i na nowo sobie definiować, co właściwie od nas zależy.