Marcin Dorociński: Jestem takim aktorem, jakim człowiekiem

Plus Minus: Ta rola przyniosła panu Nagrodę Cybulskiego, sprawiła, że pana kariera rozkręciła się na dobre. Dzisiaj, po 13 latach w „Pitbullu. Ostatniej krwi", znów jest pan Sławkiem Desperskim.

Marcin Dorociński: Sam jestem zaskoczony. Naprawdę nie sądziłem, że spotkam się jeszcze sam ze sobą jako Despero.

I co się okazało? Bardzo się pan przez te lata zmienił?

Nie. Ludzie czasem myślą, że jak na ulicy wiszą plakaty z twoją twarzą, to ci się coś przewraca w głowie. A ja pracuję, żeby tak się nie stało. Owszem, przybyło mi doświadczenia. Ale czasem z niego korzystam, a czasem staram się o nim zapomnieć. Bo wierzę w świeżość, otwartość i energię, którą się ma w młodości, a znam ludzi 70- i 80-letnich, którzy te cechy w sobie zachowali. Tak naprawdę to wciąż staram się w sobie pielęgnować tego chłopaka z Kłudzienka, który zasuwał do technikum w Grodzisku siedem kilometrów piechotą, a popołudniami dorabiał na sortowniku w przetwórni warzyw. Jestem wdzięczny rodzicom, że wpoili mi wartości, na których zbudowałem swoje życie. I nie chciałbym stracić umiejętności codziennego dziwienia się, tak potrzebnego w moim zawodzie. Zawsze powtarzam, że jestem takim aktorem, jakim jestem człowiekiem i jestem takim człowiekiem, jakim jestem aktorem.

To cofnijmy się o 13 lat, gdy Patryk Vega zaczynał kręcić „Pitbulla". Właśnie skończył pan trzydziestkę, był pan absolwentem warszawskiej szkoły teatralnej, ale przebijał się pan z trudem.

Bo studia to piękny czas, a potem wychodzisz z uczelni i – jak mawiał mój profesor Jan Skotnicki – „przypominasz astronautę, który wypuścił się w kosmos i nagle pierd...ł mu skafander". Tak trochę się poczułem. Bardzo powoli piąłem się do większych ról w teatrze, grałem w telewizji, trochę w kinie. Miałem już nawet wrażenie, że moja kariera przyspieszy po głównej roli w „Krugerandach" Wojtka Nowaka, ale film przeszedł niezauważony. Łatwo nie było. W moim życiu wszystko toczy się z takim opóźnionym zapłonem. Ale może to dobrze, bo ja muszę w sobie różne etapy przetrawiać.

Opowiadał mi pan kiedyś, że w drodze na casting do „Pitbulla" powtarzał pan: „Panie Boże, tyle razy się nie udawało, ale teraz naprawdę mi zależy..."

I Pan Bóg się zlitował. „Pitbull" był mocnym uderzeniem. Do żadnej roli przedtem nie przygotowywałem się tak długo. Przez cztery miesiące chodziłem na komendę, gadałem z policjantami, jeździłem z nimi na akcje. Zagrałem faceta kompletnie różnego ode mnie. Sławek to kowboj, który wyważa drzwi i mówi: „Jestem". Ja tak nie umiem. Z natury jestem nieśmiały. Ostrożny, słowny, punktualny. Bardzo bezpieczny dla otoczenia. Dlatego się cieszę, gdy przed kamerą mogę znaleźć w sobie bezczelność, jakiej mi brakuje. Może w ten sposób załatwiam własne kompleksy? Ta robota daje ujście moim frustracjom, tęsknotom, ciekawości.

Poznał pan protoplastę swojego bohatera, Sławka Opalę?

Tak. Był ciekawym facetem, choć myślę, że sam ze sobą miał sporo kłopotów. Film dokumentalny Krzysztofa Langa, media, potem „Pitbull" wykreowały jego wizerunek: twardziela, który patrząc na ludzi, ocenia: zbój, dobry człowiek, zbój, dobry człowiek". I przyświeca mu jeden cel: zbója wsadzić za kraty. Byliśmy inni, nie przepadaliśmy za sobą. Ale w „Pitbullu" wzorowałem się na nim, choć nie była to kalka jeden do jednego.

Ma pan poczucie, że ten film stworzył pana jako aktora?

Grając w „Pitbullu" zrozumiałem, czym jest przekraczanie własnych granic. Nawet się tego wystraszyłem. Pamiętam na przykład, jak kręciliśmy scenę z Weroniką Rosati. Pokazuję jej zdjęcia zwłok, mówię: „Samotność jest wtedy, kiedy wsiadam do tramwaju i każdy numer jest dobry, byle jechać. A ludzie i tak się ode mnie odsuwają, bo walę trupem". Ci twardzi policjanci często są ludźmi potwornie samotnymi, bez stałych partnerek, dzieci, życia osobistego. W tej scenie Rosati waliła mnie w pysk, a kończyło się to seksem. Mocnym, bardzo nerwowym. Spotkaniem się ludzi spragnionych bliskości. Potem bohaterowie leżeli obok siebie ciężko oddychając. Jak operator wyłączył kamerę, oboje się popłakaliśmy. Nikt nie zrobił sobie krzywdy, nie przekroczyliśmy żadnego tabu. Ale przeszliśmy przez jakąś barierę – przez limit ludzkich emocji. Pomyślałem: „Więc to jest aktorstwo? Wiwisekcja?".

A nie da się takiej sceny po prostu zagrać?

Pewnie się da. Zawsze można sobie pomóc techniką. Ale czasami trzeba też uchylić drzwi do siebie, do własnego wnętrza i wejść dalej. Ja to wtedy, dzięki Patrykowi, zrozumiałem. On miał 27 lat, był młodszy ode mnie i nie skończył szkoły filmowej, ale mierzył wysoko. Razem przekraczaliśmy bariery.

Skoro „Pitbull" był dla pana tak ważny, dlaczego nie chciał pan zagrać w kolejnych częściach?

Właśnie dlatego. Z poczucia odpowiedzialności. Z szacunku do tego, co z Patrykiem osiągnęliśmy i co sobie nawzajem podarowaliśmy. Trzy lata temu przeczytałem scenariusz „Pitbulla. Nowych porządków" i zorientowałem się, że postać, którą razem stworzyliśmy, została tam potraktowana po macoszemu. Vega przeszedł na drugą stronę barykady. Jego nowe filmy stały się bardziej opowieściami o gangsterach niż o policjantach. W naszym „Pitbullu" byli faceci, którzy jeździli polonezami i nie mieli na swoich biurkach długopisów, ale wykonywali morderczą robotę, żeby ratować ludzi. A w następnych częściach ważniejsi od nich byli mafiosi, zaczęły się liczyć pieniądze, wygląd, lekkie życie, olewanie policji. To jest inne kino. Miałem wrażenie, że Patryk stracił pokorę, z jaką robiliśmy pierwszy film, powiedziałem więc: „Pas". Patryk stwierdził „OK" i nakręcił film bez Sławka. „Nowe porządki", a potem „Niebezpieczne kobiety" odniosły sukces. Mnie nie przekonują.

To dlaczego przyjął pan rolę w „Pitbullu. Ostatnim psie"?

Rok temu zadzwonił producent z kolejną pitbullową propozycją. Powiedziałem: „Nie", ale spytał czy może mi przysłać scenariusz. Po pół roku dostałem tekst podpisany „Władysław Pasikowski". Szczęka mi opadła, bo się tego nie spodziewałem. Nie byliśmy z Władkiem bardzo zakumplowani, wciąż się poznajemy, ale miałem świetne wspomnienia ze współpracy z nim w „Jacku Strongu". To bardzo wrażliwy facet, wymagający dużo od siebie i od innych. Scenariusz też mi się spodobał, jednak miałem do niego pewne zastrzeżenia. Napisałem do Władka. Nie odpisał „Pogięło cię", tylko wysłuchał moich uwag. Zależało mi na przykład, żeby pojawili się na ekranie bohaterowie z pierwszej części: Metel, Nielat. I Władek na to poszedł. Trochę pozmieniał w tekście i dopiero wtedy zaczęliśmy gadać o umowach i pieniądzach. One naprawdę były na samym końcu.

Wyszła petarda. Film mocny, trzymający w napięciu.

Pasikowski jest bezkompromisowym, bardzo zdecydowanym reżyserem o silnej wizji, a jednocześnie przystąpił do tego filmu z szacunkiem. Obejrzał wszystkie „Pitbulle", znał na pamięć różne teksty, muzykę. Myślę, że udało mu się współcześnie dotknąć esencji pierwszej części tego cyklu.

W „...Ostatnim psie" jest również obraz dzisiejszej, skorumpowanej Polski.

Pracując nad tym filmem, myślałem o zdaniu, które w pierwszym „Pitbullu" powiedział grany przez Janusza Gajosa Benek do Rafała Mohra, czyli Nielata: „Wiedz, gdzie barykada jest. I po której jej stronie powinno się być". Hasło czasami w dzisiejszym świecie nadużywane, zwłaszcza, gdy ktoś mówi: „Stoicie tam, gdzie kiedyś stało ZOMO". Ale dla mnie od aluzji politycznych ważniejsza wydaje się refleksja, że choćby życie oferowało ci nie wiem jakie honory, miliony, luksusy i tak pod koniec dnia zostaniesz sam ze sobą i spojrzysz w lustro. I albo będziesz mógł w nie patrzeć, albo nie. Ten film jest dla mnie przede wszystkim opowieścią o uczciwości, o koleżeństwie, o niełatwej przyjaźni. Bardzo lubię scenę z Metylem w bramie, gdy ten degenerat i alkoholik, który całe życie poświęcił policji, mówi: „Myślisz, że jestem taki głupi? Wiem dobrze, co ty robisz, tak jak ty wiesz, co ja robię".

„Pitbull. Ostatni pies" wszedł właśnie na ekrany. Teraz przyjdzie się panu zmierzyć z kolejną falą popularności Sławka Desperskiego.

Może urosnę w oczach chłopaków, którzy myją szyby na skrzyżowaniu, niedaleko mojej ulicy. Bo ostatnio rzucali mi: „Co, nie chcieli cię już w »Pitbullu«?". Mówię to trochę z przymrużeniem oka, bo generalnie lubię siebie i swoje wybory.

One są rzeczywiście rozważne i konsekwentne. Próbuje pan różnych gatunków, ale we wszystkich trzyma poziom.

Pomaga mi moja agentka Anka Świątek. To nie było łatwa decyzja – odejść z dużej agencji aktorskiej i zdecydować się na współpracę z jedną osobą. Ale sprawdziło się. Bo oboje się uparliśmy, że albo robimy rzeczy fajne, albo nie robimy nic. Taka decyzja wzięła się z szacunku do siebie, do pracy, do widzów.

W kinie przełożyło się to na świetne tytuły. Znakomite role ludzi poranionych przez historię, jak w „Róży", „Obławie" czy „Jacku Strongu". Albo przez życie jak „W lęku wysokości" czy „Miłości".

Lubię grać bohaterów upadających, złamanych, podnoszących się. Lubię dawać szansę. Bo wierzę w ludzi. A mogę sobie pozwolić na eksperymenty z psychiką, bo mam poukładane, spokojne życie. Dom, w którym mogę się z traum moich bohaterów leczyć.

Daniel Olbrychski nazywa to „graniem na własnych nerwach". A Arkadiusz Jakubik po swoim ostatnim klapsie w „Wołyniu" wsiadł do samochodu i nocą, prosto z planu, pojechał do domu. Musiał uciec od bezmiaru cierpienia.

Tak czasem jest. Przy „Róży", po każdym ciężkim dniu, zamykałem się sam w pokoju, żeby dojść do siebie. Ten film był opowieścią o świecie, w którym zabrakło człowieczeństwa. O ludziach próbujących ocalić w sobie jego resztki. To było tak przygniatające, że naprawdę chciało się uciekać. A czasem reakcja przychodzi później. Gdy kilka miesięcy po skończeniu zdjęć, jesienią, nagle dopada cię coś na kształt depresji i zaczynasz się łapać na tym, że to ten film odłożył ci się w psychice.

Pana partnerka z „Róży" Agata Kulesza powiedziała mi, że w przerwach zdjęć wracała do domu, stała w oknie, patrząc na płatki śniegu, a jej mąż mówił: „Agata, przecież ciebie tu nie ma".

Bo to nasi najbliżsi wiedzą, ile rola kosztuje. I jak w nas zostaje. Ludzie pytają: „Czy pan gra w życiu?" Nigdy nie gram w życiu. Staram się przynajmniej. Zawodowiec powie: „Wracając do domu, zostawiam swoją postać w garderobie". Ale czasem zdarza się, że ona się do nas przyklei. Bez naszej świadomości. Nagle staję się zbyt pewny siebie i przy śniadaniu odezwę się nie jak Marcin Dorociński, tylko jak Despero. Wtedy przywołuje mnie do porządku żona: „O, Sławuś wrócił..."