Sprawa pedofila ks. Józefa Loranca. „Kardynał Wojtyła był wstrząśnięty i w obecności świadków płakał”

„Kard. Wojtyła był wstrząśnięty i w obecności świadków płakał” – taka miała być reakcja metropolity krakowskiego na wieść o tym, że wikary z Jeleśni, ks. Józef Loranc, wykorzystał seksualnie kilka dziewczynek. Odnotowali ją w swoich raportach funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa po rozmowach z księżmi pracującymi w kurii oraz w parafiach na terenie powiatu żywieckiego. Na nowe, nieznane dokumenty dotyczące tej sprawy natrafili w ramach kwerendy w IPN dziennikarze „Rzeczpospolitej”. Nie widzieli ich wcześniej autorzy materiałów dziennikarskich, w których historia ks. Loranca została wykorzystana do udowodnienia tezy jakoby kard. Karol Wojtyła usiłował sprawę ukrywać i nie podejmował wystarczających działań. Nie widzieli tych materiałów także historycy, którzy sprawę badali.

Czytaj więcej

Kościół

Tylko w "Rzeczpospolitej": Zaktualizowana lista księży podejrzanych i skazanych za przestępstwa seksualne w czasach PRL

Ponad tysiąc osób wykorzystanych seksualnie przez duchownych w okresie PRL. Lista została zaktualizowana 7 grudnia.

Przypadek księdza Józefa Loranca, który na przełomie lat 60. i 70 XX w. na lekcjach religii wykorzystywał seksualnie uczennice szkoły podstawowej, opisywaliśmy szczegółowo w „Rzeczpospolitej” w grudniu. Z dokumentów śledztwa, które omawialiśmy wynikało, że reakcja kard. Karola Wojtyły była natychmiastowa. Gdy ksiądz (1 marca 1970 r.) przyznał się przed nim do przestępczych czynów został z parafii odwołany, zawieszono go też we wszystkich czynnościach kapłańskich. Początkowo dostał polecenie wyprowadzenia się do domu rodzinnego, gdzie miał oczekiwać na dalsze kroki kard. Wojtyły, ale decyzję szybko zmieniono i nakazano duchownemu zamieszkanie w klasztorze cystersów w Mogile, w którym – do czasu powrotu metropolity krakowskiego z Rzymu – miał odprawiać rekolekcje pokutne. Ksiądz Loranc zastosował się do poleceń, udał się do klasztoru i tam 18 marca 1970 r. został aresztowany.

Czytaj więcej

Plus Minus

Pedofil, któremu zaufał kardynał Wyszyński

Za sprawą kard. Stefana Wyszyńskiego ksiądz skazany za seksualne wykorzystanie siedmioletniej dziewczynki wrócił do pracy kapłańskiej. Czy ryzyko, jakie podjął prymas, się opłaciło?

Jak kardynał Karol Wojtyła reagował na czyny księdza-pedofila?

Nowe dokumenty, do których teraz dotarliśmy, uzupełniają wiedzę co do reakcji kard. Wojtyły, ale też dość szczegółowo opisują, co działo się z Lorancem podczas pobytu w cysterskim opactwie. Są to raporty funkcjonariuszy SB sporządzane na podstawie rozmów z kapłanami z powiatu żywieckiego już po aresztowaniu księdza, a także o donosów tajnych współpracowników ulokowanych w krakowskiej kurii. Wśród dokumentów znajdują się także informacje pochodzące od współpracownika SB (w nomenklaturze bezpieki określanego jako tajny współpracownik celny), który siedział z Lorancem w więzieniu – o tym, że taką osobę bezpieka umieściła z duchownym dowiedzieliśmy się dopiero teraz.

Z materiałów, które poznaliśmy wcześniej, wynikało, że Wojtyła po rozmowie w cztery oczy z proboszczem Jeleśni, który poinformował go o czynach ks. Loranca, oraz oskarżanym duchownym „był wstrząśnięty”. Nowe dokumenty mówią zaś, że „w obecności świadków płakał”. Miał też wyrażać obawę o to, że władze państwowe na pewno wykorzystają ten skandal i trafi on na łamy gazet, „aby skompromitować Kościół”.

Sam Loranc, który w śledztwie nic nie mówił o rozmowie z kard. Wojtyłą, opowiadał o nim lakonicznie siedzącemu z nim w celi szpiclowi SB. Według niego kardynał rozmawiał z nim „po ojcowsku”. Szczegółów nie chciał zdradzić, zasłaniając się tajemnicą, wyznał tylko, że nie może wykonywać swoich obowiązków duszpasterskich, bo „został zawieszony” i gdyby go nie aresztowano, to „stan taki jego zdaniem potrwałby co najmniej pół roku”.

Kardynał Karol Wojtyła traktował sprawę księdza-pedofila poważnie

Dokumenty rzucają też nowe światło na pobyt ks. Loranca w klasztorze. Wynika z nich, że kard. Wojtyła sprawę omówił z opatem cystersów, o. Bogumiłem Kalwińskim. Ten zaś miał powiadomić przeora mogilskiego klasztoru, „że zgłosi się do niego wysłannik kardynała Wojtyły”, który wprowadzi go w szczegóły. Opat zwolnił też z wyjazdu na rekolekcje o. Jacka Stożka, pracownika sądu kurialnego, i polecił mu, by odprawił dla Loranca specjalne rekolekcje pokutne. „Z tych też powodów Jacek Stożek odwiedzał dwa razy dziennie żyjącego w całkowitej izolacji ks. Loranca i prowadził mu wykłady przy pomocy księgi soboru” – zapisano w notatce na ten temat. Jej autor podkreślał też, że powodów, dla których Loranc „odbywa pokutę”, nie znali pozostali zakonnicy. Dowiedzieli się o tym dopiero kilka dni po zatrzymaniu księdza, gdy jeden z zakonników w czasie odwiedzin znajomego duchownego poznał szczegóły zarzutów stawianych Lorancowi. Mnisi mieli się wówczas obawiać, że sprawa „rzuci ujemne światło na klasztor cysterski, że przechowują przestępcę”. Postulowali też, by „nie brać więcej na rekolekcje żadnych księży i unikać tego typu kłopotów”.

Czytaj więcej

Plus Minus

Raport specjalny. Skrzywdzeni w Kościele w czasach PRL

W czasach PRL władze państwowe zajmowały się co najmniej 121 sprawami, w których doszło lub mogło dojść do wykorzystania seksualnego małoletnich przez osoby związane z Kościołem – ustaliliśmy w wyniku pionierskiej kwerendy archiwalnej. Te dane stanowią punkt wyjścia do oszacowania idącej w tysiące liczby ofiar faktycznie dokonanych takich przestępstw.

Odnalezione przez nas dokumenty SB wskazują też na to, że wśród duchowieństwa archidiecezji krakowskiej panowało przekonanie, że sprawą Loranca powinny zająć się władze państwowe, i że powinien on trafić do więzienia. Tak też się stało. Duchowny we wrześniu 1970 r. został skazany na dwa lata więzienia. Dopiero, gdy w połowie 1971 r. opuścił więzienne mury jego sprawą zajął się sąd kościelny, który uznał, że został już wystarczająco ukarany przez władze państwowe i odstąpił od wymierzenia mu kolejnej kary. Ksiądz Loranc nie został jednak przywrócony w pełni do posługi. Przez co najmniej dwa kolejne lata, w klasztorze w Zakopanem, przepisywał księgi liturgiczne, nigdy nie odzyskał prawa do nauczania religii, a jego pobyt pod Tatrami był kontrolowany przez miejscowego proboszcza.

Zdaniem o. Adama Żaka, koordynatora KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży, fakt, że Loranc miał przydzielonego w klasztorze opiekuna, świadczy o tym, że Wojtyła traktował sprawę poważnie. – To nie była zwyczajna izolacja, ale autentyczna pokuta, praca nad tym, by ksiądz zrozumiał, że popełnił przestępstwo – tłumaczy. – Z kolei w decyzji o tym, by jego posługa, już po wyjściu z więzienia podlegała kontroli proboszcza z Zakopanego dopatrywałbym się pierwowzoru kuratora, który na większą skalę wprowadził w latach 90. XX w. Kościół w USA – dodaje.