Offset to nie są prezenty. Rozbrajamy mity dotyczące kontraktów zbrojeniowych

Wynegocjowaliśmy offset, teraz broń będzie produkowana w Polsce. W zawoalowany sposób takie zdanie powtarzają politycy kolejnych rządów, przedstawiając to jako duży sukces. U wielu z nich panuje przekonanie, że kontrakt bez offsetu to jest coś złego. Jak zazwyczaj, w tym przypadku również rzeczywistość nie jest jednak czarno-biała, ma raczej wiele odcieni szarości. Wokół offsetu narosło wiele mitów, warto więc poznać fakty.

Offset to zakup technologii

Po pierwsze, offset to jest zakup technologii. Zakup, który oznacza wydanie konkretnych pieniędzy. To nie jest tak, że przy okazji np. kupna 96 śmigłowców AH-64 Apache za 40 mld zł wielka amerykańska zbrojeniówka w swej łaskawości, niczym św. Mikołaj, postanowiła polskiemu podatnikowi zrobić prezent w postaci offsetu za ok. 1 mld zł, czym chwalili się politycy obecnej koalicji. W uproszczeniu sytuacja wygląda tak, że jeśli pozyskujemy offset o wartości miliarda złotych, to znaczy, że ten zakup bez offsetu kosztowałby nas 39 mld zł.

Czytaj więcej

Biznes

Nie za tydzień i nie w Polsce. Kulisy negocjacji zakupu czołgów K2 z Korei

Trwają negocjacje z Koreą Południową dotyczące zakupu kolejnych 180 czołgów. Wbrew zapowiedziom umowa nie zostanie jednak podpisana na początku września. Plany produkcji tych czołgów w Polsce stoją zaś pod znakiem zapytania.

By bardziej skomplikować sytuację, trzeba jeszcze wprowadzić rozróżnienie na wartość offsetu i koszt offsetu. Przykład: pozyskujemy technologię „x” o wartości 100 mln zł. Ale jeśli tzw. offsetodawca ma offsetobiorcy przekazać coś o wartości 100 mln zł, to dla niego koszt będzie większy, bo np. musi oddelegować swoich pracowników do przeszkolenia pracowników z Polski, musi do tego utrzymywać odpowiednie zaplecze, itd. Jeśli więc polskie zakłady zbrojeniowe w ramach offsetu pozyskują technologię o wartości 100 mln zł, to faktycznie polski podatnik najpewniej zapłaci za to dwa razy więcej.

Dlaczego offset jednak się opłaca?

Jak już podatnik sobie uświadomi, że offset to zakup technologii dla polskiej zbrojeniówki za jego pieniądze, to nasuwa się pytanie: dlaczego? Dlaczego przy okazji dużych zakupów zbrojeniowych czasem staramy się pozyskać technologię w sposób, który wcale nie wydaje się tani? Odpowiedź jest bardzo prosta. Jak już napisaliśmy, wielkie koncerny zbrojeniowe to nie jest św. Mikołaj, który rozdaje prezenty. Jeśli ktoś wydał miliardy dolarów na stworzenie jakiejś technologii, to oczywistym jest, że chce na niej zarabiać, a nie ją rozdawać. Nawet sojusznikom.

Czytaj więcej

Biznes

Jak nie kupiliśmy amunicji u Niemca, czyli… fabryki w Polsce, głupcze

Żadna firma w Polsce nie ma dziś zdolności do produkcji amunicji artyleryjskiej 155 mm. A potrzebujemy wypełnić magazyny milionem sztuk. Po fiasku kontraktu z niemieckim koncernem Rheinmetall i zmarnowaniu czasu przez PiS, trwa gra o budowę fabryki nad Wisłą.

Zakupy zbrojeniowe, które są liczone w miliardach złotych, dają możliwość pewnego wymuszenia na nim podzielenia się tymi technologiami. Podkreślmy, że podzieleniem za opłatą. I nawet jeśli są to te prostsze technologie, bo najcenniejszych sreber rodowych żaden koncern zbrojeniowy (i nie tylko) się nie pozbywa, dla polskiej zbrojeniówki i tak często oznaczają one znaczący rozwój. I, co istotne, pozwalają im wejść w tzw. globalne łańcuchy dostaw, czyli zostać poddostawcą światowych gigantów zbrojeniowych. Najpierw przy dostawach dla Wojska Polskiego, a jeśli wszystko idzie świetnie, daje to szansę także na produkcję dla innych klientów.

Offset słodko-gorzki. Doświadczenia polskiej zbrojeniówki

Polskie doświadczenia z pozyskiwaniem technologii poprzez offset są bardzo zróżnicowane. Jako porażkę można określić ten związany z zakupem samolotów F-16 na początku XXI wieku. Mimo że formalnie wszystko się zgadzało, to de facto polska zbrojeniówka nie poszła w efekcie tego offsetu do przodu.

Co ciekawe, Najwyższa Izba Kontroli kilka lat później napisała, że tzw. zobowiązania offsetowe „nie były rzetelnie przygotowane, a konieczność ich modyfikacji wynikała przede wszystkim z małego doświadczenia strony polskiej”. 20 lat temu państwo polskie nie było zdolne do roztropnych negocjacji? Dużym problemem było też to, że do offsetu, jak do tanga, trzeba dwojga. A tzw. zdolności do absorpcji technologii bywają w polskich zakładach ograniczone. Czasem bardzo ograniczone.

Czytaj więcej

Biznes

Sprawdziły się na wojnie z Rosją. Polskie Pioruny mają teraz bronić Europy

Mimo zapowiedzi wprowadzenia sześciu produktów do unijnego programu dofinansowania zakupów zbrojeniowych EDIRPA, Polska złożyła wniosek tylko na przeciwlotnicze zestawy rakietowe Piorun. Ale to ma być dopiero początek.

Znacznie lepiej poszło nam w negocjacjach offsetowych przy zakupie pierwszych dwóch baterii systemu obrony powietrznej Patriot w 2018 r. Wówczas za prawie 1 mld zł pozyskaliśmy technologie, dzięki którym m.in. mocno rozwinęły się Wojskowe Zakłady Elektroniczne w Zielonce. Chociaż negocjacje z amerykańskim koncernem Raytheon szły jak po grudzie, w końcu się udało. A wnioski z tamtych negocjacji i ustaleń przydały się m.in. do rozmów przy zakupie wspominanych AH-64 Apache, ale też przy zakupie kolejnych sześciu baterii Patriot.