Zaskarżenie decyzji: brak środków nie zamyka drogi sądowej

Pandemia koronawirusa i spowodowany nią kilkutygodniowy lockdown całego państwa negatywnie przełożył się na finanse wielu zwykłych Polaków i firm. Świat nie stanął jednak w miejscu i każdego dnia polscy urzędnicy wydają tysiące decyzji administracyjnych. Żeby je skutecznie zakwestionować, potrzebne są pieniądze. Ich brak nie musi jednak oznaczać zamknięcia drzwi do sprawiedliwości. Prawo do sądu jest gwarantowane w konstytucji, a o jego skuteczną realizację ustawodawca zadbał w odpowiednich procedurach na długo przed pandemią. Takie rozwiązanie od lat funkcjonuje m.in. w procedurze sądowoadministracyjnej.

Można bez opłat

To tzw. prawo pomocy, które obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub też rzecznika patentowego. Jest przyznawane na wniosek. Ten może zostać złożony przed wszczęciem postępowania i już w trakcie procesu przed sądem. Co istotne, wniosek wolny jest od opłat sądowych.

Te opłaty to przede wszystkim wpis i opłata kancelaryjna oraz zwrot wydatków. Największym wyzwaniem dla skarżących jest wpis sądowy, bo bez niego sprawa w ogóle nie ruszy z miejsca. Skutecznym rozwiązaniem problemu, który pozwala uniknąć odrzucenia skargi czy skargi kasacyjnej, jest właśnie wniosek o prawo pomocy. Może być ono przyznane w kilku wariantach. Najszerszym jest prawo pomocy całkowite, które obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika, tj. adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

Czytaj także:

Wszystko o tym, jak skarżyć decyzje urzędników bez pieniędzy

Niektórzy nie muszą płacić z woli ustawodawcy

Różne formularze dla firmy i obywateli

Decyzja o zwolnieniu z kosztów zależy od konkretnej sytuacji

Sąd może jednak przyznać je także częściowo. Wówczas obejmie ono zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

Częściowe zwolnienie od opłat lub wydatków może polegać również na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej ich części albo określonej kwoty. Na jak dużą pomoc może liczyć skarżący? To zależy do dwóch czynników: statusu finansowego i sytuacji osobistej skarżącego.

Wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach. A gdy składa go osoba fizyczna, dodatkowo dokładne dane o stanie rodzinnym oraz oświadczenie o tym, że taka osoba nie zatrudnia lub nie pozostaje w innym stosunku prawnym z profesjonalnym pełnomocnikiem: adwokatem, radcą prawnym itd.

Nie warto koloryzować czy mijać się z prawdą, bo oświadczenie składa się po rygorem odpowiedzialności karnej. Wniosek o przyznanie prawa pomocy składa się do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego (WSA). Jeśli skarżący nie ma miejsca zamieszkania, pobytu lub siedziby na obszarze właściwości sądu administracyjnego, może złożyć wniosek w innym WSA. Wówczas zostanie on przesłany niezwłocznie do sądu właściwego.

Wzór wniosku

O prawo pomocy trzeba prosić na specjalnym urzędowym formularzu. Są jednak powszechnie dostępne i nie trzeba za nie płacić. Nieodpłatnie formularze udostępnia są w budynkach Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz każdym WSA, a także na stronach internetowych sądów w biuletynach informacji publicznej. Prezesi WSA przekazują ich wzory również gminom.

Nawet jeżeli wniosek o przyznanie prawa pomocy nie zostanie złożony na urzędowym formularzu, zostanie on przesłany do wypełnienia.

Przyznanie prawa pomocy nie zwalnia od obowiązku zwrotu kosztów postępowania, jeżeli obowiązek taki wynika z innych przepisów.

Pomoc może być cofnięta w całości lub w części, gdyby okazało się, że okoliczności, na podstawie których została przyznana, nie istniały lub przestały istnieć. Z mocy zaś samego prawa nie przysługuje ona w razie oczywistej bezzasadności skargi.

Postanowienie o przyznaniu, cofnięciu, odmowie czy umorzeniu postępowania doręcza się temu, kto złożył wniosek. Można je kwestionować. Taki środek zaskarżenia jest wolny od opłat.

Wpis stosunkowy i stały

Składając skargę i skargę kasacyjną, co do zasady trzeba ją opłacić. Służy do tego wpis sądowy. W procedurze sądowoadministracyjnej obowiązują dwie kategorie wpisów: stały i stosunkowy. Wpis stosunkowy zależy od wysokości należności pieniężnej objętej np. decyzją. Muszą się z nim liczyć m.in. podatnicy. Wpis stosunkowy wynosi przy należnościach:

- do 10 000 zł – 4 proc., jednak nie mniej niż 100 zł;

- ponad 10 000 zł do 50 000 zł – 3 proc., jednak nie mniej niż 400 zł;

- ponad 50 000 zł do 100 000 zł – 2 proc., jednak nie mniej niż 1500 zł;

- ponad 100 000 zł – 1 proc., ale nie mniej niż 2000 zł i nie więcej niż 100 000 zł.