"Pułapka na obywateli". Zasady opodatkowania rodzinnych darowizn do zmiany

RPO Marcin Wiącek dostaje w tej sprawie sporo sygnałów. Ludzie mają wątpliwości co do przepisów nt. zwolnienia podatkowego dla osób najbliższych z tytułu przyjętej darowizny gotówkowej. Przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn w tym zakresie są niejasne, a efektem są spory podatników z fiskusem.

Przypomnijmy, że zgodnie z ustawą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych (dzieci, wnuki), wstępnych (rodziców, dziadków), pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, korzysta ze zwolnienia od podatku, ale pod następującymi warunkami:

- podatnik musi zgłosić nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego,

- gdy przedmiotem nabycia są środki pieniężne, a wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby w okresie 5 lat poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, przekracza 9637 zł, należy udokumentować otrzymanie środków pieniężnych dowodem przekazania ich na rachunek płatniczy nabywcy.

I tu pojawiają się liczne wątpliwości. Chodzi o zwrot: „dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym”.

- Nie wiadomo bowiem, czy konieczne jest udokumentowanie przekazania środków pieniężnych wyłącznie przelewem, czy też możliwa jest wypłata środków gotówką, a następnie wpłata ich na rachunek nabywcy. W sytuacji zaś przekazania środków gotówką powstaje kolejne pytanie, kto powinien dokonać takiej wpłaty pieniędzy, czy może to zrobić sam obdarowany, czy też musi jej dokonać wyłącznie darczyńca? - wyjaśnia RPO w piśmie do minister finansów Magdaleny Rzeczkowskiej.

Czytaj więcej

Podatki

Dostałeś gotówkę od rodziców? Fiskus chce swoją dolę

Jeśli pieniądze otrzymaliśmy do ręki, nie skorzystamy ze zwolnienia z podatku. Tak wynika z interpretacji skarbówki.

Podaje przykład podatnika, który otrzymał darowiznę od 94-letniej babci. We wniosku o wydanie indywidualnej interpretacji podatkowej wskazał, że została zawarta pisemna umowa darowizny środków w kwocie 20 tys. zł. Znalazł się w niej zapis, że pieniądze zostaną przekazane wnuczkowi w gotówce, który następnie wpłaci je na swój rachunek bankowy. Jednocześnie wyjaśniono, że przekazanie darowizny poprzez przelew środków z konta babci na konto wnuka było niemożliwe. Babcia jako osoba w podeszłym wieku mieszkająca na wsi nie miała konta bankowego i nie posługiwała się bankowością internetową. Pieniądze zgromadziła z emerytury przynoszonej przez listonosza w gotówce, którą trzymała w domu.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej uznał, że w sprawie nie zostały spełnione warunki uprawniające do zwolnienia z podatku od spadków i darowizn dla osób najbliższych. Argumentował, że środki pieniężne nie mogą zostać przekazane w gotówce, a następnie wpłacone na rachunek przez obdarowanego.

Jak wskazuje RPO, w podobnej sprawie sąd administracyjny stwierdził, że użyty przez ustawodawcę zwrot "udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy" należy rozumieć jako obowiązek wykazania, że doszło do transferu środków pieniężnych z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego, przy czym drugorzędne znaczenie ma sposób dokonania tego transferu. Nie musi to być transfer bezgotówkowy, a  dopuszczalna jest także wpłata gotówki przez obdarowanego na własny rachunek.

Zasadniczo sądy zajmują korzystne dla podatników stanowisko, stwierdzając że odmawianie prawa do zwolnienia z podatku przy darowiźnie dla najbliższej rodziny, to przesadny formalizm fiskusa. Przedmiotem wypowiedzi judykatury były też sprawy, w których wpłacającym środki uzyskane tytułem darowizny był sam obdarowany. Wówczas sądy uznawały, że przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie dają podstawy do twierdzenia, że dla uzyskania zwolnienia podatkowego konieczna jest wpłata kwoty darowizny wyłącznie przez darczyńcę.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Darowizna w rodzinie bez przelewu może być zwolniona z podatku - wyrok WSA

Przekazanie pieniędzy od najbliższej rodziny wprost do ręki obdarowanego nie przekreśla jego prawa do nielimitowanego zwolnienia z podatku.

Zdarzają się jednak również niekorzystne rozstrzygnięcia. Np. sąd I instancji stwierdził, że odpowiednim sposobem przekazania darowizny pieniężnej jest przelew lub przekaz pocztowy. Niedopuszczalne jest zatem przekazanie gotówki przez darczyńcę obdarowanemu, a następnie jej wpłacenie na rachunek bankowy.

RPO wyraził w piśmie do minister finansów ubolewanie wobec zbyt rygorystycznego stanowiska organów podatkowych i niektórych sądów administracyjnych w sprawach zwolnienia dla osób najbliższych w podatku od spadków i darowizn. Podkreśla, że zwolnienie to ma wymiar społeczny. Zmierza bowiem do ochrony interesów majątkowych członków najbliższej rodziny. Cel ten niewątpliwie jest spójny z konstytucyjną zasadą ochrony rodziny, ale także i z obowiązkiem państwa uwzględniania w swej polityce społecznej i gospodarczej dobra rodziny.

Ponadto przepisy podatkowe powinny być formułowane na tyle precyzyjnie, aby podatnik wiedział w jakich przypadkach ma prawo do skorzystania ze zwolnienia dla osób najbliższych z tytułu darowizny. Tego rodzaju sprawy - z uwagi na ich powszechny, życiowy charakter - w zasadzie nie powinny trafiać na wokandę sądów administracyjnych.

- Praktyka pokazuje zaś, że omawiana regulacja stanowi w istocie pułapkę dla obywateli i niestety wciąż generuje liczne spory podatkowe - podkreśla RPO.

Marcin Wiącek poprosił minister Reczkowską o stanowisko, a także o rozważenie podjęcia prac legislacyjnych w celu doprecyzowania przepisów lub też o podjęcie działań zmierzających do ujednolicenia wykładni ustawy o podatku od spadków i darowizn, zgodnej z korzystnym dla obywateli orzecznictwem sądów administracyjnych.