Zatarte skazanie też bywa uciążliwe

Zatarcie skazania po odbyciu kary pozwala konkretnej osobie na powrót do normalnego zawodowego życia. Im surowszy wyrok, tym dłuższy czas pozostawania w Krajowym Rejestrze Karnym. Instytut Wymiaru Sprawiedliwości przeanalizował polskie przepisy na tle innych państw europejskich.

Czysty, ale nie nieskazitelny

Nie wypadamy źle, choć uwag nie brakuje – wynika z raportu. Dla skazanych poddanych próbie powrót do wykonywanego wcześniej zawodu bywa niemożliwy. W zawodach prawniczych, nawet po zatarciu skazania przy wpisie na listę liczy się jeszcze posiadanie nieskazitelnego charakteru. Niełatwo mają też nauczyciele, strażacy i policjanci.

W większości państw unijnych funkcjonują rejestry karne (mają różne nazwy) i zakres informacji, które są w nich wykazywane, nieco się różni. Co do zasady w każdym z tych rejestrów są podobne dane, jednak niekiedy okazuje się, że dane z rejestrów karnych jednych państw nie podlegają ujawnieniu w rejestrach w innych państwach – czytamy w raporcie autorstwa dr Pauliny Banaszak-Grzechowiak.

W większości państw istotą tej instytucji, podobnie zresztą jak w Polsce, jest, że z chwilą zatarcia skazania uznaje się je za niebyłe, a wpis o skazaniu usuwa z rejestru skazanych.

Czytaj więcej

Prawo karne

Zatarcie skazania ułatwia powrót do normalności - raport Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości

Wykreślenie z Krajowego Rejestru Karnego daje szansę na uzyskanie zaświadczenia o niekaralności, potrzebnego m.in. do zdobycia pracy.

Pewne odrębności występują w Hiszpanii oraz w Anglii. W tych państwach bowiem zatarcie skazania nie wiąże się z usunięciem wpisu z rejestru karnego. Polega ono jedynie na uznaniu, że z chwilą zatarcia ustały wszystkie skutki, które wynikają ze skazania. Dane o nim nadal są jednak przechowywane w rejestrze.

A jak to wygląda w Polsce?

– Wyrok skazujący w Polsce często nie jest tak dotkliwy jak jego konsekwencje polegające właśnie na zatarciu skazania – mówi „Rzeczpospolitej” adwokat Mariusz Paplaczyk. I podaje przykład pracowników samorządowych czy osób pełniących kierownicze stanowiska w spółkach prawa handlowego.

– Brak możliwości powrotu osób do wcześniej wykonywanych zawodów jest bardzo dolegliwy – uważa adwokat. I wymienia tu m.in. funkcjonariuszy straży pożarnej, policjantów, nauczycieli, nauczycieli akademickich itd.

– Nasze przepisy nie są ukierunkowane na osoby pozostające w okresie próby i niespecjalnie je premiują – uważa adwokat. Zwraca też uwagę, że w wielu zawodach, np. prawniczych (radca prawny, notariusz czy komornik)sam fakt zatarcia skazania nie przesądza jeszcze o możliwości powrotu do zawodu. Przy wpisie na listę liczy się bowiem posiadanie tzw. nieskazitelnego charakteru.

Z mocy prawa lub na wniosek

Zgodnie z polskim kodeksem karnym do zatarcia skazania może dojść albo z mocy prawa, czyli automatycznie, albo na wniosek samego skazanego. W przypadku skazania na pozbawienie wolności zatarcie skazania z mocy prawa następuje po upływie dziesięciu lat od momentu: wykonania kary, jej darowania lub przedawnienia wykonania kary.

W razie skazania na ograniczenie wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem trzech lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.

W razie skazania na grzywnę zatarcie następuje z mocy prawa z upływem roku od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania.

W razie odstąpienia od wymierzenia kary zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wydania prawomocnego orzeczenia.

W tych przypadkach nie jest wymagane składanie wniosku czy podejmowanie jakiegoś działania, żeby uzyskać zatarcie skazania.

Kodeks karny przewiduje pewien wyjątek. Otóż nie podlega zatarciu skazanie na pozbawienie wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzone w tym przestępstwie było dziecko mające mniej niż piętnaście lat – zaznaczają autorzy raportu.

Po karze kartoteka jest czysta

- Po skazaniu na dożywotnie o pozbawienie wolności zatarcie następuje po dziesięciu latach. Po skazaniu na ograniczenie wolności zatarcie następuje po trzech latach. Po skazaniu na grzywnę zatarcie następuje po roku.