MEN ws. szczepień: nie trzeba zmieniać ustawy o rekrutacji do przedszkoli

Niektóre samorządy premiują zaszczepione dzieci podczas rekrutacji, ale w całym kraju sytuacja jest zróżnicowana. Według Rzecznika Praw Obywatelskich można by zaaprobować ustawowe zmobilizowanie rodziców do obowiązkowych szczepień dzieci.

Działania samorządów

Część samorządów wskazuje poddanie dziecka obowiązkowym szczepieniom jako dodatkowe kryterium rekrutacyjne do publicznych żłobków czy przedszkoli. Za podstawę uznaje się art. 131 ust. 4 Prawa oświatowego. Stanowi on, że w przypadku równorzędnych wyników w pierwszym etapie rekrutacji lub po zakończeniu tego etapu, gdy dana placówka nadal dysponuje wolnymi miejscami, w drugim etapie brane są pod uwagę kryteria określone przez organ prowadzący.

Czytaj także: Sąd: szczepienie dziecka daje punkty w rekrutacji do przedszkola

Te uchwały samorządów są często zaskarżane przez wojewodów do sądów administracyjnych. W ich orzecznictwie zaczyna utrwalać się pogląd, że takie kryterium dostępu do publicznego przedszkola lub żłobka nie jest dyskryminujące dla dzieci, których rodzice nie złożyli odpowiedniego oświadczenia. Sądy wskazują, że wszyscy są równi wobec prawa również w sferze obowiązków ustawowych, tj. poddawania się szczepieniom. Taki obowiązek wynika zaś wprost z ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

RPO: Zmiana ustawy pomoże

Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpływają jednak wnioski obywateli, wskazujące że nie uwzględnia to sytuacji, gdy niepoddanie dziecka szczepieniu jest spowodowane zaniedbaniem lekarza. Zdarza się bowiem, że lekarze nie wykluczają przeciwwskazań do szczepienia i nie wystawiają zaświadczenia o badaniu kwalifikacyjnym. Wtedy cel kryterium rekrutacyjnego, jakim jest mobilizowanie rodziców do szczepienia dzieci, nie jest realizowany.

W ocenie RPO rozwiązania prawne przyczyniające się do takiego mobilizowania rodziców zasługują na aprobatę. Muszą być one jednak zgodne z konstytucyjnym standardami ochrony praw i wolności. Zgodnie z art. 31 ust. 3 Konstytucji zasadne byłoby więc uregulowanie tej kwestii na poziomie ustawowym – zwłaszcza że sytuacja jest zróżnicowana i niejednoznaczna.

W 2019 r. Ministerstwo Edukacji Narodowej wyraziło wątpliwość, czy wprowadzenie przepisów przyznających pierwszeństwo w rekrutacji do przedszkoli dzieciom zaszczepionym nie będzie ograniczeniem konstytucyjnego prawa równego dostępu do nauki (art. 70 Konstytucji).

W grudniu 2019 r. RPO zwrócił się o stanowiska do MEN oraz Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Odpowiedź MEN

Szczepienie ochronne obejmuje dwie czynności: 1) badanie lekarskie poprzedzające kwalifikację do szczepienia, 2) podanie szczepionki doustne lub wykonanie iniekcji u pacjenta. Lekarz po przeprowadzonym lekarskim badaniu kwalifikacyjnym wydaje zaświadczenie ze wskazaniem daty i godziny przeprowadzonego badania. Przepisy te są normą ustawową o charakterze bezwzględnie obowiązującym. Upoważnienie ustawowe określa wzór i zawiera wskazówki w zakresie wypełniania zaświadczenia, lecz nie daje możliwości do odstąpienia od obowiązku wystawienia zaświadczenia - odpisała sekretarz stanu w MEN Marzena Machałek.

- Dzieci, u których istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia powikłań poszczepiennych, są zwolnione z przyczyn zdrowotnych z obowiązku poddawania się szczepieniom ochronnym – dodała. W takim przypadku lekarz odnotowuje w dokumentacji medycznej wynik konsultacji specjalistycznej z uwzględnieniem okresu przeciwwskazania do wykonania szczepienia, rodzaju przeciwwskazanych szczepionek i termin kolejnej konsultacji. Każdorazowe wykonanie szczepienia potwierdza wpis w książeczce szczepień dziecka (aktualnie stanowiącej część książeczki zdrowia dziecka) i w karcie uodpornienia (dokument przechowywany przez podmiot leczniczy).

Odmowa rodzica/prawnego opiekuna dotycząca przeprowadzenia badania kwalifikacyjnego u dziecka uniemożliwia lekarzowi przeprowadzenie kwalifikacji i wystawienie zaświadczenia o dacie i godzinie wykonania badania wraz ze stwierdzeniem braku przeciwskazań do szczepienia.